40-tka uważana jest obecnie za nową 30-tkę. 40-latkom nadal nie brakuje werwy, pogody ducha, chęci życia i entuzjazmu. Są młodzi duchem i mają świadomość, że mogą jeszcze wiele zdziałać zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Bardzo nas to cieszy, jednak mamy jedną prośbę – mimo dobrego samopoczucia nie zapominajcie o regularnych badaniach. Mimo świetnego samopoczucia faktem jest, że po 40. u większości ludzi metabolizm zwalnia, a to może prowadzić do rozwoju różnego rodzaju procesów zwyrodnieniowych. Dowiedz się, jakie badania po 40. warto wykonać i jak o siebie dbać, by cieszyć się wyśmienitą kondycją jak najdłużej!
Profilaktyka 40 plus – dlaczego jest ważna? Jakie badania kontrolne wykonać?
Po 40. największe zagrożenie dla zdrowia i życia stanowi przede wszystkim miażdżyca, nadciśnienie tętnicze oraz nowotwory, lecz lista potencjalnych chorób, które mogą dotknąć każdego, jest długa. Wiele z nich długo nie daje objawów. Na szczęście części z nich możemy zapobiegać, wykonując rutynowe badania profilaktyczne. Sprawdź, jakie badania krwi po 40. należy wykonać!
Bilans 40-latka: badania sprawdzające ogólny stan organizmu
Morfologia
Morfologia to badanie, które powinien co roku wykonywać każdy niezależnie od wieku. Co może wykryć to podstawowe badanie krwi? Często jest ono zalążkiem diagnostyki wielu chorób, w tym: anemii, której podłożem może być niedobór żelaza, kwasu foliowego czy witaminy B12, zakażeń, stanów zapalnych, zaburzeń układu krzepnięcia czy nowotworów. Dlatego polecamy zacząć od niej!
OB i CRP
OB i CRP pozwolą wykryć istniejący w organizmie stan zapalny. Parametry te wzrastają w przypadku chorób nowotworowych, reumatycznych, autoimmunologicznych, a nawet zakażeń. Na podstawie wyników można różnicować infekcję bakteryjną od wirusowej (parametry te mogą też wrastać w infekcjach wirusowych, ale CRP nie będzie takie wysokie jak w przypadku infekcji o charakterze bakteryjnym). Podobnie jak morfologia, OB i CRP to szerokie badania, które nie dają stuprocentowej diagnozy, jednak dzięki nim łatwo stwierdzić, czy organizm jest zdrowy, czy też dzieje się w nim coś niedobrego.
Magnez
Bilans 40-latka warto urozmaicić o badanie magnezu. To jeden z ważniejszych pierwiastków, który bierze m.in. udział w procesie skurczu mięśniowego serca, stymuluje poprawną pracę mięśni, reguluje też nastrój oraz wspomaga siłę kości. Niedobór magnezu może przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia, miażdżycy, nowotworów lub kamicy nerkowej. Wykonaj badanie magnezu we krwi.
Badanie ogólne moczu
Analiza moczu pozwala nie tylko wykryć nieprawidłowości w pracy nerek, ale także pomaga ocenić stan zdrowia wątroby, zakażenia układu moczowego oraz wstępnie rozpoznać choroby metaboliczne, np. cukrzycę. Warto badać mocz raz do roku, dzięki czemu w porę zidentyfikujesz ewentualne nieprawidłowości.
Dowiedz się więcej o badaniu moczu.
Badania w kierunku chorób serca i chorób cywilizacyjnych
Cukier
Kiedy skończysz 40 lat, powinieneś zbadać także poziom cukru na czczo. Wykonuj to badanie przynajmniej raz do roku. Dlaczego warto o tym pamiętać? Określając stężenie glukozy, można odpowiednio wcześnie wykryć stan przedcukrzycowy oraz cukrzycę – chorobę diagnozowaną najczęściej u osób po 50., która skraca życie przeciętnie o 15 lat! Przyczynia się m.in. do chorób układu krążenia, a u mężczyzn może prowadzić do impotencji. Działaj zawczasu: na podstawie badań glukozy będziesz mógł podjąć decyzję o zmianie diety i rozpoczęciu większej aktywności fizycznej, aby nie dopuścić do rozwinięcia choroby.
Badanie glukozy wykonuj raz na 3 lata, jeśli wyniki pierwszego badania będą w normie. W przeciwnym razie testuj się częściej, zgodnie z zaleceniami swojego lekarza. Umów badanie na cukier.
Cholesterol
Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zaleca, by poziom cholesterolu sprawdzać co 3 – 5 lat, jeśli nie jesteśmy w grupie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jeśli jest odwrotnie i zmagasz się z chorobami serca, cukrzycą lub jesteś otyły, bądź masz wysokie ciśnienie, badanie należy powtarzać częściej: co roku.
Zamiast pojedynczego pomiaru cholesterolu całkowitego, lepiej wykonać lipidogram. To badanie, które mierzy całkowity poziom cholesterolu LDL (o niskiej gęstości, czyli tzw. zły cholesterol), HDL (o wysokiej gęstości, czyli tzw. dobry cholesterol) oraz poziom trójglicerydów. Jedno ukłucie igły na pobraniu krwi da tak wiele informacji o Twoim zdrowiu!
Jakie są zalety regularnego badania cholesterolu? Przede wszystkim to szansa na uchronienie się przed chorobami przewlekłymi, chorobami serca oraz udarami mózgu.
Ciśnienie krwi
Za wysokie ciśnienie krwi osłabia ściany tętnic i może powodować poważne choroby takie jak niewydolność serca, problemy z nerkami, czy zaburzenia pracy naczyń krwionośnych. Ciśnienie krwi należy badać przynajmniej raz na dwa lata. W przypadku, gdy cierpisz na choroby serca, problemy z nerkami lub cukrzycę, albo gdy przynajmniej raz Twoje ciśnienie było zbyt niskie (mniej niż 100/60 mm Hg) lub zbyt wysokie (120/80 - 139/90 mm Hg), powinieneś sprawdzać jego poziom minimum raz w roku.
Sprawdź, jak mierzyć ciśnienie w domu.
Badania układu pokarmowego
Próby wątrobowe
Wątroba jest organem niezbędnym do trawienia pokarmu i usuwania toksyn z organizmu, dlatego jej uszkodzenie może mieć negatywne konsekwencje dla organizmu. Badania przesiewowe w postaci prób wątrobowych, polegają na analizie bilirubiny oraz enzymów we krwi (ALT, AST, ALP i GGTP). Są pomocne w diagnostyce chorób dróg żółciowych, przewodu pokarmowego czy infekcję wirusową zapalenia wątroby typu C, które najczęściej wykrywane jest w okolicy 40. roku życia.
Krew utajona w kale
Oznaczenie krwi utajonej w kale to podstawowe badanie przesiewowe, pomagające wykryć m.in. raka jelita grubego, na którego w szczególności narażone są osoby otyłe, palące i prowadzące nieprawidłową dietę, bogatą w tłuszcze nasycone i czerwone mięso. Ponadto badanie pozwala określić drogę utraty żelaza, jeśli występuje niedobór. Obecność krwi utajonej w kale wymaga dalszych badań w celu znalezienia przyczyny
Dowiedz się więcej o raku jelita grubego i o niedoborach żelaza.
Badania na nerki i układ moczowy
Poza podstawowym ogólnym badaniem moczu stan Twoich nerek pozwolą ocenić badania:
- kreatyniny w krwi,
- mocznika,
- kwasu moczowego w krwi,
Dopisz je do swojej listy badań po 40. roku życia!
Badania na osteoporozę
Osteoporoza, nazywana cichym złodziejem kości, to choroba dotykająca układ kostny, która przyczynia się do łamliwości szkieletu. Z wiekiem nasze kości ulegają osłabieniu. Między 20. a 40. rokiem życia mają swoją szczytową gęstość, to znaczy utrzymują w sobie najwięcej wapnia w ciągu ludzkiego życia. Kiedy przekroczymy czterdziestkę, poziom ten zaczyna spadać. Dowiedz się więcej o osteoporozie oraz wapniu.
Co zatem badać, by wiedzieć, że mamy zdrowie swoich kości pod kontrolą? Badania na osteoporozę z krwi to:
- Wapń całkowity – to ważny składnik kości, odpowiadający za ich grubość.
- Fosfor nieorganiczny – odpowiada za przyswajane wapnia, czyli bezpośrednio wiąże się z siłą kości.
- Witamina D – również wspomaga wchłanianie wapnia. Wśród jednej z możliwych przyczyn osteoporozy wskazuje się niedobór tej witaminy.
Badania na choroby przenoszone drogą płciową
Choroby przenoszone drogą płciową często nie dają żadnych objawów. Niestety nieleczone infekcje mogą prowadzić do bezpłodności, uszkodzenia narządów czy nowotworów, dlatego warto profilaktycznie przebadać się pod ich kątem podczas badań dla 40-latków. Lekarz powinien ocenić Twoje czynniki ryzyka i wykonać badania pod kątem chlamydii, rzeżączki, HIV, czy też zapalenia wątroby typu B i C. Najważniejsze badania na choroby przenoszone drogą płciową znajdziesz w Pakiecie Badań na Choroby Intymne.
Inne badania
Poza badaniami krwi każdy niezależnie od płci powinien także przeprowadzić:
- Badanie wzroku – między 40. a 54. rokiem życia zalecana jest wizyta u okulisty co 2 – 4 lata.
- Przegląd zębów u dentysty – co pół roku. Ekspert poinformuje Cię, jeśli konieczne będą częstsze wizyty. Pamiętaj, że zdrowie zębów może wpływać na inne obszary zdrowia, np. na kondycję serca!
- Badanie znamion – możesz je przeprowadzić samodzielnie, a gdy zauważysz niepokojące pieprzyki, które mogą świadczyć o czerniaku, zgłoś się do dermatologa. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak rozpoznać czerniaka.
- Kolonoskopia – raz na 10 lat warto wykonać to badanie. Dzięki niemu można w porę wykryć raka jelita grubego.
Przyjrzyj się również swojemu wnętrzu: kryzys wieku średniego to nie mit. Dr Michał Sutkowski, lekarz rodzinny, zauważa, że po 40. problemy ze zdrowiem psychicznym są częstsze. Mogą pojawiać się: depresja lub zaburzenia lękowe. Jeśli czujesz, że dotyczy to Ciebie, porozmawiaj ze specjalistą. Psychoterapia to efektywny sposób radzenia sobie z trudnymi emocjami – i żaden powód do wstydu!
Zjedź niżej i poznaj badania dla mężczyzn po 40 oraz dla kobiet w tym samym wieku!
Badania dla 40-latków
Jakie badania krwi dla mężczyzny po 40?
Badania hormonalne
Po czterdziestce mogą zacząć pojawiać się problemy w sferze intymnej powiązane z trudnościami w uzyskaniu lub podtrzymaniu podniecenia. Czasami może za tym stać nieprawidłowy poziom niektórych hormonów. Chcąc sprawdzić swoje zdrowie oraz poprawić seksualną kondycję wykonaj badania hormonalne i umów się na:
- badanie testosteronu – niski poziom tego hormonu może odpowiadać nie tylko za obniżone libido, ale także za dodatkowe kilogramy, problemy ze snem, utratę mięśni, niepłodność czy zaburzenia erekcji;
- badania tarczycowe w kierunku niedoczynności tarczycy – jeśli czujesz się bardziej zmęczony, miewasz stany depresyjne – sprawdź poziom hormonów tarczycy.
Badania przesiewowe prostaty
Podstawowymi testami sprawdzającymi zdrowie prostaty, są badania krwi na antygen swoisty prostaty (PSA), które powinieneś wykonywać co 3 lata. Jeśli PSA jest wysokie, spodziewaj się skierowania na biopsję prostaty. Dodatkowo co roku powinno wykonywać się badanie prostaty per rectum (przez odbyt).
Amerykańskie Stowarzyszenie Nowotworowe zwraca uwagę, by przed podjęciem decyzji o tym, jak często badać prostatę, skonsultować się z lekarzem, który ustali czynniki ryzyka.
Samobadanie jąder
Samobadanie stanowi ważny element profilaktyki raka jąder, a do tego można je wykonać samemu, w domowym zaciszu! Dowiedz się, jak samodzielnie badać jądra.
Badania dla 40-latki
Przede wszystkim dojrzała kobieta po 40. powinna mieć pod kontrolą swoje hormony, dzięki czemu być może łatwiej przejdzie przez okres menopauzy. W swoim pakiecie badań po 40. panie powinny dodatkowo uwzględnić:
mgr Agnieszka Okarmus
Diagnosta laboratoryjny
Między 40. a 50. rokiem życia u kobiet mogą pojawić się pierwsze wahania hormonalne związane z powolnym wygasaniem czynności jajników. Wraz z wiekiem jajniki zaczynają produkować coraz mniej hormonów i komórek jajowych. W celu oceny czy kobieta zbliża się do okresu menopauzy, wykonuje się oznaczenie estradiolu, progesteronu i hormonów gonadotropowych (LH i FSH). W okresie okołomenopauzalnym dochodzi do spadku estradiolu i progesteronu, a wzrostu stężenia hormonów gonadotropowych. Im kobieta jest starsza, tym wyższe ryzyko rozwoju niedoczynności tarczycy, dlatego warto w tym okresie oznaczyć poziom hormonu tyreotropowego (TSH) oraz wolnej tyroksyny (fT4).
Badania przesiewowe w kierunku nowotworu szyjki macicy
Wcześnie wykryty nowotwór szyjki macicy jest całkowicie wyleczalny, niestety zwykle rozwija się bezobjawowo, a wystąpienie objawów świadczy o zaawansowanym stadium choroby. Dlatego tak ważna jest profilaktyczna cytologia, która pozwala zdiagnozować zmiany na ich wczesnym etapie. Jak często należy pamiętać o tych badaniach? Po 40. roku życia powinno się wykonywać cytologię co roku, jednocześnie warto także zbadać miednicę, by wykryć ukryte guzki czy stany przednowotworowe. Dowiedz się więcej o badaniu cytologicznym.
Raz na pięć lat wykonaj także badanie w kierunku zakażenia wirusem HPV.
Badania dla 40-latki w kierunku nowotworu piersi
Badania przesiewowe są najlepszym sposobem na wczesne wykrycie nowotworu piersi. Amerykańskie Stowarzyszenie Nowotworowe zaleca, by po ukończeniu 40 roku życia, raz na rok wykonać mammografię oraz USG piersi. Jeśli jednak w Twojej rodzinie pojawiły się już przypadki nowotworu piersi, porozmawiaj ze swoim lekarzem, żeby upewnić się, jak często powinnaś wykonywać badania. Pamiętaj także o comiesięcznym samobadaniu piersi.
Po 40. urodzinach uczyń zdrowie priorytetem. Ustaw mailowe przypomnienia o regularnych badaniach
O ilu rzeczach musisz pamiętać każdego dnia? Na pewno o zbyt wielu. Spotkania w pracy, pomoc dzieciom, urodziny bliskich, zakupy… Masz już wystarczająco dużo na głowie. Pozwól sobie pomóc! Dzięki Asystentowi Zdrowia nie musisz zaprzątać sobie głowy, co i kiedy powinieneś zbadać – on zrobi to za Ciebie. Pozwól się sobą zaopiekować i otrzymuj cykliczne powiadomienia mailowe z przypomnieniem o badaniach. Możesz ustawić interwał coroczny, jak również co 6 lub 3 miesiące. Już zawsze będziesz pamiętać o zdrowiu!
Darmowe badania po 40.
Od 1 lipca 2021 rządowy program Profilaktyka 40 plus oferuje jednorazowy dostęp do wielu z wymienionych wyżej badań. Listę punktów, w których możesz skorzystać z programu Profilaktyka 40 plus znajdziesz tutaj. Przed zgłoszeniem na swoim Portalu Pacjenta powinieneś wypełnić ankietę zgłoszeniową. Na jej podstawie zostaną Ci przydzielone zalecane badania krwi.
Na ten moment nie wiadomo, do kiedy jest możliwość skorzystania z darmowych badań.
Pamiętaj, że badania profilaktyczne powinieneś powtarzać co roku. Po skierowanie na kolejne badania zgłoś się do lekarza rodzinnego lub wybierz się na nie prywatnie.
Szczepienia 40-latków – ważny element profilaktyki
Odporność wytworzona przez przyjęte w przeszłości szczepionki, z czasem może słabnąć. Wykorzystaj swój bilans, aby skonsultować z lekarzem, kiedy powinieneś wykonać szczepionki przypominające przeciwko tężcowi, błonicy, krztuścowi oraz zapaleniu płuc. Każdej jesieni warto wykonać także szczepionkę przeciwko wirusowi grypy.
W 40. urodziny postaw na zmiany
Dr Michał Sutkowski tłumaczy, że choć istnieje tendencja spowolnienia metabolizmu po 40. r.ż., to skala zmian w organizmie zależy od prowadzonego stylu życia – nie tylko tego aktualnie prowadzonego, ale także przeszłego. 40. urodziny to dobry pretekst, by wprowadzić zmiany w swoim życiu, które wpłyną na to, jak długo będziemy się cieszyć znakomitą kondycją. Podpowiadamy, co poza pakietem badań możesz zrobić, by żyć dłużej w zdrowiu!
Po pierwsze: dieta
Niestety nieprawidłowe odżywianie jest jedną z przyczyn najczęstszych chorób cywilizacyjnych: otyłości, cukrzycy, chorób serca. Co zmienić w swojej diecie, aby ograniczyć ich ryzyko?
- Wyklucz ze swojej diety tłuszcze nasycone, czyli takie zawarte w mięsie i przetworach mięsnych, serach żółtych, śmietanie lub maśle, oraz tłuszcze trans, które znajdują się w produktach wysokoprzetworzonych: sklepowych słodyczach, fast foodach.
- Czerwone mięso jedz tylko 1 – 2 razy w tygodniu (wieprzowiny, wołowiny, koniny, kaczki, gęsi, jagnięciny, baraniny) – spożywanie go w nadmiernych ilościach sprzyja rozwojowi chorób serca, raka trzustki, cukrzycy czy udaru mózgu.
- Zamiast czerwonego mięsa wybierz drób lub ryby. Te ostatnie są szczególnie bogate w kwasy omega, które pozytywnie wpływają na kondycję mózgu!
- Jedz jak najmniej słodyczy, zwłaszcza tych sklepowych. Tłuszcze cukiernicze to tłuszcze utwardzone, które sprzyjają nagromadzaniu się cholesterolu.
- Dbaj o codzienne spożycie warzyw lub owoców, które poprawiają metabolizm, a dodatkowo działają przeciwzapalnie i ograniczają ryzyko chorób serca.
- Pamiętaj o błonniku – to kolejny składnik, który poprawia metabolizm. Znajdziesz go nie tylko w owocach i warzywach, ale także pełnoziarnistych produktach zbożowych.
- Polub produkty fermentowane – raz na jakiś czas zjedz jogurt, kefir lub kiszonki – to poprawi pracę jelit!
- Ograniczaj alkohol – sprzyja rozwojowi stanu zapalnego w organizmie.
- Zachowaj umiar soli – zbyt duża ilość soli powoduje wzrost ciśnienia krwi.
- Pij co najmniej 1,5 l wody dziennie.
- Jedz regularnie co 3 – 4 godziny. Lepiej jeść mniejsze porcje częściej, niż duże porcje w dużych odstępach czasu.
Pamiętaj, że po 40. metabolizm znacznie zwalnia. To sprawia, że łatwiej przybieramy na wadze. Potraktuj to jako dodatkowy argument za zmianami w swoim odżywianiu!
Po drugie: ruszaj się!
Siedzący tryb życia to kolejny czynnik sprzyjający chorobom cywilizacyjnym. Zalecane jest minimum 150 minut aktywności tygodniowo, co przekłada się na:
- 20-minutowy spacer (lub inną aktywność) każdego dnia,
- półgodzinny trening na miarę swoich możliwości w dni robocze,
- dłuższe treningi kilka razy w tygodniu.
Ruch jest ważny nie tylko ze względu na choroby ciała. Zostało dowiedzione, że aktywność fizyczna poprawia samopoczucie psychiczne!
Jeśli cierpisz na choroby serca lub cukrzycę najlepszy dla Ciebie będzie tzw. trening aerobowy. Polega on na podejmowaniu aktywności o stałej intensywności, czyli np. jazda na rowerze, nordic walking, pływanie, aqua aerobic, chodzenie lub bieganie na bieżni.
Po trzecie: porzuć nałogi
Jeśli palisz, pewnie już nieraz słyszałeś(-aś), żeby to zrobić. Łatwiej powiedzieć, niż zrobić – ale może te fakty organizacji Stop smoking Cię zmotywują:
- Organizm bardzo szybko regeneruje się po wdychaniu nikotyny: już po 1 dniu bez papierosa poprawia się Twoje krążenie i spada ryzyko chorób serca!
- Po 1 roku od rzucenia palenia ryzyko chorób serca zmniejsza się o połowę.
- Po 5 latach od rzucenia zmniejsza się ryzyko zakrzepów i udaru mózgu.
- Jeśli wytrzymasz 10 i więcej lat, zredukujesz ryzyko zgonu z powodu raka płuc o połowę, a po 15 i więcej latach ryzyko nowotworów jest takie same jak u osób niepalących!
Również uzależnienie od alkoholu odbija się na naszym zdrowiu i długości życia. Maksymalne dzienne spożycie alkoholu to 2 porcje alkoholu dziennie u mężczyzn, a w przypadku kobiet – 1 dziennie. Za „porcję alkoholu” uznaje się 50 – 60 ml mocnego alkoholu, dwa kieliszki wina lub 0,33 l piwa. Nadużywanie napojów procentowych może prowadzić do zapalenia bądź marskości wątroby.
Pobierz Bilans 40-latka i dbaj o siebie!
Profilaktyka 40 plus pozwala realnie przedłużyć życie. Zadbaj o siebie nie tylko od święta: pamiętaj o regularnych badaniach. Pomoże Ci w tym checklista, którą możesz pobrać i trzymać na telefonie lub wydrukować i położyć w widocznym miejscu. Życzymy wytrwałości w zdrowotnych postanowieniach!
Pobierz Bilans 40-latka z checklistą badań profilaktycznych oraz wskazówkami, jak dbać o siebie.
Natalia Kryger
Autor
ngr Agnieszka Okarmus
Konsultacja merytoryczna
