Cytologia — kiedy zrobić to badanie? Jak się przygotować?

Co to jest cytologia?

Cytologia to podstawowe badanie profilaktyczne każdej kobiety, polegające na analizie komórek pobranych z tarczy i kanału szyjki macicy. Cytologia wykrywa ewentualną obecność komórek przedrakowych lub rakowych. Wynik badania nie potwierdza nowotworu, jednak może być podstawą do dalszej diagnostyki w tym kierunku.

Wyróżniamy dwa rodzaje badania cytologicznego:

• Cytologię konwencjonalną.
• Cytologię na podłożu płynnym, cienkowarstwową (LBC) - czułość tego badania jest nieznacznie większa niż konwencjonalna metoda. Przede wszystkim stosuje się ją, chcąc przeprowadzić szerszą diagnostykę, ponieważ ta metoda umożliwia wykonanie nawet 3 różnych testów.

Standardowa cytologia nie wykrywa zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego — HPV (który wywołuje raka szyjki macicy) - przenoszonego drogą płciową. Istnieje jednak test PCR lub HPV DNA, który potwierdza zakażenie. Spytaj swojego ginekologa o skierowanie na badanie.

Jak wygląda badanie cytologiczne w praktyce?

Cytologię wykonuje się z użyciem wziernika, który rozchyla ściany pochwy. Przez niego wprowadzana jest szczoteczka cytologiczna, którą lekarz umieszcza we wnętrzu kanału szyjki macicy. Za jej pomocą, obrotowymi ruchami, ginekolog pobierze materiał do analizy. Cytologia nie boli, a sama procedura trwa ok. 5 minut.

Po badaniu ginekologicznym może pojawić się plamienie. Wynika ono ze złuszczania się nabłonka szyjki macicy. W przypadku gdy się pojawi — zachowaj spokój i obserwuj swoje ciało. Jeśli krwawienie nie ustąpi po paru dniach, skonsultuj się z lekarzem.

Kiedy zrobić cytologię?

Cytologia powinna być wykonywana co 3 lata przez każdą kobietę, a w przypadku kobiet należących do grupy zwiększonego ryzyka raka szyjki macicy — 1 raz do roku.

Cytologia — w którym dniu cyklu?

Cytologię najlepiej wykonać w środku cyklu, czyli około 14. dnia.

Ponadto cytologii nie możesz wykonać:

1. Podczas miesiączki.
2.  Wcześniej niż 4 dni po ostatnim dniu miesiączki.
3. Później niż 4 dni przed okresem.

Dowiedz się, jakie badania możesz wykonywać w trakcie okresu.

Cytologia co roku — w jakich przypadkach?

Każdy zdrowy człowiek powinien odbywać rutynowe badania krwi: morfologię, lipidogram, glukoza i hormony tarczycy każdego roku. Choć cytologię zaleca się wykonywać co 3 lata, kobiety będące w grupie podwyższonego ryzyka raka szyjki macicy powinny rozszerzyć listę regularnych corocznych badań krwi o to badanie ginekologiczne. Są nimi:

• pacjentki z HIV lub HPV;
• pacjentki z osłabioną odpornością w wyniku transplantacji, chemioterapii lub regularnego brania kortykosteroidów;
• palaczki lub niegdyś palące.

Również pacjentki ze zdiagnozowanym rakiem szyjki macicy lub pacjentki, którym wcześniej badanie wykazało obecność komórek wczesnorakowych, powinny pamiętać o regularnym badaniu cytologicznym.

Cytologia po 60. roku życia może odbywać się rzadziej — ginekolog podpowie, kiedy warto powtórzyć badanie.

Cytologia u dziewicy

Cytologia może być wykonywana u dziewicy. Choć w większości przypadków rak szyjki macicy powstaje w wyniku zakażenia wirusem HPV, przenoszonego drogą płciową, warto pamiętać, że to nie jedyna przyczyna tego nowotworu. Zaleca się wykonywanie cytologii każdej kobiecie od 21. roku życia.

Cytologia w ciąży

W większości przypadków można wykonywać cytologię przez pierwsze 24 tygodnie ciąży. Później przeprowadzenie badania może być bolesne dla pacjentki.

Cytologia po porodzie

Z badaniem cytologicznym po porodzie poczekaj do minimum 12. tygodnia od urodzenia dziecka.

Ile kosztuje cytologia?

Kobiety w wieku 25-59 lat raz na 3 lata w ramach NFZ mogą wykonać cytologię bezpłatnie. Kobietom będącym w grupie podwyższonego ryzyka raka szyjki macicy przysługuje coroczne bezpłatne badanie.

Koszt cytologii konwencjonalnej wykonanej w gabinecie prywatnym to wydatek rzędu kilkudziesięciu złotych. W przypadku cytologii cienkowarstwowej ceny oscylują w granicach 150 zł.

Jak przygotować się do cytologii?

1. Co najmniej 4 dni przed badaniem odstaw wszelkie leki dopochwowe, jeśli je stosujesz. Nie wykonuj również irygacji (płukania) pochwy.
2. Dzień przed badaniem powstrzymaj się przed współżyciem, aby uniknąć zafałszowania wyników badania.
3. Na dzień przed badaniem unikaj długich kąpieli w wannie. Postaw na prysznic lub podmyj się.
4. Jeśli czujesz się skrępowana badaniem ginekologicznym, na badanie załóż spódniczkę lub sukienkę. W ten sposób, jeśli w gabinecie zabraknie fartuszków, będziesz czuła się mniej naga.
5. Podczas badania oddychaj głęboko — to pomoże Ci się rozluźnić, dzięki czemu cytologia będzie wzbudzała mniej dyskomfortu.

Ile się czeka na wyniki cytologii?

Na wynik cytologii czeka się ok. 2-3 tygodnie. Czas ten może wydawać się nieco długi, ale tyle trwają standardowe procedury. Próbka najpierw trafia do laboratorium, następnie jest dokładnie analizowana i opisywana przez specjalistę.

Jak interpretować wyniki cytologii

Istnieją dwa sposoby interpretacji wyników cytologii. Do niedawna wykorzystywano przede wszystkim 5-stopniową skalę Papanicolaou. Za jej pomocą wyznacza się 5 grup pobranego materiału do badania:

1. Grupa 1 - same prawidłowe komórki w szyjce macicy.
2. Grupa 2 - prawidłowe komórki w szyjce macicy wraz z komórkami zapalnymi.
3. Grupa 3 to nieprawidłowy rozmaz, który jednak jeszcze nie wskazuje na raka. Za tym wynikiem może stać: nasilony stan zapalny; komórki nabłonka o budowie dysplastycznej, wskazujących na CIN (nieprawidłowości w budowie tkanek szyjki macicy).
4. Grupa 4 - nietypowe komórki mogące oznaczać nowotwór.
5. Grupa 5 - nieprawidłowy rozmaz z licznymi nietypowymi komórkami, charakterystycznymi dla zaawansowanego stadium raka szyjki macicy.

Z czasem skalę tę uznano za niewystarczającą i zastąpiono ją dokładniejszym opisem TBS (The Bethesda System). Dostarcza on informacji o rodzaju próbki, jej jakości i ogólnej charakterystyki. To właśnie ta metoda interpretacji jest aktualnie polecana przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników. Poniżej opisaliśmy skróty według systemu TBS w cytologii:

• NILM (negative for intraepithelial lesion or malignancy) – wynik prawidłowy, negatywny pod względem zmian śródnabłonkowych;
• ACS (atypical squamous cells) – nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego (z okolicy ujścia zewnętrznego szyjki macicy);
• ASC-US (atypical squamous cells of undetermined significance) – wynik ten często świadczy o przewlekłym stanie zapalnym, gdyż wskazuje na obecność nieprawidłowych komórek o nieokreślonym znaczeniu;
• ASC-H (atypical squamous cells, cannot exclude high-grade squamous moźliwość wystąpienia zmian śródnabłonkowych dużego stopnia;
• LSIL (low-grade squamous intraepithelial lesion) – zmiana mogąca świadczyć o zakażeniu HPV;
• HSIL (high-grade squamous intraepithelial lesion) – zmiana śródnabłonkowa dużego stopnia;
• CIS (carcinoma in situ) – rak płaskonabłonkowy in situ, czyli „w miejscu”;
• AGC (atypical glandular cells) – nieprawidłowe komórki nabłonka gruczołowego (z wnętrza kanału szyjki macicy);
• AIS (adenocarcinoma in situ) – rak gruczołowy in situ, czyli „w miejscu”.

Dodatkowo w opisie cytologii występują opisy CIN, czyli nieprawidłowości w budowie tkanek szyjki macicy, mogących prowadzić do rozwoju nowotworu. Wyróżnia się 3 stopnie zaawansowania zmian, kolejno od stopnia małego do średniego:

• CIN1,
• CIN2,
• CIN3.

Nieprawidłowe wyniki cytologii — badania uzupełniające

Jeśli cytologia wyszła nieprawidłowa, ginekolog może zalecić badania uzupełniające, które pogłębiają diagnostykę raka szyjki macicy, m.in.:

• kolposkopię (badanie szyjki macicy w powiększeniu),
• biopsję endometrium (pobranie wycinka endometrium do analizy zmian nowotworowych).

W diagnozowaniu raka płaskonabłonkowego szyjki macicy przydatne jest również badanie SCC-Ag. Możesz zamówić je do domu — specjalista przyjedzie i pobierze krew do analizy antygenu raka. Umów domową wizytę.

W przypadku kiedy z cytologii wyszedł stan zapalny, ginekolog zaleci leki, np. globulki dopochwowe, które przywrócą narządom rodnym równowagę.

Weź zdrowie w swoje ręce. Regularne badania profilaktyczne to podstawa długiego życia i dobrej kondycji. Sprawdź, które badania powinnaś wykonywać co roku i dostosuj pakiet badań do swoich potrzeb.