Glukoza

Glukoza, potocznie nazywana cukrem we krwi, to podstawowe źródło energii dla wszystkich komórek Twojego ciała, a zwłaszcza dla mózgu. Dostarczasz ją organizmowi głównie z pożywieniem zawierającym węglowodany.

Po posiłku stężenie glukozy we krwi naturalnie wzrasta, co jest sygnałem dla trzustki do wydzielania insuliny, która działa jak klucz. Łączy się z receptorem znajdującym się na komórce docelowej i „otwiera drzwi”, pozwalając komórce wchłonąć glukozę z krwi i wykorzystać ją jako paliwo lub zmagazynować w postaci glikogenu w wątrobie i mięśniach.

Badanie stężenia glukozy na czczo to podstawowe badanie laboratoryjne, które pokazuje, jak Twój organizm radzi sobie z regulacją cukru bez bieżącego „dopływu paliwa” z jedzenia. Prawidłowy wynik świadczy o tym, że mechanizm działania insuliny jest sprawny.

Oznaczenie glukozy jest kluczowym narzędziem w diagnostyce, monitorowaniu i profilaktyce zaburzeń gospodarki węglowodanowej, takich jak stan przedcukrzycowy, cukrzyca typu 2 czy insulinooporność. To proste badanie jest pierwszym i najważniejszym krokiem w kierunku zapobiegania poważnym chorobom cywilizacyjnym.

Stężenie glukozy to jedno z tych badań, które warto wykonywać regularnie, nawet jeśli czujesz się dobrze. Istnieją też konkretne objawy, które powinny być dla Ciebie sygnałem alarmowym.

• Profilaktycznie, w ramach corocznego przeglądu zdrowia. To absolutna podstawa, zwłaszcza po 45. roku życia. Pozwala wykryć nieprawidłowości, zanim rozwinie się pełnoobjawowa choroba.
• Gdy czujesz się ciągle spragniony i często oddajesz mocz. Wzmożone pragnienie (polidypsja) i częste wizyty w toalecie (poliuria) to klasyczne objawy wysokiego stężenia cukru (hiperglikemii). Nerki próbują w ten sposób pozbyć się jego nadmiaru z organizmu.
• Jeśli odczuwasz chroniczne zmęczenie i senność. Gdy komórki nie otrzymują wystarczającej ilości glukozy (bo insulina nie działa prawidłowo), brakuje Ci energii, co objawia się osłabieniem, zwłaszcza po posiłkach.
• Gdy masz napady „wilczego głodu”, drżą Ci ręce i oblewa Cię pot. To mogą być objawy hipoglikemii (niedocukrzenia), czyli zbyt niskiego poziomu cukru we krwi, który również jest sygnałem zaburzeń.
• Jeśli masz problemy ze wzrokiem lub trudno gojące się rany. Utrzymujący się wysoki poziom cukru uszkadza naczynia krwionośne i nerwy, co może prowadzić do problemów z widzeniem i spowalniać procesy regeneracji skóry.
• Gdy masz nadwagę lub otyłość. Nadmierna masa ciała, zwłaszcza otyłość brzuszna, jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu 2.

Regularna kontrola stezenia glukozy jest zalecana każdemu dorosłemu, ale pewne grupy osób powinny być pod tym względem szczególnie czujne.

• Wszyscy po 45. roku życia. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, każda osoba w tym wieku powinna wykonywać badanie co 3 lata.
• Osoby z nadwagą lub otyłością. Niezależnie od wieku, jeśli Twoje BMI wynosi ≥25 kg/m², badaj glukozę co najmniej raz w roku.
• Osoby z rodzinną historią cukrzycy. Jeśli Twoi rodzice lub rodzeństwo chorują na cukrzycę, jesteś w grupie podwyższonego ryzyka.
• Kobiety, które planują zajść w ciąże lub przebyły cukrzycę ciążową. Po takiej ciąży istnieje znacznie większe ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości.
• Osoby z nadciśnieniem tętniczym lub wysokim cholesterolem. Te schorzenia często idą w parze z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.
• Osoby prowadzące siedzący tryb życia. Brak regularnej aktywności fizycznej jest jednym z kluczowych czynników ryzyka.
• Kobiety z zespołem policystycznych jajników (PCOS). To schorzenie hormonalne często wiąże się z insulinoopornością.

Częstotliwość badania glukozy zależy od Twojego wieku i czynników ryzyka. Regularność pozwala na wczesne działanie i zapobieganie powikłaniom.

• Profilaktycznie (osoby zdrowe, bez czynników ryzyka).
  Po 45. roku życia badanie należy wykonywać co 3 lata.
• W grupach ryzyka.
  Jeśli masz nadwagę, nadciśnienie, wysoki cholesterol lub w Twojej rodzinie występuje cukrzyca, badaj poziom glukozy co roku, chyba że leakrz zaleci Ci inaczej.
• Po stwierdzeniu stanu przedcukrzycowego.
  Lekarz zaleci kontrolę co roku, aby monitorować sytuację i ocenić skuteczność wprowadzonych zmian w stylu życia.
• U pacjentów z rozpoznaną cukrzycą.
  Częstotliwość badania ustala lekarz rodzinny lub diabetolog. Oprócz codziennych pomiarów glukometrem, kluczowe jest okresowe badanie hemoglobiny glikowanej (HbA1c).

Prawidłowe przygotowanie do badania glukozy jest absolutnie kluczowe dla uzyskania wiarygodnego wyniku!

• Bądź bezwzględnie na czczo. To najważniejsza zasada. Od ostatniego posiłku musi upłynąć minimum 8 godzin, a optymalnie 12 godzin. W tym czasie nie wolno jeść, pić słodkich napojów, kawy, herbaty ani żuć gumy.
• Na badanie zgłoś się w godzinach porannych, najlepiej między 7:00 a 10:00.
• Rano przed badaniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• W dniu poprzedzającym badanie unikaj intensywnego wysiłku fizycznego. Postaraj się również, aby poranek przed pobraniem był spokojny. Zarówno wysiłek, jak i stres mogą podnieść steżenie glukozy.
• Przez 3 dni przed badaniem stosuj swoją normalną, codzienną dietę. Nie wprowadzaj żadnych drastycznych ograniczeń.

Na stężenie glukozy we krwi wpływa bardzo wiele czynników, dlatego tak ważne jest ścisłe przestrzeganie zasad przygotowania.

• Czynniki fizjologiczne.
  Posiłek podnosi poziom glukozy, głodzenie go obniża, wysiłek fizyczny zazwyczaj obniża – glukoza jest zużywana, a stres, pora dnia, infekcja i gorączka – podnoszą.
• Czynniki patologiczne.
  Cukrzyca, stan przedcukrzycowy, insulinooporność, choroby trzustki (np. zapalenie, nowotwory), zaburzenia hormonalne (np. choroby tarczycy, nadnerczy), ciężkie choroby wątroby lub nerek.
• Czynniki farmakologiczne.
  Wiele leków może wpływać na wynik. Poziom glukozy mogą podnosić m.in. sterydy, niektóre leki moczopędne i antykoncepcja hormonalna. Obniżać mogą go np. beta-blokery. Zawsze informuj lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach.

Wynik badania glukozy na czczo jest podstawą do dalszej diagnostyki.

• Podwyższona glukoza (hiperglikemia)
  Wynik powyżej normy na czczo jest sygnałem alarmowym. Może wskazywać na problemy z wydzielaniem lub działaniem insuliny.
  Możliwe przyczyny to stan przedcukrzycowy (nieprawidłowa glikemia na czczo), cukrzyca typu 2, cukrzyca ciążowa, ostre zapalenie trzustki, zaburzenia hormonalne (np. nadczynność tarczycy, zespół Cushinga), silny stres, ostra infekcja, działanie niektórych leków.
• Obniżona glukoza (hipoglikemia)
  Zbyt niski poziom cukru również jest niebezpieczny, ponieważ mózg nie otrzymuje wystarczającej ilości energii.
  Możliwe przyczyny u osób z cukrzycą to najczęściej przedawkowanie insuliny lub leków przeciwcukrzycowych. U osób zdrowych może być objawem hipoglikemii reaktywnej (spadek cukru po posiłku), intensywnego wysiłku fizycznego, spożycia alkoholu na pusty żołądek, a w bardzo rzadkich przypadkach – guza trzustki produkującego insulinę (insulinoma) lub ciężkich chorób wątroby.