Rzeżączka – objawy, leczenie, badania

Rzeżączka – co to jest? Jak można się nią zarazić?

Rzeżączka to choroba zakaźna przenoszona drogą płciową. Jest wywoływana przez bakterie dwoinki rzeżączki (łac. Neisseria gonorrhoeae). Chociaż do zakażenia dochodzi głównie w wyniku kontaktu seksualnego (waginalnego, oralnego, analnego), rzeżączką można się także zarazić poprzez:

• korzystanie z publicznych toalet;
• współdzielenie przedmiotów higieny osobistej takich jak: gąbki, ręczniki, maszynki do golenia;
• współdzielenie bielizny, a nawet spanie w tej samej pościeli;
• poród – dwoinka rzeżączki może przejść z matki na dziecko.

Kto jest szczególnie narażony na zarażenie?

Według CDC (Centers for Disease Control and Prevention) na zachorowanie na rzeżączkę najbardziej narażeni są aktywni seksualnie młodzi ludzie w wieku 15-24 lat. Ponadto w grupie ryzyka są osoby, które:

• często zmieniają partnerów seksualnych;
• wykazują ryzykowne zachowania seksualne – uprawiają przygodny seks z nowo poznanymi osobami bez zabezpieczenia;
• chorowały na rzeżączkę lub inne choroby przenoszone drogą płciową w przeszłości.

Rzeżączka – objawy

Jak wygląda rzeżączka? Objawy choroby często nie są widoczne gołym okiem. Infekcja gonokokami wyjątkowo rzadko objawia się guzami czy objawami skórnymi. Czasami jej symptomy można pomylić z zapaleniem dróg moczowych lub infekcją intymną. Choroba inaczej wyglądają u kobiet i mężczyzn.

Objawy rzeżączki u kobiet

U 50% kobiet zarażonych dwoinką rzeżączki infekcja przebiega bezobjawowo. W pozostałych przypadkach pierwsze symptomy choroby występują po 7-14 dniach od momentu zakażenia. Najczęstsze objawy rzeżączki u kobiet to:

• ropne upławy;
• pieczenie i ból pochwy, zwłaszcza podczas stosunku;
• krwawienie podczas stosunku;
• ból i pieczenie podczas oddawania moczu;
• ból podbrzusza;
• obfite krwawienie miesiączkowe i plamienia międzymiesiączkowe;
• zaburzenia cyklu miesiączkowego.

Objawy rzeżączki u mężczyzn

Jedynie 10% mężczyzn przechodzi infekcję bezobjawowo. U większości chorych pierwsze objawy widoczne są już po 2-5 dniach od zakażenia. Najczęstsze objawy rzeżączki u mężczyzn to:

• ropny wyciek z cewki moczowej,
• ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
• obrzęk i ból najądrzy,
• zapalenie żołędzi,
• świąd odbytu.

Rzeżączka poza narządami płciowymi

Rzeżączka odbytu

Rzeżączkowe zapalenie odbytu najczęściej dotyka osoby, które uprawiają seks analny. U kobiet zakażenie może być także spowodowane infekcją dróg moczowo-płciowych. Rzeżączkowe zapalenie nie zawsze daje objawy. Jeśli się pojawią, najczęściej są to: 

• świąd i pieczenie odbytu, szczególnie podczas wypróżniania się;
• zaczerwienienie i obrzęk odbytu;
• śluzowa lub śluzowo-ropna wydzielina z odbytu, często z domieszką krwi, zauważalna podczas oddawania stolca;
• u osób, które cierpią na zaparcia, może występować bolesne parcie na stolec i ból podczas wypróżniania.

Rzeżączka gardła

Rzeżączkowe zapalenie gardła może się rozwinąć zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, którzy uprawiają seks oralny. Infekcja w 90% przypadków przebiega bezobjawowo. Jeśli symptomy się pojawią, nie są charakterystyczne i rzeżączka w jamie ustnej może być mylona np. z zapaleniem gardła. Pacjent doświadcza:

• bólu gardła nasilający się podczas przełykania,
• zaczerwienienia gardła,
• czasami ropnego nalotu w jamie ustnej,
• gorączki,
• powiększenia węzłów chłonnych.

Rzeżączka o charakterze rozsianym

Bardzo rzadko (u 0,5-3% chorych, głównie kobiet) rzeżączka może rozprzestrzenić się w organizmie poprzez układ krwionośny i zająć stawy. Wtedy rozwija się zespół stawowo-skórny. Choroba najczęściej dotyka stawów nadgarstka, skokowych i kolanowych. Objawia się obrzękiem i bólem w okolicy zajętego stawu. Dodatkowo mogą pojawić się objawy skórne rzeżączki: krosty z czerwoną obwódką, pęcherzyki oraz plamy. Objawy często mijają samoistnie, bardzo rzadko przechodzą w ciężkie powikłania, do których należą: zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie kości oraz sepsa.

Rzeżączka – badania

Rzeżączkę stwierdza się na podstawie wywiadu oraz badania wymazu z pochwy, szyjki macicy, cewki moczowej, gardła i odbytu (w zależności od lokalizacji zmian chorobowych). Jeśli badania potwierdzą zakażenie dwoinką rzeżączki, diagnostyce powinien być także poddany partner/partnerzy chorego. 

Rzeżączce mogą towarzyszyć inne choroby przenoszone drogą płciową (HIV, kiła, HSV, chlamydia), dlatego warto przebadać się w ich kierunku i wykonać dodatkowo:

• test przesiewowy w kierunku kiły,
• test na HIV,
• badanie przeciwciał chlamydii,
• badanie w kierunku HSV.

Leczenie rzeżączki

Leczenie rzeżączki polega na antybiotykoterapii – gonokoki to przecież bakterie. Najczęściej stosowanymi lekami na rzeżączkę są penicyliny, cefalosporyny i chinolony. Dwoinka rzeżączki często przejawia oporność na dany antybiotyk, dlatego terapia powinna odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza, aby w razie potrzeby zmienić lek.

Ile trwa leczenie rzeżączki?
Zwykle terapia trwa ok. 2 tygodnie. Wiele jednak zależy od tego, jak gonokoki reagują na antybiotyki.

W trakcie leczenia i 14 dni od jego zakończenia należy powstrzymać się od wszelkich kontaktów seksualnych.

Czy rzeżączka jest wyleczalna?

Tak, rzeżączka jest w pełni wyleczalna. Po kilku dniach od zakończenia leczenia warto wykonać posiew, aby mieć całkowitą pewność wyzdrowienia.

Rzeżączka – powikłania

Nieleczona rzeżączka może prowadzić do następujących powikłań:

• U kobiet:
  • Bezpłodność.
  • Zapalenie przydatków.
  • Zapalenie gruczołu Bartholina (gruczołów przedsionkowych większych) – na wargach sromowych większych gromadzi się ropna wydzielina. Przez to dochodzi do obrzęku krocza, co jest bardzo bolesne, szczególnie podczas chodzenia.
  • U ciężarnych może dojść do zakażenia dziecka podczas porodu. U noworodka mogą się rozwinąć owrzodzenia skóry głowy i infekcje. W skrajnym przypadku w wyniku zakażenia dziecko może stracić wzrok.
• U mężczyzn:
  • Bezpłodność,
  • zapalenie prostaty,
  • zapalenie najądrzy,
  • zapalenie gruczołów Tysona – są to gruczoły łojowe znajdujące się na wewnętrznej blaszce napletka i w okolicach wędzidełka.

Ponadto zarówno u mężczyzn, jak i kobiet może dojść do:

• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
• zakażenia układu moczowego,
• zapalenia stawów,
• sepsy.

Rzeżączka a ciąża

Zakażenie dwoinką rzeżączki w czasie ciąży zwiększa ryzyko poronienia i przedwczesnego porodu. Również stanowi zagrożenie dla noworodka. Rzeżączka jest szczególnie niebezpieczna dla wzroku dziecka. Wywołuje ropne zapalenie spojówek, które może prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku, a nawet ślepoty. Szybkie wdrożenie leczenia zapobiega ciężkim powikłaniom.

Profilaktyka rzeżączki

Jak zapobiegać rzeżączce? Warto stosować się do poniższych zasad:

• podczas stosunku seksualnego używaj prezerwatyw, które chronią nie tylko przed rzeżączką, ale także innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową;
• pozostań w związku monogamicznym lub staraj się ograniczyć liczbę partnerów seksualnych;
• jeśli często zmieniasz partnerów seksualnych, pamiętaj o regularnym wykonywaniu badań w kierunku wirusa HPV, chlamydii i kiły, ponieważ rzeżączka często towarzyszy tym dolegliwościom;
• nie dziel z innymi środków higieny osobistej, bielizny oraz gadżetów seksualnych;
• nie siadaj na toalecie w miejscach publicznych;
• jeśli jesteś w ciąży, koniecznie przebadaj się w kierunku zakażenia rzeżączką.