Wirus HIV — czym jest, objawy, rozpoznanie i związek z AIDS

HIV - czym jest?

HIV to ludzki wirus upośledzenia odporności (ang. Human Immunodeficiency Virus). Wywołuje on przewlekłe zakażenie, które stopniowo, latami upośledza funkcjonowanie limfocytów CD4 (komórek krwi istotnych dla odporności organizmu). Nieleczony HIV w ciągu średnio 8 lat prowadzi do rozwoju AIDS (ang. Acquired Immunodeficiency Syndrome) - zespołu nabytego niedoboru odporności. Choroba ta sprawia, że organizm przestaje bronić się przed jakimikolwiek patogenami, a nawet pozornie niegroźna infekcja staje się zagrożeniem dla zdrowia i życia.

HIV-1 i HIV-2

Wirus HIV jest genetycznie zmienny. Obecnie wyróżnia się dwa główne typy wirusa: HIV-1 i HIV-2. To HIV-1 odpowiada za większość zakażeń - występuje on w różnych częściach świata. HIV-2 jest obecny głównie w Afryce Zachodniej, a ponadto trudniej się nim zarazić. Co więcej postęp choroby w przypadku tej odmiany jest znacznie wolniejszy.

Czy zakażenie wirusem HIV jest uleczalne?

Na ten moment nie istnieje lek, który całkowicie usuwałby wirusa HIV z organizmu. Jednak im wcześniejsze wdrożenie leczenia preparatami spowalniającymi wpływ HIV na organizm, tym większa szansa na normalne, długie życie.

Objawy HIV

Pierwsze objawy HIV

Po jakim czasie pojawiają się pierwsze objawy HIV? Następuje to po około 2-3 tygodniach od zakażenia. Po kolejnych 14 dniach objawy ustępują samoistnie, stąd HIV na początkowym etapie jest często bagatelizowany przez pacjentów.

Pierwsze objawy zakażenia wirusem HIV to:

• ból głowy, niekiedy połączony z innymi symptomami neurologicznymi;
• zmęczenie;
• ból mięśni;
• ból gardła;
• powiększenie się węzłów chłonnych (najczęściej szyjnych i pachowych);
• owrzodzenia jamy ustnej, przełyku, narządów płciowych lub odbytu;
• czerwona wysypka.

Należy podkreślić, że skórne objawy HIV odgrywają dużą rolę w rozpoznawaniu choroby. Czerwona, plamkowato-grudkowata wysypka (przypominająca tę w przebiegu różyczki) jest trudna do przegapienia, występuje bowiem na tułowiu, kończynach i twarzy zakażonej osoby.

Kolejne objawy HIV

Po początkowej fazie zakażenia następuje faza powiększonych węzłów chłonnych (inne objawy w tym czasie ustępują), która trwa 3 miesiące. Następnie choroba przechodzi w fazę utajenia, która może trwać nawet do 10 lat. W tym czasie zakażony nie odczuwa żadnych objawów, jednak jego układ immunologiczny jest systematycznie niszczony przez wirusa, aż do skrajnego obniżenia odporności.

Co zrobić w przypadku możliwego zakażenia?

Jeśli masz za sobą zdarzenie losowe lub traumatyczną sytuację, która mogła skutkować zakażeniem wirusem HIV (gwałt, ukłucie igłą niewiadomego pochodzenia, kontakt z krwią osoby potencjalnie zakażonej) niezwłocznie zgłoś się do najbliższego szpitala zakaźnego, który prowadzi terapię lekami antyretrowirusowymi. Listę takich placówek sprawdzisz na tej stronie. Ryzyko zakażenia wirusem znacznie maleje, jeśli w ciągu 48 godzin od zdarzenia przyjmiesz te leki. Najlepiej zrobić to jak najszybciej, w ciągu 2-3 godzin od niebezpiecznej sytuacji.

W przypadku potwierdzenia zakażenia na podstawie badań laboratoryjnych (o których piszemy niżej), konieczne jest leczenie w jednej z placówek specjalizujących się w terapii HIV.

Jak przebiega badanie na HIV?

Pierwszym krokiem w diagnozowaniu wirusa HIV jest wykonanie testu przesiewowego z krwi. Osoby, które chciałyby wykluczyć zakażenie, powinny wykonać badanie HIV Ag/Ab (Combo). Pozwala ono wykryć jednocześnie antygen wirusa oraz przeciwciała produkowane przez organizm w odpowiedzi na obecność obcego antygenu. Ujemny wynik testu należy powtórzyć, jeśli został wykonany poniżej 12 tygodni od momentu potencjalnego zakażenia.

Zazwyczaj wirus diagnozowany jest dwuetapowo. Po wykonaniu testu przesiewowego, w przypadku uzyskania wyniku dodatniego, wykonywane jest dodatkowo badanie metodą Western-Blot lub PCR. Pozytywny wynik tych testów stanowi potwierdzenie zakażenia.

Kto powinien wykonać badanie w kierunku HIV?

Wskazaniem do wykonania testu przesiewowego w kierunku HIV są:

• ryzykowne kontakty seksualne (częste zmiany partnerów, stosunki bez prezerwatywy);
• wykonanie tatuażu lub piercingu w salonie, który nie zachowywał odpowiednich standardów dezynfekcji;
• używanie igieł i strzykawek, z których korzystał już ktoś inny (np. w sytuacji przyjmowania narkotyków);
• kontakt z cudzą krwią;
• planowanie ciąży lub ciąża - test na HIV jest jednym z badań, które standardowo zleca się kobietom w ciąży, aby chronić dziecko przed ewentualnym zakażeniem.

Kiedy wykonać test na HIV?

Badanie umożliwia wczesne wykrycie zakażenia - już po 2-8 tygodniach od epizodu grożącego zakażeniem może dać wiarygodne wyniki. Chcąc mieć 100% pewności co do wyniku, najlepiej wykonać badanie 12 tygodni po potencjalnym zakażeniu.

Jak się przygotować do badania na HIV?

Badanie na HIV nie wymaga specjalnego przygotowania. Pacjent nie musi być na czczo, nie ma znaczenia również, o jakiej porze zostanie wykonany test. Aby ułatwić pobranie krwi, można pół godziny przed pobraniem wypić powolnymi łykami szklankę wody - to pomoże nawodnić organizm.

Czy wyniki innych badań mogą wskazywać na HIV?

Wiele osób zastanawia się, czy zakażenie HIV ma odzwierciedlenie w wynikach standardowych badań krwi. Niestety wyniki najczęściej wykonywanego badania przeglądowego, morfologii, nie mogą potwierdzić ani wykluczyć obecności wirusa. Niezbędne jest wykonanie specjalistycznego testu.

Drogi zakażenia wirusem HIV

Dzięki rosnącej świadomości społecznej i popularyzacji wiedzy dotyczącej wirusa niedoboru odporności, coraz więcej osób zdaje sobie sprawę z tego, w jaki sposób dochodzi do zakażenia HIV. Warto jednak przypomnieć, że jedyne drogi, którymi można zarazić się wirusem HIV, to:

• kontakt seksualny bez prezerwatywy (prezerwatywa dobrej jakości, prawidłowo założona i używana, redukuje ryzyko zakażenia niemal do 100%);
• zakażona krew mająca kontakt z uszkodzoną skórą, błoną śluzową znajdującą się w oczach, nosie, jamie ustnej i narządach płciowych. Ryzyko zakażenia występuje także przy korzystaniu ze wspólnych strzykawek czy nieprawidłowo wysterylizowanych igieł;
• ciąża, poród lub karmienie piersią - w tych sytuacjach wirus może zostać przekazany dziecku przez matkę.

Kontakty seksualne to najpowszechniejsza droga przenoszenia się wirusa. Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie zachowania są w równym stopniu ryzykowne. Największe prawdopodobieństwo zakażenia występuje przy kontaktach analnych - zarówno hetero-, jak i homoseksualnych. W kontaktach waginalnych wirus znacznie łatwiej przenosi się z mężczyzny na kobietę, niż na odwrót. Jeśli zaś chodzi o kontakty oralne, nie są one w pełni bezpieczne, jak uważano w początkach epidemii HIV/AIDS. Co prawda ryzyko zakażenia w takich sytuacjach jest mniejsze, jednak nadal istnieje.

W jaki sposób NIE zarazisz się HIV?

Obawy przed zakażeniem często prowadzą do stygmatyzacji i wykluczenia społecznego osób z HIV, dlatego warto podkreślać, w jaki sposób nie dochodzi do zakażenia. Jak podkreśla Krajowe Centrum ds. AIDS, wirus nie przenosi się poprzez:

• dotykanie i przytulenie osoby zakażonej;
• korzystanie z tej samej toalety;
• korzystanie ze wspólnych sztućców i naczyń;
• korzystanie z basenu, środków komunikacji miejskiej, przebywanie w teatrze, kinie i innych
• miejscach, gdzie znajdowały się osoby zakażone;
• kontakt ze zwierzętami - mowa tu zarówno o zwierzętach domowych, jak i owadach, np. komarach. Wirus może się przenieść wyłącznie z człowieka na człowieka.

Leczenie HIV

Już od kilkudziesięciu lat w leczeniu pacjentów z HIV wykorzystywane są leki antyretrowirusowe. Obecnie u osób zakażonych stosuje się HAART (ang. higly active antiretroviral therapy) - wysoce aktywną terapię antyretrowirusową.

Leki antyretrowirusowe hamują aktywność enzymów uczestniczących w produkcji nowych cząstek HIV, obniżając ilość wirusa w organizmie. Żeby leki mogły działać, czyli hamować produkcję nowych cząstek HIV, muszą przez całą dobę utrzymywać odpowiednie stężenia — i w dzień, i w nocy. Jeśli środki przyjmowane są dokładnie według zaleceń, mogą w dużym stopniu zmniejszyć ilość wirusa w organizmie, nie są jednak w stanie całkowicie go wyeliminować. Dlatego terapię antyretowirusową należy stosować do końca życia.

Poza leczeniem HIV ważne jest monitorowanie stosowanej terapii. Kluczowe parametry świadczące o skuteczności leczenia (poziom wiremii, liczba komórek CD4) powinny być kontrolowane:

• po 2-8 tygodniach od rozpoczęcia terapii;
• a następnie co 3-4 miesiące.

Życie z HIV

Osoby słyszące diagnozę mogą traktować ją jak wyrok. Tymczasem z HIV da się żyć - leczenie w Polsce jest na wysokim poziomie, a wcześnie wdrożona terapia zwiększa szanse chorego na długie życie.

Jak żyć z HIV?

Życie z wirusem HIV, poza reżimem dotyczącym przyjmowania leków, nie musi różnić się od życia zdrowej osoby. Istnieją jednak takie aspekty, na które osoby z HIV powinny zwrócić uwagę, aby zadbać o siebie i innych.

Styl życia

Osoby z HIV powinny starać się odżywiać w sposób zdrowy i zbilansowany. Dobrze, aby w ich diecie znalazły się:

• Pokarmy bogate w skrobię — chleb, kasze, ziemniaki, makaron, ryż, płatki zbożowe, zielone banany. Tego rodzaju produkty są źródłem energii, a także błonnika i cennych minerałów.
• Owoce i warzywa — to one są głównym źródłem witamin.
• Pokarmy dostarczające białka, takie jak drób, ryby, fasola.
• Produkty mleczne — sery, jogurty i mleko pozwalają utrzymać poziom wapnia na wysokim poziomie. Jeśli u pacjenta z HIV występuje nietolerancja laktozy, warto wprowadzić do diety kefir czy zsiadłe mleko, w których laktoza została usunięta w procesie fermentacji.
• Tłuszcze — olej czy masło są nie tylko źródłem kwasów tłuszczowych, ale także umożliwiają przyswajanie witamin A, D, E i K.

Ważna jest także dbałość o odpowiedni poziom nawodnienia. Dostarczanie minimum 2. litrów wody dziennie wspiera prawidłowe działanie organizmu i zapobiega skutkom odwodnienia (osłabieniu, senności, zawrotom głowy).

Ciekawa jest kwestia spożywania alkoholu przez osoby z HIV. Nie ma dowodów na to, że wypicie piwa, lampki wina czy kieliszka wódki mogłoby negatywnie wpłynąć na stan zdrowia osoby zakażonej. Niektórzy specjaliści twierdzą, że niewielkie dawki alkoholu mogą wręcz działać korzystnie, redukując stres i pobudzając apetyt. Pamiętajmy jednak, że alkohol może osłabiać układ immunologiczny, zwiększając podatność na infekcje oraz przyspieszając postęp choroby, zwłaszcza jeśli pacjent przyjmuje leki retrowirusowe. Stosowanie tych leków jest przeciwskazaniem do picia alkoholu.

Seks

Skuteczną ochroną przed zakażeniem jest prezerwatywa, o ile jest ona dobrej jakości, prawidłowo założona, używana od początku do końca zbliżenia oraz właściwie zdjęta. Osoby z HIV podejmujące aktywność seksualną powinny jednak pamiętać, że ich partner seksualny musi wiedzieć o zakażeniu - za zatajenie takiej informacji grozi odpowiedzialność prawna.

Prezerwatywy chronią przed różnego rodzaju chorobami przenoszonymi drogą płciową, a także zapobiega przypadkom tzw. superinfekcji, kiedy osoba zakażona HIV nabywa od partnera inny, bardziej zjadliwy szczep wirusa.

Podróże

Osoby zakażone powinny podróżować z głową, szczególnie w dobie pandemii. Wyjazdy niosą ze sobą ryzyko zachorowania na różnego rodzaju choroby zakaźne oraz wystąpienia reakcji alergicznej (np. na nieznane składniki potraw czy jad owadów). Dlatego dobrze jest przed wyjazdem:

• sprawdzić możliwości leczenia w danym kraju i zainteresować się różnego typu ubezpieczeniami dla podróżnych;
• skonsultować się z lekarzem w zakresie szczepień ochronnych i ich bezpieczeństwa dla osób z HIV;
• zdobyć jak najwięcej informacji o kraju, który jest celem podróży (począwszy od pogody, przez warunki życia, po interesujące nas regulacje prawne).

HIV a AIDS

HIV i AIDS są ze sobą nierozerwalnie związane. Nieleczone zakażenie wirusem HIV prowadzi do rozwoju AIDS - zespołu nabytego upośledzenia odporności. Chorobę tę uważa się za końcowy etap zakażenia. Nie musi dojść do jej rozwoju - jeżeli zakażenie zostanie w porę rozpoznane, a pacjent rozpocznie przyjmowanie leków retrowirusowych, rozwój AIDS zostanie zahamowany.

AIDS jako konsekwencja zakażenia HIV

Czym jest AIDS?

AIDS to choroba powodująca upośledzenie układu immunologicznego. W jej wyniku dochodzi do zmian w subpopulacji limfocytów T. Jeśli ilość tych komórek spadnie poniżej krytycznego dla danego organizmu poziomu (który dla każdego człowieka może być inny), lawinowo wzrasta ryzyko rozwoju infekcji i nowotworów.

Objawy AIDS

Jak wspomnieliśmy wyżej, po pierwszych objawach sygnalizujących zakażenie HIV dochodzi do fazy bezobjawowej. Jeżeli HIV nie zostanie wykryty na wczesnym etapie, AIDS rozwinie się w organizmie w niezauważalny sposób. Konsekwencje choroby, które dają wyraźne objawy, są już poważne — należą do nich m.in. nowotwory takie jak: mięsak Kaposiego, chłoniak nieziarniczy, a u kobiet dodatkowo rak szyjki macicy.

Leczenie AIDS

Leczenie AIDS, podobnie jak terapia zakażenia wirusa HIV, polega na podawaniu leków antyretrowirusowych. U pacjentów z AIDS niekiedy stosuje się terapię HAART (ang. Highly Active Antiretrovival Therapy), która określana jest jako agresywna metoda leczenia i polega na podawaniu mieszanki 3 różnych preparatów antyretrowirusowych. HAART jest droga, a dodatkowo powoduje uciążliwe skutki uboczne, m.in. przewlekłe biegunki, notoryczne zmęczenie czy problemy ze snem.

AIDS — śmiertelność

Obecnie AIDS traktowana jest jako choroba przewlekła, a nie śmiertelna, choć faktem jest, że wielu pacjentów umiera wskutek infekcji i nowotworów rozwijających się w organizmie niemal pozbawionym odporności. Według danych Krajowego Centrum ds. AIDS do dnia 31.12.2020 r. 26 486 osób było zakażonych, 3 815 chorowało na AIDS, a 1 428 chorych zmarło. Odpowiednio prowadzone leczenie może przedłużyć życie, zwłaszcza jeśli zostanie wdrożone, zanim HIV przerodzi się w AIDS.

Profilaktyka HIV/AIDS - jak nie dopuścić do zakażenia?

Przede wszystkim:

• stosuj zabezpieczenie (prezerwatywę) podczas stosunku, szczególnie jeśli masz wielu partnerów;
• jeśli jesteś w stałym związku, dochowuj partnerowi wierności i oczekuj tego samego od drugiej strony — nie tylko ze względów etycznych, ale również zdrowotnych;
• unikaj ryzykownych zachowań (np. wstrzykiwania narkotyków);
• wybieraj sprawdzone studia kosmetyczne, tatuażu, piercingu;
• nie pożyczaj od innych osób przyborów kosmetycznych (pęseta, cążki do wycinania skórek) i do depilacji — zawsze używaj własnych.

Czy istnieje szczepionka na HIV?

Warto wspomnieć, że naukowcy pracują nad dodatkowym ,,zabezpieczeniem” przed HIV. Obecnie testowana jest szczepionka mRNA, opracowana według podobnej technologii, co szczepionka na COVID-19. Obecnie w badaniach klinicznych sprawdzane jest, czy szczepionka pobudza rozwój przeciwciał neutralizujących o szerokim zakresie (bnAb), co jest głównym celem potencjalnych szczepień przeciwko HIV.

W uPacjenta badanie w kierunku HIV wykonasz w domu — jeśli doświadczyłeś ryzykownej sytuacji, to bezpieczna i dyskretna opcja sprawdzenia, czy zostałeś zakażony. Badania zamówisz online poprzez nasz katalog lub mailowo bądź telefonicznie przez infolinię. Gwarantujemy wysoki poziom zabezpieczenia Twoich danych i pełne dyskrecji podejście.