Nadciśnienie tętnicze — objawy, leczenie, przyczyny

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze to choroba przewlekła, która charakteryzuje się tym, że ciśnienie pacjenta stale przekracza normę. Prawidłowe ciśnienie krwi u dorosłych powinno wynosić maksymalnie 140/88 mm Hg.

Istnieją pewne różnice w średnich wartościach ciśnienia krwi w zależności od wieku, a nawet płci człowieka. Poniżej przedstawiliśmy poprawne wartości dla pomiaru ciśnienia krwi u dzieci, nastolatków i dorosłych. Jak widzisz, prawidłowe ciśnienie tętnicze u 50-latka jest wyższe, niż u nastolatka. Podobnie prawidłowe ciśnienie krwi w wieku 60 lat może zbliżać się nawet do 140/70 - w szczególności u kobiet — podczas gdy po narodzinach może to być ledwie 60/20.

Jakie ciśnienie jest niebezpieczne?

O problemach mówi się, gdy ciśnienie skurczowe przekracza 140, a rozkurczowe - 90. Wówczas mamy do czynienia z nadciśnieniem tętniczym. Stwierdza się je na podstawie kilkukrotnych pomiarów ciśnienia krwi wykonywanych regularnie przez pewien czas. Nie stwierdza się go na podstawie pojedynczego pomiaru ciśnienia.

Dowiedz się, jak poprawnie zmierzyć ciśnienie w domu lub pobierz dzienniczek pomiaru ciśnienia w pdf!

Wyróżnia się 3 stopnie nadciśnienia:

1. Nadciśnienie 1. stopnia — skurczowe: 140 - 159; rozkurczowe: 90 - 99 mm Hg,
2. Nadciśnienie 2. stopnia — skurczowe: 160-179; rozkurczowe: 100-109 mm Hg,
3. Nadciśnienie 3. stopnia — skurczowe: ≥180; rozkurczowe: ≥110 mm Hg.

Nadciśnienie 3. stopnia jest wskazaniem do leczenia szpitalnego.

Nadciśnienie tętnicze — przyczyny

Wyróżniamy dwa rodzaje nadciśnienia ze względu na jego przyczyny.

1. Nadciśnienie pierwotne — jest konsekwencją nieprawidłowego stylu życia, diety oraz zbyt dużej ilości stresu. Wskazuje się również na wpływ genów oraz środowiska. Nadciśnienie tego rodzaju dotyczy 90% pacjentów.

Co powoduje nadciśnienie pierwotne? Wśród czynników ryzyka wymienia się:

• • zbyt duże spożycie soli,
  • niewystarczającą ilość aktywności fizycznej,
  • palenie papierosów,
  • częste picie alkoholu lub kawy i podobnych napoi bogatych w kofeinę,
  • niewysypianie się,
  • wiek (osoby powyżej 65. roku życia częściej dotyka nadciśnienie),
  • przypadki nadciśnienia tętniczego w rodzinie,
  • ubóstwo.

2. Nadciśnienie wtórne. Mówimy o nim, gdy nadciśnienie pojawia się wskutek innej choroby.

Które choroby wywołują nadciśnienie? Na liście znajdują się m.in.:

• • Choroby nerek — a w szczególności uraz nerek lub tętnic w okolicach tego narządu, co ogranicza dopływ krwi. Wskutek niedokrwienia nerek wytwarza się renina — hormon stymulujący produkcję substancji podnoszących ciśnienie krwi, np. cząsteczek białka angiotensyny II.
  • Nadwaga i otyłość — kiedy tyjesz, wzrasta ilość krwi, przepływającej przez naczynia krwionośne, co zwiększa ciśnienie. Ponadto nadwaga i otyłość powodują przyspieszenie pracy serca, co utrudnia żyłom „przepychanie” dalej krwi. Aby nadrabiać „zaległości”, powstałe zapasy tłuszczu w organizmie wypuszczają związki chemiczne, które podwyższają ciśnienie krwi i pomagają „przepchnąć” krew.

• • Cukrzyca, która zaburza proces filtrowania nerek, co skutkuje nadciśnieniem tętniczym.
  • Choroby tarczycy, czyli gruczoły regulującego m.in. ciśnienie krwi.
  • Koarktacja aorty — wada serca, w której aorta (główna tętnica) jest zawężona, a to ogranicza poprawny przepływ krwi w organizmie.
  • COVID-19 - Mahmut Akpek przeprowadził badanie, które potwierdziło, że nadciśnienie po infekcji COVID-19 może mieć miejsce. Wirus SARS-COV-2 podwyższa zarówno ciśnienie skurczowe, jak i rozkurczowe, co może doprowadzić do nadciśnienia tętniczego. Podobne wnioski wyciągnęli naukowcy z Chin.

Stres a nadciśnienie

Jak mówi Mayo clinic, brakuje dowodów, by stwierdzić, że stres powoduje nadciśnienie. Choć stres podnosi ciśnienie krwi poprzez szereg hormonów, które są uwalniane, by pomóc nam poradzić sobie z sytuacją, zwykle jest to stosunkowo krótki epizod. Bez wątpienia jednak pewne reakcje stresowe zwiększają ryzyko choroby. Chcąc się rozluźnić, zdarza się, że sięgamy po papierosy, alkohol lub niezdrowe jedzenie — a te przyczyniają się do rozwoju nadciśnienia tętniczego.

Z kolei pacjenci z zaburzeniami lękowymi, np. fobiami, nerwicą lękową czy nerwicą serca, mierzą się z 30% większym ryzykiem nadciśnienia tętniczego. Naukowcy ze Szwecji wnioskują, że nerwica i nadciśnienie idą ze sobą w parze.

Nadciśnienie tętnicze — objawy

Nadciśnienie nie boli — właśnie dlatego to bardzo podstępna choroba. Kiedy pojawiają się objawy takie jak:

• płytki oddech,
• bóle głowy,
• krwawienia z nosa,

zwykle oznacza to, że ciśnienie tętnicze jest tak wysokie, że istnieje zagrożenie życia.

Nadciśnienie tętnicze u dzieci

Jak podaje Polskie Towarzystwo Nefrologii Dziecięcej, wysokie ciśnienie u dziecka najczęściej jest wynikiem innych chorób — zwykle chorób nerek. Inną przyczyną jest otyłość, która z roku na rok dotyka coraz więcej Polskich dzieci, lub choroby tarczycy. Z tego względu, jeśli zauważymy u dziecka nadciśnienie, należy udać się do lekarza rodzinnego, który na podstawie wywiadu środowiskowego będzie w stanie wytypować chorobę stojącą za podwyższonym ciśnieniem u pociechy i nakreślić plan leczenia. Sprawdź, jakie jest prawidłowe ciśnienie u nastolatków.

W przypadku nadciśnienia pierwotnego ważna jest zmiana stylu życia i diety — o czym piszemy niżej.

Skutki nadciśnienia tętniczego

Jaki jest wpływ wysokiego ciśnienia na organizm? Wyobraź sobie, że ktoś kieruje na Ciebie silny strumień wody, np. strażacką pompę. Tak silne ciśnienie wody może Cię przewrócić lub nawet spowodować urazy. Organizm jednak tak łatwo nie chce się poddać destrukcyjnemu wpływowi nadciśnienia. Mechanizmem ochronnym jest usztywnianie naczyń krwionośnych oraz zgrubienie ich ścian, by ograniczyć uszkodzenia i nie dać się „przewrócić”. Nieleczone nadciśnienie może więc prowadzić do:

• Zaburzenia pracy mózgu. Mayo clinic raportuje, że pacjenci z nadciśnieniem częściej mają problemy z pamięcią, rozumieniem i nauką.
• Utraty wzroku.
• Zawału serca lub udaru — nadciśnienie to duże obciążenie dla serca, które pracuje wówczas na podwyższonych obrotach. To z kolei powoduje przerost mięśnia sercowego. Konsekwencje „zbyt dużego serca” mogą być śmiertelne.
• Tętniaka, który powstaje wskutek osłabienia i wybrzuszenia się naczyń krwionośnych. Pęknięcie tętniaka może stanowić zagrożenie dla życia pacjenta.
• Zaburzenia pracy nerek, co wynika z osłabienia naczyń krwionośnych wokół narządów.
• Syndromu metabolicznego, który z kolei może doprowadzić do cukrzycy, chorób serca lub wylewu.
• Demencji — pogrubienie ścian naczyń krwionośnych sprawia, że tętnice stają się zawężone lub nawet zablokowane. To sprawia, że dopływ krwi do mózgu jest ograniczony.

Nadciśnienie a seks

Udowodniono, że nadciśnienie tętnicze ma wpływ na pożycie seksualne — szczególnie w przypadku mężczyzn. Wynika to z faktu, że nadciśnienie powoduje usztywnienie naczyń krwionośnych oraz ich zawężenie. Zawężenie naczyń oznacza, że krew ma utrudnione dotarcie do narządów — także do penisa. W rezultacie mężczyźni zmagają się z problemami z osiągnięciem i/lub utrzymaniem erekcji. Łatwo sobie wyobrazić, że taka sytuacja jest źródłem stresu, niepokoju, a w niektórych przypadkach może doprowadzić do rezygnacji z seksu — co odbija się na relacji z partnerką lub partnerem.

Rozwiązaniem są tabletki na potencję — pod warunkiem że poza nadciśnieniem tętniczym mężczyźni nie zmagają się z żadną chorobą serca. W niektórych przypadkach łączenie np. sildenafilu (czyli tzw. viagry) może prowadzić do gwałtownych spadków ciśnienia. Przeciwwskazaniem są też objawy takie jak: trudności z oddawaniem moczu lub inne problemy układu moczowego przy jednocześnie wysokim ciśnieniu krwi. Tabletek na potencję nie należy również łączyć z preparatami zawierającymi azotany — substancje leczące ból klatki piersiowej. Dlatego też przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania lub skonsultuj się ze specjalistą online.

Wpływ nadciśnienia na problemy seksualne u kobiet nie jest w pełni wyjaśniony, jednak możliwy. Ograniczony przepływ krwi może powodować mniejsze ukrwienie waginy oraz obniżać poziom tlenku azotu — związku chemicznego odpowiedzialnego za rozluźnianie mięśni. W sferze intymnej objawem nadciśnienia u kobiet może zatem być: obniżone libido, trudności w osiągnięciu orgazmu oraz suchość pochwy. Objawy złagodzą lubrykanty oraz wypracowanie najprzyjemniejszej formy utrzymywania podniecenia.

Trudności w sferze seksualnej to ważny aspekt nadciśnienia tętniczego. Jak podkreśla Mayo Clinic, satysfakcjonujące pożycie jest dobre dla serca — dlaczego więc rezygnować z takiej formy terapii? Porozmawiaj otwarcie ze swoim partnerem(-ką) i wspólnie poszukajcie najbardziej zadowalających form pieszczot. Bądź też otwarty(-a) na rozmowę ze swoim lekarzem, który może podpowiedzieć bezpieczne rozwiązania dla Twoich problemów.

Nadciśnienie tętnicze — leczenie

Nadciśnienie tętnicze leczy nie kardiolog, lecz hipertensjolog. W zdecydowanej większości przypadków leczenie wymaga nie tylko zmiany stylu życia, ale również stosowania leków — przy pierwotnym nadciśnieniu tętniczym do końca życia.

Leki na nadciśnienie

W leczeniu nadciśnienia stosuje się:

• inhibitory ACE, np. enalapryl, lizynopryl, perindropyl, ramipryl;
• blokery receptora angiotensyny-2 (ARBs) – takie jak kandesartan, irbesartan, losartan, walsartan i olmesartan;
• blokery kanału wapniowego – takie jak amlodypina, felodypina i nifedypina lub diltiazem i werapamil;
• diuretyki – takie jak indapamid i bendroflumetiazyd;
• beta-blokery – takie jak atenolol i bisoprolol;
• alfa-blokery – takie jak doksazosyna;
• inne leki, np. amiloryd i spironolakton.

W zależności od indywidualnego przypadku lekarz decyduje, które z tych leków na nadciśnienie są najlepsze dla pacjenta. W terapii stosuje się zwykle więcej niż 1 lek, choć czasami preparaty są łączone w jedną tabletkę.

Jak stosować leki na nadciśnienie?

Informacje o tym, kiedy brać tabletki na nadciśnienie: rano czy wieczorem, znajdziesz na ulotce swojego leku. Ważne, by przyjmować je raz dziennie, każdego dnia. Konsekwencje odstawienia leków na nadciśnienie bez konsultacji z lekarzem to przede wszystkim gwałtowny wzrost ciśnienia. Ustabilizowane lekami oraz zmniejszeniem masy ciała ciśnienie również nie jest wskazaniem do odstawienia leków, a co najwyżej do modyfikacji leczenia przy konsultacji z lekarzem. W takiej sytuacji może zdarzyć się, że po lekach na nadciśnienie ciśnienie krwi będzie za niskie — wówczas należy odwiedzić swojego lekarza, który wprowadzi nowe zalecenia. Warto pamiętać, że leki pozwalają utrzymać ciśnienie na odpowiednim poziomie — nie niwelują jednak choroby.

Skutki uboczne

Trudno znaleźć lek na nadciśnienie bez skutków ubocznych. W zasadzie każdy preparat w aptece posiada listę możliwych efektów niepożądanych. Nie oznacza to jednak, że leki na nadciśnienie szkodzą. Skutecznie utrzymują ciśnienie na prawidłowym poziomie, który ogranicza destrukcyjny wpływ choroby na naczynia krwionośne oraz cały organizm. Jednak może się zdarzyć, że dopiero metodą prób i błędów dojdziesz wraz ze swoim lekarzem do najlepszego dla Ciebie leku. Pamiętaj, by każde złe samopoczucie zgłaszać specjaliście.

Poniżej wypisaliśmy możliwe skutki uboczne leków na nadciśnienie wymieniane przez American Heart Association.

Obserwujesz u siebie efekty niepożądane po lekach? Umów konsultację ze specjalistyą medycznym online.

Interakcje z innymi preparatami

Leki na nadciśnienie mogą wchodzić w interakcje z innymi preparatami — dlatego tak ważne jest, by skonsultować z lekarzem każdy lek, który bierzesz.

Tabletki na nadciśnienie a alkohol

Zastanawiasz się, czy przy lekach na nadciśnienie można pić alkohol? Otóż można, jednak należy robić to z rozwagą. Przede wszystkim nie należy popijać tabletek alkoholem. Dobrze również powstrzymać się od picia napojów procentowych w godzinach bliskich przyjmowaniu tabletek na nadciśnienie. Spożywanie drinków powinno być umiarkowane — pamiętajmy, że nadmierne spożycie przyczynia się do nadciśnienia. Alkohol w połączeniu z lekami może wywołać uczucie osłabienia lub omdlenia.

Zioła na nadciśnienie

Czosnek, melisa, a może imbir — co jest najlepszym ziołem na nadciśnienie? Przeczytaj artykuł o sposobach na obniżenie ciśnienia i poznaj zioła oraz domowe sposoby na swoją dolegliwość!

Zmiana stylu życia

Co pomoże na obniżenie ciśnienia? Przede wszystkim:

• jedz mniej słonych potraw i przekąsek;
• spożywaj więcej owoców i warzyw;
• nie pij więcej niż 2 porcje alkoholu dziennie*;
• codziennie podejmuj minimum 30 minut aktywności fizycznej;
• utrzymuj prawidłową masę ciała (BMI 18,5 - 24,9 kg/m2);
• rzuć lub na początek ogranicz palenie;
• ograniczaj stres;
• zmień dietę — sprawdź niżej.

Dieta na nadciśnienie

Dieta przy nadciśnieniu tętniczym nie zastąpi leków — zwłaszcza w przypadku poważnego nadciśnienia. Odpowiednie odżywianie skutecznie zapobiega podwyższeniu ciśnienia, a także wspomaga leczenie. Na nadciśnienie tętnicze najlepsze są diety przeciwzapalne, w szczególności DASH. Przeczytaj artykuł o diecie przeciwzapalnej i dowiedz się, co jeść, a czego unikać!

Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej zwraca uwagę w szczególności na następujące elementy diety przy nadciśnieniu:

1. Potas — przyczynia się on bezpośrednio do obniżenia ciśnienia krwi. W kontekście nadciśnienia dzienne spożycie potasu powinno wynosić 4,7 g/d. Znajdziesz go w mięsie oraz owocach i warzywach takich jak:
   1. ziemniaki,
   2. brokuły,
   3. groch,
   4. fasola,
   5. pomidory,
   6. dynia.
2. Owoce i warzywa — zawierają błonnik, pomagają również obniżyć masę ciała. W diecie redukcyjnej zaleca się jeść 2 - 3 średnich jabłek, gruszek lub pomarańczy, bądź 0,5 - 0,75 szklanki suszonych owoców. W przypadku unormowanej wagi można podwoić porcje. Jeśli chodzi o warzywa zalecana dawka dzienna to 4 - 5 szklanek warzyw liściastych lub 2 - 2,5 szklanki warzyw gotowanych.
3. Niskotłuszczowe produkty mleczne — to doskonałe źródło wapnia oraz białka. Badania na małej próbce badawczej wskazują, że te wapń i magnez mogą pozytywnie wpływać na ciśnienie tętnicze. Niektóre prace zauważają nawet, że ciśnienie krwi inaczej reaguje wówczas na sól. Zaleca się spożycie 1 - 2 szklanek mleka lub kubków jogurtu (150 g) dziennie. Dowiedz się więcej o wapniu.
4. Nienasycone kwasy tłuszczowe, które są źródłem tzw. dobrego cholesterolu. 2 razy w tygodniu jedz ryby morskie w postaci pieczonej lub ugotowanej. Stosuj też oliwę z oliwek lub olej rzepakowy.
5. Błonnik — choć nie zostało to jednoznacznie potwierdzone, badania sugerują, że może on obniżać ciśnienie krwi. Źródłem błonnika są przede wszystkim produkty zbożowe oraz owoce i warzywa.

Czego unikać w diecie na nadciśnienie?

1. Soli. Nadmierne spożycie zatrzymuje wodę w organizmie, powoduje wzrost objętości płynu pozakomórkowego i obrzęki np. kostek, a ponadto zwiększa ryzyko zawało serca i udaru mózgu. American Heart Association (AHA) zaleca stosowanie ok. 0,5 łyżeczki soli dziennie.
2. Alkoholu. Napoje procentowe zwiększają ciśnienie krwi niezależnie od wieku, płci czy pochodzenia etnicznego pacjenta. AHA sugeruje, by mężczyźni nie pili więcej niż 2 porcje alkoholu dziennie, a kobiety - 1 dziennie.*
3. „Złego” cholesterolu, czyli nasyconych kwasów tłuszczowych. Unikaj smażenia — zubaża ono zdrowotne właściwości mięsa i podwyższa kaloryczność. Ograniczaj spożycie czerwonego mięsa — jedz je maksymalnie 1 raz w miesiącu. Zamiast tego wybieraj chudy drób bez skóry. Sprawdź, jak obniżyć cholesterol domowymi sposobami.

*- 1 porcja alkoholu oznacza 50-60 ml mocnego alkoholu, dwa kieliszki wina lub 0,33 l piwa.

Kawa a nadciśnienie — pić czy nie?

Lekarz Krzysztof Rewiuk wraz z dr hab. med. Jerzym Gąsowski na łamach portalu Medycyna Praktyczna wyjaśniają, że negatywny efekt kawy i ogólnie: kofeiny na nadciśnienie tętnicze pojawia się przy nadmiernym spożyciu tego typu napojów. Picie 2 filiżanek kawy dziennie jest dozwolone. W przypadku herbaty będą to 3 filiżanki. Specjaliści zwracają uwagę, że w przypadku osób, u których kawa jest nieodłącznym elementem dnia, nagła zmiana nawyków mogłaby wywołać stres, który negatywnie wpływa na ciśnienie krwi.

Nadciśnienie a styl życia

Nadciśnienie tętnicze — przeciwskazania do pracy

Przepracowanie nie jest korzystne dla zdrowia. Badanie Trudel i in. wykazało, że osoby pracujące w nadgodzinach są bardziej narażone na nadciśnienie tętnicze. Lekarka Krystyna Knypl zaznacza też, że praca na nocne zmiany sprzyja rozwojowi nadciśnienia, przyczynia się bowiem do odwrócenia dobowego rytmu ciśnienia.

W Polsce nadciśnienie tętnicze stanowi podstawę do wystawienia oceny niezdolności do pracy. Jak podaje ZUS, przy orzekaniu o niezdolności do pracy bierze się pod uwagę:

• pomiar ciśnienia tętniczego,
• skuteczność leczenia,
• powikłania,
• choroby współistniejące,
• charakter wykonywanych prac (czynniki stresowe, praca zmianowa).

Ocena niezdolności do pracy opiera się na dokumentacji medycznej, w której znajduje się opis leczenia. Ważne jest również ryzyko powikłań wynikające z wykonywanej pracy.

Zdolności do pracy według ZUS nie ograniczają:

• zmiany naczyniowe na dnie oka (I/II stopień),
• nieznaczna niewydolność nerek.

Przeciwwskazaniem do pracy ciężkiej i średnio ciężkiej fizycznie przy nadciśnieniu tętniczym jest przerost lewej komory serca z obniżeniem rzutu minutowego i ograniczeniem wydolności serca.

Całkowitą niezdolność do pracy powodują zaawansowane zmiany narządowe i/lub nadciśnienie złośliwe.

Nadciśnienie a oddawanie krwi

Leki na nadciśnienie mogą mieć wpływ na oddawanie krwi. Podczas leczenia nadciśnienia beta-blokerami nie zaleca się oddawania krwi. W przypadku ustabilizowanego ciśnienia lekami decyzja należy do lekarza kwalifikującego krwiodawcę.

Wysokie ciśnienie atmosferyczne a nadciśnienie

Być może spotkałeś się ze stwierdzeniem, że „to ciśnienie to przez dzisiejszą pogodę — dziś jest niskie/wysokie ciśnienie”. Lekarze podkreślają: ciśnienie atmosferyczne a nadciśnienie nie mają ze sobą związku. Choć ciśnienie atmosferyczne może wpływać na nasze samopoczucie, nie odbija się to na wynikach pomiaru ciśnienia krwi.

Morsowanie a nadciśnienie

Dr Ferrigno w Harvard Health Publishing tłumaczy, że zimna woda stanowi dla organizmu stres. Co prawda poprawia się krążenie krwi, lecz dotyczy to przede wszystkim głębszych tkanek. To oznacza, że de facto ciśnienie zwiększa się przy jednoczesnym obniżeniu pulsu. U zdrowych osób nie jest to zagrożeniem, jednak w przypadku osób mających problemy z sercem lub ciśnieniem bezpieczniejsze może być unikanie zimnych kąpieli w jeziorze.

Sauna a nadciśnienie

Po drugiej strony barykady są gorące kąpiele i wizyty w saunach. Wysoka temperatura rozluźnia naczynia krwionośne oraz poprawia przepływ krwi. Badanie z Finlandii wykazało, że regularne korzystanie z saun obniża ryzyko wystąpienia nadciśnienia nawet o 46% przy wysokiej częstotliwości korzystania z łaźni parowych (do 6 razy w tygodniu) a o 24% przy 2-3 wizytach tygodniowo. Częste i regularne wizyty nie tylko poprawiają kondycję naczyń krwionośnych, ale również wpływają pozytywnie na poziom cholesterolu, a ponadto redukują stany zapalne. Ciepło pomaga się też zrelaksować — a jak pamiętamy, rola stresu na ciśnienie krwi nie pozostaje bez znaczenia.

Podsumowując: sauny są bezpieczne dla osób z nadciśnieniem. Warto jednak zaznaczyć, że dotyczy to przede wszystkim pacjentów, którzy sumiennie leczą swoją dolegliwość.

Nadciśnienie tętnicze to poważny problem, który często ujawnia się po wielu latach. Jednak regularne pomiary ciśnienia i zdrowy styl życia uwzględniający aktywność fizyczną oraz dietę bogatą m.in. w potas, błonnik oraz nienasycone kwasy tłuszczowe, pomagają zapobiec chorobie. Ważną rolę odgrywają również profilaktyczne badania krwi, dzięki którym zawczasu możesz zauważyć niedobory istotnych dla organizmu pierwiastków. Stosowanie się do tych prostych wskazówek pozwala ograniczyć rozwój choroby oraz pojawienie się objawów, których wolelibyśmy uniknąć, np. tych związanych z trudnościami w sferze intymnej. Wykonaj pakiet badań na serce w swoim domu i upewnij się, że wszystko gra!