Miażdżyca: objawy. Czy można ją cofnąć?

Co to jest miażdżyca

Miażdżyca to przewlekła choroba układu sercowo-naczyniowego, dotykająca tętnice (naczynia krwionośne, które doprowadzają krew, a tym samym też tlen, do organów). Jak powstaje miażdżyca? Gromadzący się w tętnicach cholesterol i lipidy (tłuszcze) tworzą blaszki miażdżycowe, które stopniowo zawężają światło tętnic, ograniczając tym samym przepływ krwi. To z kolei powoduje niedotlenienie narządów i spowolnienie, bądź zatrzymanie ich pracy.

Miażdżyca – objawy

Objawy miażdżycy mogą różnić się w zależności od tego, w którym miejscu dopływ krwi jest najbardziej upośledzony.

Miażdżyca aorty

Miażdżyca aorty lub innych tętnic wieńcowych (tzn. tych tętnic, które doprowadzają krew do serca) powoduje ból wieńcowy, odczuwany najczęściej za mostkiem, zwykle podczas zwiększonego wysiłku fizycznego lub pod wpływem stresu. Ustępuje w spoczynku.

Miażdżyca kończyn dolnych

Objawy miażdżycy kończyn dolnych to głównie ból łydek odczuwany podczas chodzenia lub biegania. Zamiast bólu możesz odczuwać zdrętwienie lub sztywność mięśni.

Miażdżyca tętnic szyjnych

Objawy miażdżycy tętnic szyjnych, czyli tętnic zaopatrujących mózg w krew, to na przykład:

• chwilowe niedowłady i porażenia kończyn, zaburzenia czucia;
• zaburzenia mowy;
• zaburzenia widzenia;
• szum w uszach;
• osłabienie ostrości słuchu;
• zaburzenia chodu;
• zawroty głowy;
• wrażenie falowania przedmiotów.

Kiedy mózg jest niedotleniony, mogą pojawiać się też zmiany w zachowaniu. Miażdżyca może zatem dawać objawy psychiczne. Mówimy wówczas o otępieniu naczyniopochodnym, które objawia się:

• otępieniem,
• apatią,
• irytacją,
• nagłymi napadami płaczu,
• ogólną chwiejnością emocjonalną,
• majaczeniem.

Miażdżyca tętnic szyjnych może jednak nie dawać żadnych objawów.

Miażdżyca aorty brzusznej

Kiedy tłuszcz odkłada się w tętnicach zasilających narządy takie jak wątroba, trzustka, można zaobserwować:

• ból brzucha,
• duszności,
• nudności i wymioty,
• biegunki,
• wzdęcia,
• utratę apetytu,
• ból promieniujący w kierunku nóg.

Przyczyny miażdżycy

Jak to się dzieje, że cholesterol odkłada się w tętnicach, a nie znika? Aby to wytłumaczyć, musimy przypomnieć sobie, jak zbudowane są tętnice – rury, którymi przepływa krew.

Każda tętnica jest od wewnątrz „wyłożona” śródbłonkiem. Działa on jak filtr: dzięki niemu poza tętnice przechodzi wyłącznie osocze krwi. Cholesterol (i inne lipoproteiny) nie rozpuszcza się w osoczu, przez co zostaje w środku rury (tętnicy), a potem wędruje do jelit, gdzie zostaje rozłożony.

Zdarza się jednak, że ściana tętnicy ulegnie uszkodzeniu, np. wskutek dymu papierosowego, nadciśnienia lub zbyt wysokich wartości „złego” cholesterolu (LDL). Kiedy dojdzie do uszkodzenia śródbłonka, cholesterol zaczyna się gromadzić w miejscu urazu, a następnie się utlenia. Utlenienie się cholesterolu wywołuje reakcję odpornościową organizmu: białe krwinki (makrofagi) przyswajają sobie zmodyfikowane cząsteczki cholesterolu LDL, wypełniają się cholesterolem, a następnie zamieniają się w komórki piankowate, które stopniowo obumierają, tworząc tkankę łączną (blaszki miażdżycowe) wokół miejsca uszkodzenia śródbłonka. Wydawałoby się, że tutaj proces się kończy, lecz niestety tak nie jest. Z czasem coraz więcej makrofagów jest kierowanych do uszkodzonej tętnicy (która nadal pozostaje ogniskiem zapalnym), a następnie umiera. To powoduje jeszcze większe szkody w śródbłonku i jeszcze większe gromadzenie się cholesterolu w tętnicach. Koło się zamyka.

Ponadto czynnikami ryzyka miażdżycy są również:

• Cukrzyca typu 1 – wykonaj pomiar glukozy i sprawdź, czy Ci nie grozi!
• Otyłość.
• Insulinooporność – zbadaj się w kierunku tej dolegliwości!
• Stan zapalny wynikający z choroby autoimmunologicznej.
• Brak aktywności fizycznej.
• Predyspozycje genetyczne – rodzinna hipercholesterolemia zwiększa ryzyko zgonu u osób młodych (20 – 40 l.) aż 100-krotnie!
• Wiek – im jesteśmy starsi, tym ryzyko bardziej wzrasta.
• Płeć – choroba częściej dotyka mężczyzn.
• Stres – sprawdź, jak sobie z nim radzić!
• Dieta obfitująca w nasycone kwasy tłuszczowe.

Badania na miażdżycę

Przede wszystkim należy zbadać poziom cholesterolu w krwi. Lipidogram to badanie, które pozwala ocenić stan Twojej gospodarki tłuszczowej i poziom zarówno „dobrego”, jak i „złego” cholesterolu we krwi.

Jeśli nie znasz rodzinnej historii medycznej, możesz sprawdzić swoje predyspozycje genetyczne do choroby miażdżycy, wykonując badanie genetyczne APOE. Wskaże ono nie tylko prawdopodobieństwo miażdżycy, ale także ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera.

Innym badaniem krwi, które możesz wykonać pod kątem diagnostyki miażdżycy, jest badanie homocysteiny, czyli oznaczenia czynnika przyspieszającego rozwój tej choroby.

Ponadto lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak:

• USG dopplerowskie, które pozwala na ocenę przepływu krwi w tętnicach i żyłach;
• rezonans magnetyczny, który zobrazuje stan Twoich tętnic;
• angiografię naczyniową, czyli badanie, które również zaprezentuje wnętrze naczyń krwionośnych i pozwoli na ocenę ich przepustowości;
• EKG, które zmierzy aktywność serca i pozwoli na identyfikację obniżonego ciśnienia krwi;
• test wysiłkowy, dzięki któremu specjalista oceni przepływ krwi w naczyniach wieńcowych.

Do czego może prowadzić miażdżyca?

W dużym skrócie miażdżyca może prowadzić do:

• zawału serca,
• udaru mózgu,
• tętniaka,
• choroby nerek,
• krytycznego niedokrwienia kończyn.

Warto zrozumieć, w jaki sposób miażdżyca może doprowadzić do zawału serca i innych powikłań.

Opisany wyżej proces odkładania się cholesterolu i lipoprotein w tętnicach jest powolny oraz stopniowy. Z miażdżycą można żyć wiele lat, zupełnie o tym nie wiedząc. Gdy przez dekady nie przykładamy wagi do prowadzonego trybu życia, w tętnicach ciągle nawarstwia się cholesterol i białe krwinki, które tworzą blaszki miażdżycowe. W końcu blaszki te mogą… pęknąć. Kiedy dojdzie do dużego uszkodzenia blaszki miażdżycowej, w tętnicy powstaje skrzep (strup, który ma „zakleić” ranę po pęknięciu). Może on powiększać zmiany miażdżycowe lub od razu zablokować dopływ krwi do kluczowych narządów, co prowadzi do wyżej wymienionych skutków.

Wskutek ograniczenia przepływu krwi może dojść również do krytycznego niedokrwienia kończyn. Objawia się ono przewlekłym bólem spoczynkowym nóg, owrzodzeń na kończynach, a nawet… martwicą skóry. Jeśli miażdżyca jest skorelowana z cukrzycą, może spowodować wykształcenie się tzw. stopy cukrzycowej. W ciężkim, zaawansowanym stopniu choroby jedynym ratunkiem dla chorego jest amputacja kończyny.

Czy miażdżyca jest odwracalna? Leczenie miażdżycy

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy miażdżycę można cofnąć. Choroba rozwija się w sposób nieregularny, jest też ściśle powiązana z prowadzonym stylem życia. Nawet wyleczenie miażdżycy zabiegiem nie wyklucza nawrotu choroby. Jak leczyć miażdżycę?

Dieta miażdżycowa

Ważnym elementem leczenia i zapobiegania miażdżycy jest odpowiednia dieta. W tym przypadku należy skupiać się przede wszystkim na niskiej zawartości cholesterolu. Cholesterol zawiera się przede wszystkim w kwasach tłuszczy nasyconych i trans. Jak podaje Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (NCEŻ), ograniczenie tych składników może obniżyć poziom cholesterolu nawet o 10%!

✅ Co jeść przy miażdżycy?

1. Każdego dnia jedz owoce i warzywa: poza witaminami to doskonałe źródło błonnika, który pomaga obniżyć poziom cholesterolu. Jakie owoce jeść przy miażdżycy? Wszystkie! Wybierz te, które lubisz najbardziej i ciesz się zdrowiem.
2. Rozkoszuj się orzechami – według NCEŻ spożywane codziennie mogą obniżyć poziom „złego” cholesterolu nawet o 5%!
3. Pamiętaj o mleku i wyrobach mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu, np. odtłuszczone mleko lub jogurty.
4. Pełnoziarniste pieczywo to Twój sprzymierzeniec! Jest bogate w błonnik, który, jak już wiemy, pomaga redukować ilość cholesterolu.
5. Tłuszcze roślinne zawarte w olejach np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy, orzechach, pestkach, margarynach miękkich dobrej jakości.
6. Ryby, zwłaszcza te tłuste jak: tuńczyk, łosoś, makrela. Są bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, które obniżają poziom „złego” cholesterolu.
7. Mięso drobiowe, które jest chudsze i nie zawiera tylu tłuszczy nasyconych co czerwone mięso.
8. Nasiona roślin strączkowych.

❌ Dieta przy miażdżycy nie powinna uwzględniać:

1. czerwonego mięsa, czyli wieprzowiny i wołowiny – bogate są w tłuszcze nasycone;
2. utwardzonych tłuszczy roślinnych, np. margaryn twardych – lepiej postawić na nieutwardzone tłuszcze roślinne;
3. tłuszczy cukierniczych – są źródłem wspomnianych wyżej kwasów tłuszczowych trans;
4. alkoholu, który przyczynia się do nadciśnienia tętniczego – czynnika ryzyka miażdżycy;
5. soli, która również ma wpływ na rozwój nadciśnienia.

Sprawdź też domowe sposoby na obniżenie cholesterolu, które de facto są domowymi sposobami na miażdżycę.

Aktywność fizyczna

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że regularna aktywność fizyczna obniża ryzyko chorób serca o 30%, a cukrzycy (czynnika sprzyjającemu miażdżycy) o 20%!

Ćwiczenia obniżają poziom „złego” cholesterolu (LDL), a podwyższają cholesterol HDL („dobry”). Aby jednak uzyskać taki efekt, trzeba spełnić kilka warunków:

1. Nasilenie treningu powinno być dostosowane do Twoich możliwości, wieku oraz stanu zdrowia.
2. Wysiłek fizyczny powinien angażować jak najwięcej partii mięśni. Zaleca się tzw. trening aerobowy, czyli np. marszobieg, jazdę na rowerze, pływanie, bieganie lub nordic walking.
3. Trening powinien trwać minimum pół godziny. Jeśli dopiero zaczynasz i nie jesteś w stanie być aktywnym jednorazowo przez taki czas, wykonuj ćwiczenia trwające 5 – 10 minut kilkukrotnie w ciągu dnia.
4. Ćwicz jak najczęściej. Minimum to 3 razy w tygodniu, a najlepiej: codziennie. Pamiętaj, że wystarczy półgodzinny spacer!
5. Dostosuj intensywność wysiłku do swoich możliwości. Najbardziej poleca się utrzymywanie umiarkowanej intensywności, czyli w tzw. strefie komfortu.
6. Kiedy poczujesz, że wysiłek sprawia Ci coraz mniej trudności, zacznij zwiększać częstotliwość, intensywność oraz czas ćwiczeń.

Leki na miażdżycę

Zaawansowana miażdżyca może wymagać leczenia farmakologicznego. Zwykle stosuje się leki obniżające cholesterol (statyny). W zależności od przyczyny miażdżycy włączenie leków na nadciśnienie, cukrzycę lub inne choroby powiązane również może pomóc w walce z chorobą.

Lekiem na miażdżycę bez recepty może być… aspiryna. Ponieważ rozrzedza krew, lekarz może zasugerować stosowanie małych dawek, aby zapobiec zawałowi serca lub wylewowi. Jednak takie rozwiązanie powinno być wdrożone tylko z zalecenia specjalisty – codzienne stosowanie aspiryny może nieść poważne skutki uboczne takie jak krwawienia wewnętrzne jelit lub żołądka!

Zabiegi

W krytycznych przypadkach konieczne może okazać się przeprowadzenie zabiegów udrażniających tętnice. Są nimi:

1. Angioplastyka – do tętnicy wprowadza się rurkę z zastawką z tworzywa sztucznego (koszulkę naczyniową), aby umieścić w tętnicy cewnik. Do niego wprowadza się drugi cewnik – z balonikiem, który następnie lekarz wypełnia mieszaniną soli fizjologicznej i kontrastu. W ten sposób zawężone naczynie zostaje rozszerzone i udrożnione. Angioplastykę można uzupełnić wprowadzeniem metalowej protezy naczyniowej (stentu), która będzie podtrzymywać ściany naczynia i zapobiegać ponownemu zamknięciu. Zabieg zostaje wykonany przy znieczuleniu miejscowym, najczęściej w przypadku miażdżycy kończyn dolnych.
2. Endarterektomia – polega na operacyjnym wycięciu blaszek miażdżycowych ze światła naczynia. W odróżnieniu od angioplastyki jest to klasyczna operacja chirurgiczna. Zwykle stosuje się ją przy miażdżycy tętnic szyjnych.
3. Leczenie fibrynolityczne – kiedy choroba jest zaawansowana i doszło do powstania skrzepu w tętnicach, stosuje się leczenie takie jak przy zakrzepicy, które polega na rozpuszczeniu zalegającego skrzepu.
4. Operacja wszczepienia by-passów, czyli pomostów naczyniowych, która pozwalają wspomóc dopływ krwi do serca, dzięki czemu zyskuje ono nową energię do pracy. Operację wykonuje się w przypadku miażdżycy aorty.

Miażdżyca – profilaktyka

Miażdżyca jest chorobą, której lepiej zapobiegać zawczasu. Kluczowy jest zdrowy styl życia: codzienna dawka ruchu i odpowiednia dieta. Ponadto ważne są regularne badania krwi.
Pamiętaj: miażdżyca zaczyna się na długo przed pojawieniem się pierwszych objawów. Profilaktyczne badania na miażdżycę mogą przyspieszyć diagnozę i w porę wprowadzić działania wstrzymujące jej rozwój. Dopisz kontrolne badanie lipidogramu, homocysteiny i glukozy do listy corocznych badań lub zamów Pakiet Sercowy już dzisiaj do swojego domu!