Jak interpretować wyniki badań laboratoryjnych?

Jak odczytać wyniki badań laboratoryjnych

Wyniki badań laboratoryjnych otrzymuje się w formie sprawozdania, często zwanym też po prostu kartą wyników. Pacjent ma do nich bezpośredni dostęp – najczęściej poprzez zalogowanie się na stronę internetową laboratorium, w którym zlecono badania.

Sprawozdanie z badania powinno zawierać takie informacje jak:

1. 1. Badanie – pełna nazwa wykonywanego badania. W niektórych przypadkach na jedno badanie może składać się wiele parametrów. Tak jest m.in. w przypadku morfologii, prób wątrobowych czy lipidogramu.
   2. Wyniki – wynik badania wyrażony liczbowo.
   3. Jedn. – jednostka, w jakiej wyrażono wynik. Jednostka danego badania może się różnić w zależności od laboratorium i zależy od metody analizy próbki.
   4. Zakres referencyjny (MIN – MAX) – przedział, w jakim powinien mieścić się prawidłowy wynik badania. Wartości poniżej lub powyżej tego zakresu uznawane są za nieprawidłowy wynik badania. Zakres referencyjny może się różnić w zależności o wieku i płci pacjenta, a u kobiet w przypadku niektórych parametrów także od dnia cyklu miesiączkowego.
   5. FLAGA – w przypadku otrzymania wyniku, który nie mieści się w zakresie referencyjnym, w tym miejscu pojawi się litera L lub H. L (ang. Low) oznacza wynik poniżej zakresu referencyjnego. H (ang. High) oznacza wynik powyżej zakresu referencyjnego. Brak symbolu oznacza prawidłowy wynik badania.
   6. Datę i godzinę wykonania badania.
   7. Autoryzowany podpis osoby wykonującej badanie.
   8. Autoryzowany podpis osoby upoważnionej do autoryzacji wyników.

Skróty badań laboratoryjnych – co oznaczają?

HGB – stężenie hemoglobiny [g/dl].

HCT (hematokryt) – stosunek objętości krwinek czerwonych do objętości całej krwi [%].

RBC – liczba erytrocytów [mln/mm3].

MCV – średnia objętość krwinki czerwonej wyrażona w femtolitrach [fl].

MCH – średnia zawartość hemoglobiny w krwince czerwonej wyrażona w pikogramach na komórkę [pg].

MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej [g/dl].

RDW – wskaźnik zmienności objętości krwinek czerwonych [%].

WBC – liczba leukocytów [tys./mm3]

EOS – eozynofile [μl lub %].

BASO – bazofile [μl lub %].

LYMPH – limfocyty [μl lub %].

MONO – monocyty [μl lub %].

PLT – płytki krwi [μl]

MPV – średnia objętość trombocytów wyrażona w femtolitrach [fl].

PDW – oznacza zmienność objętości płytek krwi.

PCT – hematokryt płytkowy [%]. 

P-LCR – wskaźnik dużych płytek

Normy badań laboratoryjnych - tabele i interpretacja

Morfologia

Morfologia jest podstawowym badaniem krwi, które pozwala ocenić ogólny stan zdrowia całego organizmu. Dzięki morfologi można zdiagnozować anemię, infekcje, choroby nerek, niedotlenienie, niektóre nowotwory, małopłytkowość oraz niedobory żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12.

Wyróżnia się morfologię podstawową oraz pełną. Badanie podstawowe obejmuje oznaczenie poziomu erytrocytów, leukocytów, hemoglobiny, płytek krwi oraz hematokrytu. Morfologia pełna dodatkowo opisuje parametry czerwonokrwinkowe (MCV, MCH, MCHC) oraz płytkowe (MPV, PDW i pct), a także granulocyty, limfocyty, monocyty, eozynofile i bazofile.

Co oznaczają poszczególne parametry morfologii?

• Erytrocyty (czerwone krwinki) – u kobiet liczba krwinek czerwonych powinna wynosić 3,5-5,2 mln/μL a u mężczyzn 4,2-5,4 mln/μL. Wysokie erytrocyty mogą oznaczać odwodnienie, choroby płuc lub nowotwory nerek. Z kolei niski poziom krwinek czerwonych najczęściej oznacza anemię, ale może też świadczyć o infekcji, stanach zapalnych, krwawieniach, chorobie nerek, ciąży oraz niedoborach żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12.
• Leukocyty (białek krwinki) – prawidłowa liczba leukocytów dla obu płci obejmuje przedział 4-10 tysięcy/μl. Podwyższone białe krwinki mogą być oznaką infekcji, stanów zapalnych, a nawet białaczki. Wysoki wynik jednak nie zawsze musi oznaczać chorobę. Do wzrostu liczby leukocytów dochodzi też w trakcie ciąży, stresu i wysiłku fizycznego. Niski poziom białych krwinek może świadczyć o spadku odporności, chorobach zakaźnych lub autoimmunologicznych.
• Limfocyty – wartości prawidłowe: 15% do 40% lub 1000-5000/μl. Limfocyty podwyższone mogą być objawem zakażeń bakteryjnych lub wirusowych, a także białaczki i chłoniaka. Obniżone limfocyty mogą wskazywać na AIDS lub inne zakażenia wirusowe. Do spadku wartości tego parametru może też dojść w wyniku stosowania kortykosteroidów oraz podczas radio– i chemioterapii.
• Neutrofile – wartości prawidłowe: 1800- 8000/μl. Podwyższone neutrofile mogą wskazywać na niegroźną infekcję, ale też na bardziej poważne choroby takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa, kwasica ketonowa lub nowotwór. Niski poziom neutrofili może być związany z niskim poziomem witaminy B12, kwasu foliowego, miedzi, a także z anoreksją lub białaczką.
• Monocyty – wartości prawidłowe: 30-800/μl lub  od 3%- 8%. Monocyty powyżej normy najczęściej są związane z chorobami autoimmunologicznymi, ale ich ilość może też wzrosnąć w wyniku stanu zapalnego, infekcji lub alergii. Niskie monocyty mogą świadczyć o spadku odporności.
• Hemoglobina – u mężczyzn norma wynosi od 14 do 18 g/l, u kobiet od 12 do 16 g/l. Niska hemoglobina najczęściej oznacza niedokrwistość lub przewlekłe zmęczenie. Natomiast do wzrostu wartości tego parametru może dojść w wyniku zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej.
• Hematokryt – u mężczyzn za normę uznaje się wartości pomiędzy 40, a 54%, u kobiet – od 37 do 47%. Podwyższony hematokryt jest wskazaniem do pogłębienia diagnostyki w kierunku chorób serca, płuc i nerek. Najczęściej jest skutkiem nieprawidłowego nawodnienia organizmu (odwodnienia). Obniżony hematokryt może być związany z niedokrwistością, chorobami układu pokarmowego lub ciążą.
• Bazofile (wartości prawidłowe: 0%-3% lub <150/μl) oraz eozynofile (wartości prawidłowe: 50-500/μl lub 2-4%) – niskie wartości obu parametrów najczęściej nie mają znaczenia diagnostycznego. Ich podwyższone wartości mogą świadczyć o obecności pasożytów w organizmie, alergii, chorobach tkanki łącznej, nadczynności tarczycy, cukrzycy, gruźlicy oraz nowotworach.

OB (Odczyn Biernackiego)

Odczyn Biernackiego to badanie, które ocenia szybkość opadania krwinek czerwonych w niekrzepnącej krwi w ciągu jednej godziny. Wynik przedstawia się w mm/h. Badanie OB służy wykrywaniu stanów zapalnych, nowotworów i chorób o podłożu reumatologicznym. Normy OB zależą od wieku i płci.

Interpretacja wyników OB

Podwyższone OBwystępuje w chorobach autoimmunologicznych, nowotworach, chorobach serca, nerek, układu krwionośnego, przewlekłych i ostrych stanach zapalnych.

Dowiedz się, jak wysokie OB powinno niepokoić.

Niskie OB nie ma znaczenia diagnostycznego, ale nie wyklucza choroby.

CRP

CRP, czyli białko C-reaktywne, jest markerem stanu zapalnego w organizmie. Do wzrostu jego stężenia dochodzi już po kilku godzinach od momentu infekcji. Norma CRP u noworodków, dzieci i dorosłych nie powinna przekraczać 5 mg/dl, a u kobiet w ciąży 10 mg/dl.

Interpretacja wyników CRP

CRP podwyższone wskazuje na stan zapalny w organizmie, którego przyczyną mogą być m.in. zakażenia bakteryjne, pasożytnicze i wirusowe, urazy, oparzenia, niektóre nowotwory, choroby autoimmunologiczne i reumatyczne.

Sprawdź, jak obniżyć CRP.

Żelazo i ferrytyna

Badanie żelaza i ferrytyny (zapasu żelaza) wraz z morfologią wykonuje się w celu zdiagnozowania anemii wynikającej z niedoborów tego pierwiastka.

Interpretacja wyników żelaza i ferrytyny

Żelazo powyżej normy może być oznaką hemochromatozy, uszkodzeń wątroby lub niewydolności nerek.

Obniżony poziom żelaza najczęściej oznacza anemię. Rzadziej związany jest ze stanami zapalnymi lub nowotworami.

Podwyższony poziom ferrytyny może występować przy ostrych stanach zapalnych, nowotworach, marskości wątroby, hemochromatozie lub w przypadku przedawkowania preparatów zawierających żelazo.

Obniżony poziom ferrytyny obserwuje się u osób z anemią spowodowaną niedoborem żelaza oraz w przypadku przewlekłych krwawień z przewodu pokarmowego, dróg moczowych oraz układu rozrodczego.

Glukoza

Oznaczenie poziomu cukru we krwi jest podstawowym badaniem pozwalającym zdiagnozować cukrzycę i wiele innych chorób metabolicznych. Każda osoba dorosła powinna badać cukier przynajmniej raz w roku. Osoby chorujące przewlekle powinny badać się częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Interpretacja wyników glukozy

Podwyższona glukoza (hiperglikemia) najczęściej oznacza cukrzycę, ale jest też związana z innymi chorobami m.in. z zapaleniem trzustki, nadczynnością tarczycy, otyłością, niewydolnością nerek, chorobami układu krążenia, akromegalią oraz zespołem Cushinga.

Niski cukier (hipoglikemia) może być związany z chorobami nerek, trzustki, wątroby i tarczycy. Przyczyną hipoglikemii mogą też być niektóre leki, nadużywanie alkoholu, częste biegunki (zwłaszcza u dzieci), niedożywienie, stosowanie diety o zbyt małej kaloryczności czy nieprawidłowe dawkowanie insuliny w leczeniu cukrzycy.

Cholesterol całkowity

Prawie 20 mln Polaków ma podwyższony cholesterol całkowity. Brak podjętych działań, aby obniżyć jego poziom, z czasem może prowadzić do wielu schorzeń takich jak miażdżyca, zawał serca, udar czy choroba wieńcowa serca. Są to najczęstsze choroby układu krążenia, na które umiera najwięcej Polaków – stanowią aż 40% wszystkich zgonów! Regularne badanie cholesterolu całkowitego pomaga zapobiegać tym schorzeniom. Jest to tak ważne, ponieważ nieprawidłowy cholesterol często nie daje żadnych niepokojących objawów. Aby zapobiegać chorobom układu krążenia, badanie cholesterolu należy wykonywać profilaktycznie raz do roku.

Interpretacja wyników cholesterolu całkowitego
Prawidłowe stężenie cholesterolu całkowitego mieści się w zakresie 115-190 mg/dl.

Podwyższony cholesterol (hipercholesterolemia) może świadczyć o niedrożności dróg żółciowych, niedoczynności tarczycy, cukrzycy, chorobach wątroby i chorobach nerek. Wysoki cholesterol całkowity występuje też u osób nadużywających alkoholu, stosujących dietę wysokotłuszczową oraz w trakcie terapii niektórymi lekami (np. diuretyki, kortykosteroidy, beta-blokery).

Obniżony cholesterolu (hipocholesterolemia) może występować przy nadczynności tarczycy, niedożywieniu, chorobach wątroby, biegunkach tłuszczowych, niektórych nowotworach i chorobach mieloproliferacyjnych. Przyjmowanie niektórych leków takich jak sterydy anaboliczne, witamina D, epinefryna, estrogeny również może być przyczyną niskiego stężenia cholesterolu całkowitego.

Nieprawidłowa wartość cholesterolu całkowitego jest wskazaniem do pogłębienia diagnostyki i wykonania lipidogramu.

ALT

ALT, czyli aminotransferaza alaninowa to enzym wytwarzany przez wątrobę. Jest bardzo czuły na wszelkie zmiany zachodzące wątrobie, dlatego jest świetnym markerem opisującym stan narządu. Osoby zdrowe powinny oznaczać stężenie aminotransferazy alaninowej raz w roku. Osoby z chorobami wątroby lub innymi dolegliwościami, które mają wpływ na funkcjonowanie narządu, powinny oznaczać ALT częściej – zgodnie z zaleceniami lekarza.

ALT – interpretacja wyników

Prawidłowe stężenie aminotransferazy alaninowej powinno mieścić się w zakresie 0-33 U/l.

ALT podwyższone może wskazywać na zapalenie wątroby, marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, celiakię, zakrzepicę żył wątrobowych, chorobę Wilsona lub uszkodzenie wątroby spowodowane alkoholem, lekami lub toksynami. Niskie ALT nie ma znaczenia diagnostycznego.

Nieprawidłowa wartość ALT? Sprawdź, jak wyglądają inne parametry wątrobowe.

Kreatynina

Według najnowszych wieści ze świata medycyny okazuje się, że nawet 4 miliony Polaków może mieć chore nerki, a tylko 4% z nich o tym wie! Skąd takie zatrważające statystyki? Niestety, ale nerki chorują po cichu, rzadko bolą, a jeśli już pojawią się jakieś objawy ze strony układu moczowego, okazuje się, że choroba jest w zaawansowanym stadium. Wielu dolegliwości można uniknąć, regularnie badając swoje nerki. Badanie kreatyniny jest podstawowym narzędziem diagnostycznym, oceniającym kondycję i funkcję nerek.

Normy kreatyniny:

Interpretacja wyników kreatyniny

Podwyższona kreatynina może wskazywać na odwodnienie, niewydolność nerek lub serca, kwasicę ketonową, przewlekłą chorobę nerek, niewydolność wielonarządową. Podwyższone wartości parametru mogą też występować u osób stosujących dietę wysokobiałkową. Niska kreatynina może oznaczać niedożywienie, ciążę lub być związana z przyjmowaniem niektórych leków np. moczopędnych czy sterydów.

TSH

TSH (tyreotropina) to hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, który reguluje pracę tarczycy. Chociaż nie ma oficjalnych zaleceń co do częstotliwości wykonywania badania, większość lekarzy zaleca, aby wykonywać je przynajmniej raz na 3 lata. Osoby chorujące na depresję oraz zmagające się w przeszłości z zaburzeniami hormonalnymi powinny wykonywać badanie przynajmniej raz w roku.

Interpretacja wyników TSH

Niskie TSH wskazuje na nadczynność tarczycy a podwyższone TSH na niedoczynność tarczycy.

Potrzebujesz pomocy w interpretacji wyników? Nie wiesz, co oznaczają poszczególne wartości? Umów się na konsultację z Opiekunem Zdrowia uPacjenta, który wszystko Ci wyjaśni i odpowie na Twoje pytania.

Ile są ważne badania krwi i moczu