Zapalenie wątroby – objawy, badania, leczenie

Zapalenie wątroby – co to jest?

Zapalenie wątroby obejmuje grupę chorób, które mają różną przyczynę, ale ich cechą wspólną jest stan zapalny występujący w obrębie narządu. W chorobie dochodzi do stopniowego uszkodzenia wątroby. Nieleczone może prowadzić do marskości i nowotworu. Choroba może mieć charakter ostry, w którym szybko dochodzi do martwicy komórek wątroby oraz przewlekły – rozwija się w przypadku, kiedy ostre zapalenie nie zostanie do końca wyleczone.

Zapalenie wątroby – objawy

Objawy zapalenia wątroby różnią się nieco między sobą w zależności od tego, co jest jego przyczyną, ale w każdym przypadku mogą pojawić się:

• gorączka;
• żółtaczka;
• ciemny kolor moczu;
• jasne stolce;
• powiększenie wątroby;
• bóle brzucha, szczególnie w jego górnej części, po prawej stronie;
• niestrawność;
• nudności i wymioty;
• ogólne osłabienie organizmu;
• zmęczenie;
• senność.

Zapalenie wątroby u dzieci – objawy

U dzieci objawy zapalenia wątroby są podobne jak u dorosłych:

• żółtaczka;
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego: bóle brzucha, wzdęcia, nudności, wymioty, biegunka, zaparcia, jasne stolce;
• ciemny kolor moczu;
• osłabienie organizmu;
• objawy grypopodobne: gorączka, bóle mięśni i stawów, zmęczenie;
• brak apetytu i utrata masy ciała.

Rodzaje zapalenia wątroby

Ze względu na przyczynę wyróżnia się kilka typów zapalenia wątroby:

• wirusowe zapalenie wątroby typu A, B, C, D i E;
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby;
• alkoholowe zapalenie wątroby.

Wirusowe zapalenie wątroby

Wirusowe zapalenie wątroby potocznie nazywane jest żółtaczką, ale nie jest to do końca prawidłowe określenie. Żółtaczka może być objawem różnych chorób wątroby (np. marskości) i charakteryzuje się zażółceniem skóry, błon śluzowych i gałek ocznych. 

Wyróżnia się kilka rodzajów wirusowego zapalenia wątroby. Większość z nich wywoływana jest przez wirusy hepatotropowe – wirusy zapalenia wątroby typu A, B, C, D i E. Jednak choroba może być też wywołana przez wirusy niehepatotropowe (rzadko), do których należą:

• adenowirusy,
• enterowirusy,
• wirus grypy,
• wirus świnki,
• wirus różyczki,
• wirus ospy wietrznej i półpaśca,
• wirus opryszczki,
• wirus mononukleozy,
• wirus żółtej gorączki,
• wirus odry,
• wirus Ebola,
• wirus dengi,
• parwowirus B19, wirus cytomegalii.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A

Wirus zapalenia wątroby typu A odpowiada za wystąpienie tzw. żółtaczki pokarmowej. Choroba ściśle związana jest z nieprzestrzeganiem higieny osobistej. Do zakażenia dochodzi też poprzez spożywanie skażonej żywności i wody, kontakty płciowe (zwłaszcza analne) oraz w wyniku kontaktu z krwią chorego (najczęściej poprzez stosowanie narkotyków, bardzo rzadko poprzez zanieczyszczone igły i transfuzję krwi).

Wirusowe zapalenie wątroby typu A – objawy:

• osłabienie,
• senność,
• bóle głowy,
• bóle brzucha,
• jadłowstręt, szczególnie do potraw tłustych;
• wymioty,
• bóle mięśni i stawów;
• gorączka.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B)

Wirusowe zapalenie wątroby typu B ma charakter ostry (występuje częściej) lub przewlekły. Latami może rozwijać się bezobjawowo. Nieleczone prowadzi do marskości wątroby i śmierci. Na zakażenie szczególnie narażeni są pracownicy służby zdrowia, osoby poddawane inwazyjnym procedurom diagnostycznym i leczniczym (np. leczenie preparatami krwi, hemodializa), osoby stosujące dożylne środki odurzające oraz wykazujące ryzykowne zachowania seksualne (seks bez zabezpieczeń, częsta zmiana partnerów). Obecnie w Polsce szczepienia przeciwko WZW B są obowiązkowe u wszystkich niemowląt. Osobom dorosłym, które nie były w przeszłości zaszczepione, a znajdują się w grupie ryzyka, szczepienie jest jedynie zalecane.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B – objawy:

• ostre zapalenie wątroby typu B:

• • brak apetytu,
  • nudności i wymioty,
  • gorączka,
  • bóle mięśni,
  • ciemny kolor moczu,
  • żółtaczka,
  • świąd skóry.
• przewlekłe zapalenie wątroby typu B – najczęściej przebiega bezobjawowo i prowadzi do marskości wątroby. Na tym etapie mogą pojawić się:
  • brak apetytu,
  • spadek masy ciała,
  • ogólne osłabienie organizmu,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • wodobrzusze,
  • żółtaczka,
  • wybroczyny na skórze,
  • siniaki,
  • powiększenie wątroby i śledziony.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B – jak można się zarazić?

• Podczas kontaktu seksualnego z nosicielem wirusa;
• w wyniku naruszenia ciągłości skóry i jej kontaktu z niewysterylizowanymi narzędziami np. podczas wizyty u fryzjera, kosmetyczki, w studio tatuażu;
• poprzez zanieczyszczone strzykawki przy dożylnym stosowaniu narkotyków;
• podczas przetaczania krwi;
• podczas porodu – wirus może przejść z matki na dziecko.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C)

Wirusowe zapalenie wątroby typu C ma charakter ostry lub przewlekły (występuje częściej). Ten typ zapalenia wątroby również często przebiega bezobjawowo i w konsekwencji powoduje marskość, a nawet raka wątroby. Obecnie niestety nie istnieje szczepionka przeciwko WZW C, ale na szczęście dostępne są leki, które są w pełni refundowane.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C – objawy:

• ostre zapalenie wątroby typu C:
• • brak apetytu,
  • chudnięcie,
  • mdłości,
  • zmęczenie,
  • bóle brzucha,
  • bóle mięśni i stawów.
• przewlekłe zapalenie wątroby typu C – może przebiegać całkowicie bezobjawowo i prowadzić do marskości lub nowotworu wątroby.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C – jak można się zarazić?

Drogi zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C są takie same jak w przypadku zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B.

Wirusowe zapalenie wątroby typu D i E

Wirusowe zapalenie wątroby typu D (WZW D) jest chorobą współistniejącą – może wystąpić tylko razem z wirusowym zapaleniem wątroby typu B, nigdy nie pojawia się samodzielnie. Przebieg WZW D jest taki sam jak WZW B.

Wirusowe zapalenie wątroby typu E (WZW E) w Polsce występuje niezmiernie rzadko. Choroba jest ściśle związana z brakiem higieny. Przebieg choroby jest taki sam, jak w przypadku WZW A.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby

Do autoimmunologicznego zapalenia wątroby dochodzi w sytuacji, kiedy komórki odpornościowe organizmu niszczą komórki wątroby. Na zachorowanie bardziej narażone są kobiety niż mężczyźni. Dokładna przyczyna choroby nie jest znana. Występowanie innych chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, Hashimoto, cukrzyca czy łuszczyca zwiększa ryzyko zachorowania na autoimmunologiczne zapalenie wątroby.

Alkoholowe zapalenie wątroby

Alkohol spożywany w nadmiernych ilościach jest trucizną, a to właśnie wątroba w głównej mierze odpowiada za jej metabolizm. Długotrwałe spożywanie alkoholu prowadzi do alkoholowego zapalenia wątroby, które może skończyć się marskością, nowotworem wątroby, a nawet doprowadzić do śmierci.

Zapalenie wątroby – diagnostyka

Zapalenie wątroby można wykryć nawet na wczesnym etapie, wykonując badania krwi. Pakiet Badań na Wątrobę uPacjenta ocenia funkcje wątroby i pozwala wykryć wiele chorób narządu, zanim jeszcze wystąpią objawy. Zawiera wszystkie badania krwi, które wykonuje się w diagnostyce zapalenia wątroby, czyli:

• Próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP) – podwyższony poziom tych parametrów może świadczyć o stanie zapalnym narządu.
• Proteinogram – badanie ocenia całkowite stężenie białka w surowicy i jego poszczególnych frakcji. Nieprawidłowy wynik proteinogramu może wskazywać na stan zapalny wątroby.
• Albumina – niskie stężenie może świadczyć o uszkodzeniu wątroby.
• Przeciwciała HCV – badanie pozwala wykryć ewentualne zakażenie wirusem. HCV przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów, dlatego nazywany jest on cichym zabójcą. Mimo braku symptomów uszkadza wątrobę, prowadząc do marskości i/lub nowotworu. Wczesne wykrycie pozwala na wyleczenie zapalenia wątroby i zapobiega groźnym powikłaniom.
• Przeciwciała HBs – badanie ocenia nabytą odporność w wyniku szczepienia HBV lub pokazuje, w jakim stadium jest choroba w przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu B.
• Antygen HBs – badanie pozwala rozpoznać ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby typu B.

Zapalenie wątroby – leczenie

Leczenie zapalenia wątroby wygląda inaczej w zależności od przyczyny choroby.

Wirusowe zapalenie wątroby – leczenie

Wirusowe zapalenie wątroby typu A i E leczy się wyłącznie objawowo. Chorym zaleca się odpoczynek, pozostanie w łóżku i spożywanie lekkostawnych potraw. Jeśli występują biegunki, należy zapobiegać odwodnieniu. W przypadku dokuczliwego swędzenia skóry można stosować leki przeciwświądowe. Ostre zapalenie wątroby typu B i C leczy się w ten sam sposób. Przewlekłe postacie wirusowego zapalenia wątroby typu B i C leczy się lekami przeciwwirusowymi, interferonem alfa, rybawiryną.

Alkoholowe zapalenie wątroby – leczenie

Podstawą leczenia alkoholowego zapalenia wątroby jest całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu. Chory powinien też zmienić swój styl życia i zwracać uwagę na to, co je. Zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, unikać innych używek i spożywać takie produkty, które sprzyjają regeneracji wątroby.

Czy alkoholowe zapalenie wątroby jest wyleczalne?

Jeśli nie doszło do marskości, alkoholowe zapalenie wątroby jest wyleczalne. Aby wątroba mogła się w pełni zregenerować, konieczne jest całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu. Wątroba alkoholika potrzebuje od kilku tygodniu do kilku miesięcy na powrót do zdrowia. Wszystko zależy od tego, jak rozległe są uszkodzenia i jakie działania zostały podjęte w celu przywrócenia jej funkcji. Pozytywna wiadomość jest taka, że wątroba uszkodzona nawet w 90% jest w stanie sama się odbudować.

Leki na zapalenie wątroby

Leki stosuje się tylko w przypadku przewlekłego zapalenia wątroby typu B i C. W pozostałych przypadkach nie ma leku, który szybko i skutecznie wyleczyłby wątrobę. Proces leczenia zapalenia wątroby jest bardzo długi i wymaga od pacjenta cierpliwości oraz ścisłego stosowania się do zaleceń lekarza. 

W leczeniu pomocne mogą być zioła na wątrobę, czy to w postaci naparów, czy suplementów. Najbardziej popularna jest sylimaryna – wyciąg z ostropestu plamistego. Wspomaga ona leczenie zapalenia wątroby, ale jej skuteczność nadal nie została w pełni poznana. Sylimaryna wykazuje właściwości przeciwzapalne, silnie odtruwające wątrobę, regenerujące i ochronne. Działa też żółciotwórczo i żółciopędnie.

W niektórych sytuacjach stosuje się też glikokortykosteroidy.

Zapalenie wątroby – jak długo trwa leczenie?

Długość leczenia zależy od kilku czynników: przyczyny zapalenia wątroby, stopnia uszkodzenia narządu oraz stosowania się do zaleceń lekarza. Jeśli pacjent trzyma się ustalonego leczenia, wątroba zregeneruje się w czasie od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Profilaktyka zapalenia wątroby

Zobacz, co możesz zrobić, aby zadbać o swoją wątrobę:

• Sprawdź, czy jesteś zaszczepiony przeciwko WZW B – jeśli nie, zapytaj o szczepionkę swojego lekarza rodzinnego.
• Jeśli jesteś w grupie ryzyka, zaszczep się przeciw WZW A.
• Dokładnie myj owoce i warzywa przed spożyciem.
• Przestrzegaj higieny osobistej i często myj ręce – ZAWSZE po skorzystaniu z toalety i przed posiłkiem.
• Unikaj ryzykownych kontaktów seksualnych – podczas stosunku zawsze używaj prezerwatyw.
• Zdrowo się odżywiaj – postaw na lekkostawną dietę, bogatą w witaminy B i C, ogranicz tłuste, smażone i ciężkostrawne potrawy.
• Nie pal papierosów.
• Całkowicie zrezygnuj z alkoholu lub pij go tylko okazjonalnie.
• Dbaj o aktywność fizyczną (minimum 150 minut w tygodniu).
• Nie nadużywaj leków takich jak paracetamol i aspiryna, ponieważ mogą one uszkadzać wątrobę.

Regularnie wykonuj badania krwi, bez względu na to, czy przeszedłeś zapalenie wątroby, czy też nie – profilaktyka to podstawa!