Jak wygląda łuszczyca? Objawy, leczenie, rodzaje

Czy wiesz, że u zdrowego człowieka skóra dojrzewa i złuszcza się w ciągu miesiąca? Ponieważ proces złuszczania naskórka jest tak rozłożony w czasie, nie dostrzegamy go gołym okiem. Jednak w przypadku łuszczycy – niezaraźliwej, ale na ten moment nieuleczalnej choroby – proces ten trwa tylko 3 – 4 dni! W Polsce choruje na nią 2 – 6% populacji (ok. 1 000 000 ludzi). Nie jest to wyłącznie problem estetyczny. Łuszczyca ma charakter autoimmunologiczny i naraża chorych na inne dolegliwości, np. cukrzycę lub zaburzenia psychiczne. Dowiedz się więcej!

Objawy łuszczycy

Łuszczyca charakteryzuje się przede wszystkim zmianami skórnymi, które wynikają z zaburzonego procesu regeneracji naskórka. Partia skóry zaczerwienia się, a następnie pokrywa blaszką łuszczycową.

Zmiany łuszczycowe zwykle pojawiają się:

• na łokciach i kolanach,
• na owłosionej skórze głowy,
• w okolicach lędźwi.

W rzadkich przypadkach zmiany obejmują całą powierzchnię skóry.

Plamy łuszczycowe często są swędzące – zwłaszcza w obszarach, w których choroba się zaostrza. W aktywnej formie choroby zadrapanie dotkniętego łuszczycą naskórka powoduje pojawienie się w okolicy nowych zmian po 6 – 12 dniach.

Pierwsze objawy łuszczycy

Jakie są początki łuszczycy? Zanim naskórek okryje się łuską, na skórze można dostrzec tzw. wykwit pierwotny. Jest to grudkowate, punktowe zaczerwienienie skóry o drobnopłatowej, złuszczającej się powierzchni o średnicy 1 – 2 cm. W niektórych przypadkach „plamka” może swędzieć lub kłuć.

Diagnozę lekarza można potwierdzić przez biopsję lub zbadanie zmian pod dermoskopem.

Łuszczyca u dzieci i niemowląt

Łuszczyca zwykle ujawnia się u dorosłych: większość z nich raportuje, że nie miało w dzieciństwie oznak choroby. Jednak, jak podaje badanie Dhar i in., w 40% przypadków pierwsze objawy pojawiły się w wieku młodzieńczym:

• u chłopców ok. 6 – 10. r.ż;
• u dziewczynek między 10. a 14. r.ż.

Zmiany łuszczycowe u dzieci są bardziej swędzące i delikatniejsze, niż u dorosłych. Częściej pojawiają się po przebytej infekcji (np. górnych dróg oddechowych).

Rodzaje łuszczycy

Ze względu na różne położenie zmian łuszczycowych oraz ich charakter wyróżnia się odmienne rodzaje łuszczycy. W artykule skupiamy się na łuszczycy zwyczajnej, która stanowi 90% przypadków. Jednak poza nią istnieje również:

1. Łuszczyca krostkowa – skóra objęta zmianami jest czerwona i opuchnięta, a z krost może sączyć się ropa. Kiedy występuje w postaci uogólnionej (na całym ciele), jest to najcięższa forma choroby.

2. Łuszczyca stawowa (łuszczycowe zapalenie stawów) – objawia się przewlekłym zapaleniem stawów. Najczęściej dotyka stawy międzypaliczkowe. Zwykle ma łagodny przebieg.

3. Łuszczyca paznokci – w tej postaci choroba może ograniczać się wyłącznie do paznokci lub towarzyszyć innym zmianom skórnym. Rozpoznamy ją po punktowych wgłębieniach na płytce paznokciowej. W dalszym etapie pojawia się żółtawe przebarwienie pod płytką paznokcia, a w zaawansowanym stadium dochodzi do oddzielenia się płytek paznokciowych i zmiany struktury paznokcia: staje się zgrubiały, matowy, białawożółty, kruchy i pełen bruzd.

4. Łuszczyca kropelkowa – swoją nazwę zawdzięcza niewielkim, grudkowatym plamkom na skórze pacjenta, które mogą przypominać czerwone kropelki. Zwykle zmiany pojawiają się na czubku głowy, kończynach lub tułowiu. Jej uaktywnienie się często jest powiązane z przebytą infekcją bakteryjną (wywołaną przez paciorkowce) górnych dróg oddechowych.

5. Łuszczyca wysiękowa – pojawia się w fałdach skórnych, czyli: pod pachami, w pachwinach, pod biustem. Zmiany są jasnoczerwone, a łuska jest delikatniejsza.

6. Łuszczyca skóry głowy – jak łatwo się domyślić, chodzi o zmiany łuszczycowe występujące na głowie, we włosach. Zmiany są swędzące oraz wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry.

W zależności od ilości zmian można określić stopień natężenia choroby (od łuszczycy lekkiej, umiarkowanej, na ciężkiej kończąc).

Łuszczyca a inne choroby

Łuszczyca może być mylona z innymi chorobami, które dają zmiany skórne, np. z atopowym zapaleniem skóry, grzybicą lub półpaścem. Jak rozróżnić te stany?

Łuszczyca a grzybica

Jak podaje Medycyna Praktyczna, grzybica skóry jest najpopularniejszą chorobą, z którą pacjenci zjawiają się u lekarza rodzinnego lub dermatologa. W obu przypadkach dochodzi do nadmiernego złuszczania się naskórka – jednak lokalizacja i wygląd zmian skórnych jest zwykle inny.

Jak mówi dr n. med. Andrzej Szmurło w rozmowie z Pulsem Medycyny, aktualnie grzybica prawie nie występuje na skórze gładkiej oraz na owłosionej skórze głowy – w przeciwieństwie do łuszczycy. Zmiany łuszczycowe są zwykle wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry i mają kształt owalny, a łuska jest trudna do ściągnięcia. Grzybica z kolei charakteryzuje się okrągłymi zmianami o grudkowatym brzegu, a „wygojonym” środku.

Jeśli mamy do czynienia ze zmianami skórnymi w pachwinach, warto zwrócić uwagę na rozległość zmian. Łuszczyca pachwin ogranicza się wyłącznie do tego miejsca. Ze względu na inną wilgotność tej partii ciała, blaszki łuszczycowe wydają się rozmiękłe. Z kolei grzybica pachwin rozprzestrzenia się na okolice ud i pośladków.

Natomiast jeśli przyjrzymy się różnicom między łuszczycą paznokci a grzybicą paznokci, zobaczymy, że w grzybicy dochodzi często do zmiany kształtu paznokcia, płytka staje się grubsza i nie rozwarstwia się tak, jak dzieje się to w łuszczycy.

Jakie badanie stwierdza grzybicę?
Aby potwierdzić grzybicę, można wykonać badanie mykologiczne.

Łuszczyca a egzema

Egzema to inaczej wyprysk atopowy – objaw m.in. atopowego zapalenia skóry. Jest to reakcja alergiczna, w której skóra staje się zaczerwieniona, sucha, popękana i grudkowata. Czasami pojawiają się małe rany. Zmiany swędzą, a świąd zwykle nasila się wieczorem oraz w nocy. Egzemę jednak leczy się relatywnie szybko – przy zdyscyplinowanym leczeniu można je znacznie złagodzić już po około 3 tygodniach.

Jakie badanie potwierdza atopowe zapalenie skóry?
Chcąc potwierdzić diagnozę można wykonać badanie krwi na przeciwciała IgE. Zamów pakiet badań krwi pod kątem chorób atopowych do domu.

Łuszczyca a półpasiec

Może zastanawiasz się jak odróżnić wysypkę charakterystyczną dla półpaśca od łuszczycy? Oba schorzenia mogą dawać swędzące objawy przede wszystkim w dole pleców. Jednak w przypadku półpaśca zmiany skórne przyjmują formę skupisk pęcherzyków. Ponadto zmianom skórnym towarzyszy gorączka.

Przyczyny łuszczycy

To, skąd się bierze łuszczyca, nie jest do końca jasne. Wiadomo, że na jej pojawienie się mają wpływ 3 czynniki:

1. Genetyczne – w pewnym stopniu łuszczyca jest dziedziczna. Pewne mutacje genów (np. HLA–Cw6) sprawiają, że niektórzy mają wrodzone predyspozycje do łuszczycy. Nie jest to jednak czynnik decydujący o pojawieniu się choroby. Szacuje się, że ryzyko zachorowania na łuszczycę dziecka zdrowych rodziców to 1 – 2%, gdy łuszczyca dotknęła jednego rodzica: 10 – 20%, zaś jeśli oboje rodziców ma łuszczycę, prawdopodobieństwo sięga 50 – 70%.
2. Immunologiczne – łuszczyca ma podłoże autoimmunologiczne, ponieważ dochodzi w niej do sytuacji, w której limfocyty T mylą komórki naskórka z patogenem i ją atakują. Wskutek takiej pomyłki skóra szybciej się złuszcza.
3. Środowiskowe – łuszczycę mogą uaktywniać lub nasilać:
4. 1. infekcje – w przypadku dzieci i młodych dorosłych infekcja górnych dróg oddechowych może „rozbudzić” łuszczycę kropelkową;
   2. niektóre leki, np. przeciwmalaryczne, beta–blokery (stosowane m.in. w przypadku nadciśnienia tętniczego lub nadczynności tarczycy), cymetydyna, niesteroidowe leki przeciwzapalne (czyli łatwo dostępne leki przeciwbólowe, w tym popularny ibuporfen), inhibitory ACE (wykorzystywane m.in. w leczeniu nadciśnienia), lit (stosowany przy zaburzeniach psychicznych);
   3. stres – u 40 – 80% chorych stres jest silnym czynnikiem prowokującym nasilenie choroby;
   4. palenie papierosów;
   5. alkohol;
   6. ciąża i poród;
   7. menopauza;
   8. urazy skóry;
   9. inne choroby autoimmunologiczne, np. HIV;
   10. warunki atmosferyczne: suche i zimne powietrze może nasilać chorobę;
   11. nagłe odstawienie kortykosteroidów (ustnych lub w postaci zastrzyków).

Łódzki NFZ dodaje, że otyłość dwukrotnie podwyższa ryzyko rozwoju łuszczycy, a także może pogarszać zmiany chorobowe.

Możliwe choroby współistniejące

Chorzy na łuszczycę są obciążeni większym ryzykiem:

• cukrzycy;
• chorób sercowo–naczyniowych (nadciśnienia, miażdżycy);
• problemów ze wzrokiem (zapalenia spojówek, powiek i błony naczyniowej oka);
• innych chorób autoimmunologicznych, np. celiakii lub choroby Leśniowskiego–Crohna.

Warto również zwrócić uwagę na psychikę chorych na łuszczycę. WHO zauważa, że osoby dotknięte tą chorobą często mierzą się z wykluczeniem społecznym i stygmatyzacją. Poczucie osamotnienia, a także obniżona samoocena mogą przyczyniać się do rozwoju zaburzeń psychicznych, w tym depresji.

Łuszczyca – leczenie

Niestety na ten moment nie ma leku na łuszczycę, co sprawia, że łuszczyca jest aktualnie chorobą nieuleczalną. Można ją jednak skutecznie wyciszyć, dzięki czemu na skórze przez pewien czas nie pojawiają się wykwity. Terapia polega na łagodzeniu objawów i zapobieganiu powikłań.

Jak leczyć łuszczycę domowymi sposobami?

1. Wykąp się w słonej wodzie

Ciepła kąpiel (w wodzie ok. 35°C) z dodatkiem soli Epsom, olejków mineralnych, koloidalnych płatków owsianych lub oliwy z oliwek działa łagodząco na skórę. Pomaga to również radzić sobie ze świądem.

Badanie na małej próbie badawczej sugeruje, że regularne, 20–minutowe kąpiele w słonej wodzie skutecznie łagodzą objawy łuszczycy. Po 3 tygodniach mogą być widoczne złagodzenie się zmian łuszczycowych.

2. Prowadź zdrową dietę

Choć rola diety w łuszczycy nie została to do tej pory potwierdzona naukowo, warto obserwować reakcje swojego ciała na rozmaite produkty spożywcze. Niektóre z nich mogą bowiem wywoływać lub nasilać stan zapalny w organizmie, a co za tym idzie: potęgować objawy choroby. Przeczytaj artykuł o diecie przy łuszczycy i dowiedz się, co jeść, a czego lepiej unikać.

3.Posmaruj skórę aloesem
Istnieją przesłanki, że kremy z 0,5% zawartością aloesu mogą pomagać w zwalczaniu plam łuszczycowych. Kosmetyki powinny zawierać jak najmniej sztucznych substancji. Można je stosować 3 razy dziennie.

National Psoriasis Foundation odradza stosowanie doustne aloesu.

4. Znajdź najlepszy sposób na odstresowanie się
Łuszczyca nie lubi stresu. To jeden z możliwych czynników pobudzających chorobę. Znalezienie skutecznego sposobu na wyluzowanie może pomóc w chorobie. Co robić? Opcji jest naprawdę wiele, a wśród nich na przykład:

• Joga i medytacja: regularne ćwiczenia na macie sprawiają, że czujemy mniej niepokoju.
• Ćwiczenia oddechowe: głębokie oddechy (ok. 10 wdechów w ciągu 1 minuty) poprawiają samopoczucie, zmniejszają stres, a także pomagają się skupić. Zmiany obserwowane są również w badaniach obrazowych mózgu (EEG, fMRI)!
• Aromaterapia – badania wskazują, że olejek z lawendy może skutecznie obniżać poziom stresu.

Sprawdź 10 sposobów na stres.

5. Wypróbuj olejek z drzewa herbacianego
Olejek z drzewa herbacianego ma właściwości antyseptyczne – łagodzi stany zapalne. Choć brakuje naukowych badań potwierdzających skuteczność olejku herbacianego w łuszczycy, National Psoriasis Foundation proponuje stosowanie szamponów z dodatkiem tego olejku w celu łagodzenia objawów choroby. Dr Lewis, asystent profesora dermatologii na Uniwersytecie Stanforda, również poleca go swoim pacjentom.

6. Stosuj dziegieć brzozowy na łuszczycę
Dziegieć to płyn powstały w wyniku destylacji drewna. Maści z dziegciem brzozowym są polecane pacjentom z łuszczycą ze względu na jego właściwości przeciwzapalne i przeciwświądowe. Najczęściej wymieniane są w kontekście łuszczycy skóry głowy.

Maści na łuszczycę

Podstawą leczenia są maści na łuszczycę, które pomagają usunąć łuski, a w dalszej kolejności: zahamować proces złuszczania się oraz rozwój stanu zapalnego.

Czym smarować łuszczycę?

1. Emolientami – nawilżają skórę i pokrywają ją warstwą ochronną. Łagodzą też świąd. Mogą stanowić bazę dla pozostałych maści. Wysmaruj się najpierw maścią emolientową, odczekaj 30 minut i nałóż kolejny preparat.
2. Preparatami keratolitycznymi z 5 – 10% zawartości kwasu salicylowego lub mocznika.
3. Cygnoliną (ditranolem) – hamuje produkcję nowych komórek naskórka. Zwykle stosowana w leczeniu krótkoterminowym. Należy ją zmyć po 10 – 60 minutach od nałożenia.
4. Maściami sterydowymi – mają silne właściwości przeciwzapalne, przeciwzłuszczające oraz immunomodulujące. Dostępne wyłącznie na receptę.
5. Analogami witaminy D (np. kalcypotriol, takalcytol) – często zalecane jako uzupełnienie terapii maściami sterydowymi. Spowalniają one proces produkcji nowych komórek naskórka i działają przeciwzapalnie.
6. Inhibitorami kalcyneuryny – kolejne maści (lub kremy), które działają przeciwzapalnie. Mogą być stosowane na delikatniejsze partie ciała np. okolice intymne, twarz. Po rozpoczęciu stosowania inhibitorów kalcyneuryny pacjenci mogą odczuwać kłucie lub swędzenie, które mija po ok. tygodniu od rozpoczęcia terapii.

Ważna jest regularność i... cierpliwość. Efekty zwykle widoczne są po ok. 6 tygodniach.

Naświetlanie

Fototerapia to jeden ze standardów leczenia łuszczycy umiarkowanej i ciężkiej. Specjaliści mówią, że powinna zostać wprowadzona u każdego pacjenta, u którego nie udało się opanować choroby leczeniem miejscowym.

Stosuje się 2 metody naświetlania zmian łuszczycowych:

• Metoda PUVA – poza naświetlaniem podaje się doustnie psoraleny. Jest to metoda stosowana u dorosłych.
• Naświetlanie wąskopasmowe UVB 311 nm – stosuje się je u dzieci od 12 r.ż. oraz kobiet w ciąży.

Przed kwalifikacją do fototerapii lekarz powinien wziąć pod uwagę wszystkie stosowane przez pacjenta leki i zidentyfikować te, które mogą zadziałać fotouczulająco lub fototoksycznie.

Po naświetlaniu pacjenci powinni unikać ekspozycji na promienie UV.

Leki na łuszczycę

Kiedy zmiany zajmują ponad 10% powierzchni ciała i dotychczasowe metody leczenia nie przynoszą efektów, rozważa się wprowadzenie leków. Dlaczego dopiero wtedy? Otóż leki na łuszczycę, choć skuteczne, są dużym obciążeniem dla organizmu i wiążą się z ryzykiem poważnych skutków ubocznych. Dlatego stosowanie leków na łuszczycę musi odbywać się pod czujnym okiem lekarza.

• Metotreksat – jest to lek cytostatyczny (grupy leków stosowanych w chemioterapii). Przed rozpoczęciem terapii należy przeprowadzić podstawowe badania:
• • morfologię z rozmazem,
  • badanie nerek,
  • badanie wątroby,
  • RTG klatki piersiowej.
• Cyklosporynę A – silny lek immunopresyjny, zalecany głównie w przypadku poważnej łuszczycy, opornej na inne metody leczenia. Leczenie cyklosporyną A niesie ryzyko związane z uszkodzeniem nerek, dlatego podczas leczenia konieczne jest monitorowanie stanu pacjenta poprzez regularne badania np. kreatyniny we krwi oraz pomiaru ciśnienia.
• Retinoidy – stosowane są głównie w przypadku łuszczycy krostkowej. Ograniczają stan zapalny oraz normalizują mnożenie się komórek naskórka. Stosowane w ciąży powodują wady płodu, dlatego kobiety przyjmujące retinoidy muszą równocześnie stosować antykoncepcję nie tylko w trakcie terapii, ale jeszcze 2 lata po ukończeniu leczenia.

Leki biologiczne łuszczycy

Kiedy wszelkie inne leczenie zawiedzie, istnieje możliwość zapisania się do specjalnego programu lekowego, w którym stosuje się leki biologiczne. Są to preparaty, które działają na określone cytokiny biorące udział w patogenezie łuszczycy. Podawane są w formie zastrzyku.

Aby zakwalifikować się do programu lekowego łuszczycy, lekarz z placówki posiadającej umowę z programem lekowym musi stwierdzić:

• umiarkowaną lub ciężką postać łuszczycy;
• nasilenie się choroby;
• nieskuteczność dotychczasowego leczenia.

Według informacji z NFZ ostateczną decyzję co do kwalifikacji do leczenia w programie dokonuje Zespół Koordynacyjny do Spraw Leczenia Biologicznego w Łuszczycy Plackowatej.

Jak sprawdzić, który ośrodek niedaleko mnie ma umowę na program lekowy łuszczycy?
Wejdź na tę stronę NFZ, zaznacz swój region, a w ostatnim wierszu (kod produktu kontraktowanego) wpisz: łuszczyc. Wówczas zobaczysz listę dostępnych umów i programów. Po wybraniu jednego z nich kliknij „Szukaj” – wtedy zostanie wyświetlona lista szpitali i ośrodków medycznych, w których możesz zakwalifikować się do programu.

Łuszczyca w ciąży

Łuszczyca nie stoi na przeszkodzie, by zajść w ciążę. Jednak przy planowaniu dziecka warto wziąć pod uwagę fazę choroby i zasięgnąć porady dermatologa w kwestii stosowanej formy leczenia. Najlepiej zajść w ciążę, kiedy łuszczyca jest w stanie remisji.

Choć łuszczyca nie wpływa na płodność, to wahania hormonów podczas ciąży mogą wpływać na stopień nasilenia choroby. Dlatego decydując się na dziecko, powinnaś być również pod stałą opieką dermatologa, który wskaże bezpieczne zmiany w terapii. Jest to ważne, ponieważ niektóre leki na łuszczycę (retinoidy) stwarzają ryzyko wad płodowych.

Czy łuszczyca wpływa na przebieg ciąży? Niewiele prac naukowych bada ten temat, a jeśli takowe się pojawiają, nie dają jasnych wyników. Bobotsis i in. dokonali podsumowania kilku badań obserwacyjnych. 4 z 9 opowiadały się za podwyższonym ryzykiem komplikacji ciążowych (przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa czy makrosomia płodu) w przypadku, gdy matka cierpiała na łuszczycę. Jednak więcej badań jest potrzebnych, by sformułować pewniejsze wnioski.

Łuszczyca – najczęściej zadawane pytania

Czy łuszczyca jest zaraźliwa?

Łuszczycą nie da się zarazić. Choroba jest wypadkową czynników genetycznych, immunologicznych oraz środowiskowych (zobacz wyżej w sekcji: Przyczyny łuszczycy). Nie zarażamy się nią przez kontakt z osobą chorą.

Łuszczyca a tatuaż – czy mogę go zrobić?

Możesz rozważyć zrobienie tatuażu, szczególnie na partiach ciała niepokrytych łuskami. Dr n. med. Dorota Sobolewska-Sztychny w rozmowie z portalem Medycyna Praktyczna mówi, że osoby:

• stosujące leczenie miejscowe (maści, domowe leczenie);
• u których łuszczyca nie ma charakteru zaawansowanego;
• u których choroba objawia się wyłącznie na skórze głowy lub paznokciach

mogą rozważyć zrobienie tatuażu. Ważne, by wybrać dobre, sprawdzone studio, w którym z dbałością podchodzi się do kwestii higieny oraz stosuje się jakościowe barwniki. Zapewnia to bezpieczeństwo pacjenta, który dzięki odpowiednim procedurom uniknie zakażenia lub reakcji alergicznej.

Dobrze jednak znać ryzyko. Istnieje prawdopodobieństwo, że po 10 – 20 dni po sesji tatuażu w miejscu nakłucia igły nastąpi wysyp zmian łuszczycowych.

Łuszczyca a oddawanie krwi – czy mogę zostać dawcą?

Niestety jako osoba z łuszczycą nie kwalifikujesz się jako dawca krwi. Sprawdź oficjalne wytyczne.

Jeśli mierzysz się z łuszczycą, pamiętaj, by dbać nie tylko o swoją skórę, ale także o samopoczucie psychiczne oraz ogólne zdrowie. Wykonuj regularne badania krwi, aby mieć pod kontrolą ogólny stan organizmu i zapobiegać cukrzycy oraz nadciśnieniu – chorobom, które często współwystępują z łuszczycą. Zamów badania krwi z dojazdem do domu!