Celiakia – jak się objawia?
Choroby

Celiakia – jak się objawia?

Celiakia to choroba o podłożu autoimmunologicznym, która charakteryzuje się niepożądaną reakcją na gluten. Ma podłoże genetyczne, ale jej pierwsze objawy mogą pojawić nawet w wieku dorosłym. Ponad 70% przypadków celiakii wykrywa się u osób, które ukończyły 20 r. ż. Od wystąpienia pierwszych symptomów do postawienia diagnozy mija niekiedy 10 lat! Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie są objawy celiakii, jak ją zdiagnozować i jak wygląda leczenie.

Co to jest celiakia?

Celiakia to choroba trzewna o podłożu autoimmunologicznym. Charakteryzuje się trwającą całe życie nietolerancją glutenu, czyli białka zapasowego zawartego w zbożach (pszenicy, życie i jęczmieniu). W celiakii gluten prowadzi do zaniku kosmków jelitowych, czyli wypustek błony śluzowej odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych. W efekcie wchłanianie pokarmu jest upośledzone, co powoduje szereg objawów.

Współczesna nauka i postęp badań pozwolił nam zrozumieć, że celiakia nie jest tylko chorobą jelit, a całego ustroju. Zachorowanie na celiakię jest więc wynikiem współdziałania czynników genetycznych, immunologicznych (związanych z czynnością układu odpornościowego) i środowiskowych (zewnętrznych).

O wpływie genetyki na rozwój choroby świadczy fakt, że w trzech czwartych przypadków celiakia dotyczy obojga bliźniąt jednojajowych (czyli identycznych pod względem genetycznym), a zachorowania występują zwykle u osób mających określone antygeny zgodności tkankowej ściśle związane z czynnością układu odpornościowego.

Ponadto niektóre choroby współistniejące zwiększają ryzyko zachorowania na celiakię. Zaobserwowano, że celiakia częściej występuje u osób z:

  • cukrzycą typu I,
  • chorobami autoimmunologicznymi,
  • zespołem Downa,
  • zespołem Turnera,
  • zespołem Williamsa.
celiakia objawy, kosmki jelitowe

Objawy celiakii

Objawy celiaki pełnoobjawowej:

  • bóle brzucha;
  • uciążliwe wzdęcia brzucha na skutek ciągłego gromadzenia się gazów w jelitach;
  • przewlekłe biegunki tłuszczowe lub wodniste;
  • zgaga;
  • wymioty;
  • utrata masy ciała;
  • zaburzenia rozwoju u dzieci, w tym brak przyrostu masy ciała;
  • nawracające afty jamy ustnej;
  • wysypka;
  • zmęczenie;
  • mrowienie i drętwienie stóp i dłoni;
  • depresja;
  • anemia z niedoboru żelaza lub witaminy B12; 
  • osteoporoza.

Objawy celiakii skąpoobjawowej:

  • afty i wrzodziejące zapalenia jamy ustnej,
  • niedorozwój szkliwa zębowego,
  • ciągłe zmęczenie,
  • niewyjaśniona niedokrwistość z niedoboru żelaza,
  • podwyższony poziom cholesterolu,
  • zaburzenia neurologiczne (neuropatia obwodowa, ataksja, padaczka),
  • uporczywe bóle głowy,
  • depresja,
  • wczesna osteoporoza, bóle kostne i stawowe,
  • problemy ze skórą,
  • problemy z zajściem w ciążę,
  • spadek libido,
  • współistniejące choroby autoimmunologiczne.

Klasyczna postać choroby trzewnej z objawami ze strony przewodu pokarmowego występuje u małych dzieci, kobiet w ciąży i osób starszych. Celiakia u dorosłych przyjmuje głównie postać skąpoobjawową, w której na pierwszy plan wysuwają się objawy pozajelitowe. Wyróżnia się także postać niemą choroby, bez objawów klinicznych, ale z obecnością przeciwciał i zanikiem kosmków jelitowych, oraz tzw. postać latentną (także bezobjawową), z typowymi przeciwciałami, prawidłową błoną śluzową i ryzykiem wystąpienia dolegliwości wywołanych dietą zawierającą gluten.

Pełnoobjawowa celiakia, choć jest stosunkowo łatwa do zdiagnozowania, często mylona jest z alergią pokarmową, reakcją na stres bądź zespołem jelita drażliwego. Występuje rzadziej niż postać niema (u ok. 10% wszystkich chorych).

Celiakia ukryta (latentna, utajona)  występuje wówczas, gdy we krwi osób z prawidłowym obrazem jelita stwierdzono obecność charakterystycznych przeciwciał. U osób tych można spodziewać się zaniku kosmków w przyszłości i pełnego rozwoju choroby.

Diagnostyka celiakii – jakie badania wykonać?

Jeszcze do niedawna jedynym sposobem diagnostyki celiakii była biopsja jelita cienkiego, czyli pobranie jego wycinka podczas gastroskopii lub kolonoskopii. Biopsja jest badaniem inwazyjnym, niezbyt przyjemnym i dla wielu osób – stresującym. Obecnie rozpoznanie celiakii rozpoczyna się od badań z krwi — testów serologicznych, ale również genetycznych — szczególnie przydatne są u osób, które wykluczyły gluten ze swojej diety. Ujemny wynik badania pozwala z 99% prawdopodobieństwem wykluczyć celiakię!

Leczenie celiakii

Leczenie celiakii polega na przestrzeganiu diety bezglutenowej. W praktyce oznacza to, że zabronione jest spożywanie produktów zawierających pszenicę, żyto, jęczmień, owies, a także pszenżyto i orkisz. Niezbędne jest uzupełnienie brakujących witamin i soli mineralnych, ale podstawowe znaczenie ma dieta polegająca na wykluczeniu wszystkich produktów zawierających gluten: pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa.

Dieta obejmuje zarówno pokarmy naturalnie pozbawione glutenu, jak i produkty spożywcze, w których zawartość glutenu jest mniejsza niż 20 mg w 1000 g produktu. Są one oznakowane symbolem przekreślonego kłosa.

Produkty naturalnie bezglutenowe to m.in. kukurydza, ryż, gryka, proso, soja, mąka ziemniaczana, a także orzechy, ryby, jaja, cukier, miód, kawa ziarnista, herbata oraz napoje alkoholowe z wyjątkiem piwa i whisky słodowej. Do przemysłowych produktów bezglutenowych należy bezglutenowa skrobia pszenna i mąka bezglutenowa.

Produkty bezglutenowe - DOZWOLONE

Produkty zawierające gluten - kategorycznie zabronione w celiakii

mięso, ryby, owoce morza, wędliny oznaczone jako bezglutenowe; jaja, mleko i przetwory mleczne; świeże i mrożone owoce i warzywa; orzechy, nasiona chia, nasiona lnu, nasiona słonecznika, sezam, migdały, pestki dyni; rośliny strączkowe np. soja, ciecierzyca, soczewica, groch, fasola; tłuszcze roślinne i odzwierzęce (oleje, masło), zboża naturalnie bezglutenowe: ryż, kukurydza, gryka, proso, amarantus, quinoa, teff, sorgo, płatki ryżowe, płatki gryczane, płatki jaglane, tapioka, owies oznaczony jako bezglutenowy; kawa i herbata; cukier i miód; alkohol z wyjątkiem piwa i whisky słodowej.

Zboża: pszenica, żyto, jęczmień, owies i wszystkie ich przetwory: mąki, płatki i produkty je zawierające; Wędliny i pasztety – jeśli zawierają zbożowe dodatki; Napoje, desery i jogurty zawierające zbożowe dodatki; Smażone lub panierowane warzywa; Ciasta i ciasteczka; Kawa zbożowa; Kakao; Sos sojowy; Prażona cebulka; Produkty spożywcze typu instant; Proszek do pieczenia.

Dowiedz się więcej na temat glutenu.

Powikłania, czyli do czego może prowadzić nieleczona celiakia?

Jeśli zdiagnozowano u Ciebie celiakię, musisz ściśle trzymać się diety bezglutenowej. Nawet niewielkie odchylenia mogą prowadzić do wielu powikłań, takich jak:

Nowotworów – osoby z celiakią częściej chorują na nowotwory przewodu pokarmowego oraz chłoniaka nie-Hodgkina.

Celiakia a zespół jelita drażliwego (IBS)

Objawy ze strony układu pokarmowego występujące w celiakii są bardzo podobne do symptomów w zespole jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrom, IBS). Jednak przy nietolerancji glutenu często występują również objawy związane z innymi narządami i układami, co rzadko ma miejsce przy IBS. Celiakia jest genetyczną chorobą autoimmunologiczną, a zespół jelita drażliwego przewlekłą, nawracającą (często trwającą całe życie) chorobą. Ponadto w celiaki dochodzi do zaniku kosmków jelita cienkiego, a w IBS nie.

Jak zatem najprościej odróżnić celiakię od zespołu jelita drażliwego?

Wykonując odpowiednie testy serologiczne z krwi w kierunku celiakii. Jeśli jesteś na diecie bezglutenowej, warto na wstępie wykonać badania genetyczne. Negatywny wynik w 100% będzie wykluczał chorobę, natomiast wynik dodatni będzie informował o predyspozycji do rozwinięcia się celiakii, niekoniecznie o aktywnej chorobie, dlatego niezbędna będzie dalsza diagnostyka.

Różnice pomiędzy celiakią a zespołem jelita drażliwego

.

Celiakia

Zespół jelita drażliwego

Objawy

Ze strony układu pokarmowego oraz wielu innych narządów i układów.

Głównie ze strony układu pokarmowego. Dominuje ból brzucha, biegunki lub zaparcia.

Przyczyny

Choroba autoimmunologiczna o podłożu genetycznym.

Nie do końca poznane. Ogromną rolę odgrywa tu stres.

Zanik kosmków jelitowych

Tak

Nie

Diagnostyka

Testy z krwi na nietolerancje pokarmowe jako badanie różnicujące oba schorzenia.

Testy serologiczne z krwi jako badanie różnicujące oba schorzenia.

Leczenie

Dieta bezglutenowa.

Wielotorowe m.in. wsparcie psychologiczne, dieta bogata w błonnik, stosowanie probiotyków, aktywność fizyczna.

Przesuń w bok aby zobaczyć więcej informacji

Celiakia jest poważną chorobą autoimmunologiczną, która występuje u osób predysponowanych genetycznie, gdzie spożycie nawet niewielkiej ilości glutenu prowadzi do uszkodzenia jelita cienkiego, powodującym zanik kosmków jelitowych i problemy z wchłanianiem składników pokarmowych (zespół złego wchłaniania). Jeśli podejrzewasz u siebie celiakię, a w dodatku wykluczyłeś/-aś produkty zawierające gluten, wykonaj badanie dostępne w pakiecie, które pozwoli na wstępną weryfikację w kierunku obecności choroby.

Bio photo
Autor wpisu
Agnieszka Konieczna

Absolwentka biotechnologii na Politechnice Wrocławskiej i studiów podyplomowych z content marketingu na Uniwersytecie Humanistycznospołecznym. Interesuje ją wszystko, co związane ze zdrowym stylem życia i psychologią. Autorka tekstów o tematyce medycznej i well-beingowej.

Pokaż więcej

Karolina Karabin, dr n. med.
Konsultacja merytoryczna
dr n. med. Karolina Karabin

Biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, szkoleniowec. Jej pasją jest dietetyka i tematy związane ze zdrowiem przewodu pokarmowego. Szczególnie interesuje ją wpływ szeroko pojętego współczesnego stylu życia na procesy molekularne zachodzące w organizmie i długowieczność.

Pokaż więcej

our-process-widget-default-icon
Badania krwi w Twoim domu
  • Zamów badania online

    Podaj datę, która Ci pasuje. O wyznaczonej porze przyjedzie do Ciebie specjalista, który pobierze krew.

  • Wykonaj badanie w ulubionym fotelu

    Zamiast stać w kolejce, oczekuj specjalisty medycznego w ulubionym fotelu! Zapewniamy komfort i bezpieczeństwo pobrania.

  • Pobierz wyniki online

    Wyniki odbierasz online, w tramwaju, pracy lub domu. Jeżeli będziesz mieć problem z interpretacją wyników - pomożemy.

Podobne artykuły

Co to jest gluten i jak wpływa na organizm?
Co to jest gluten i jak wpływa na organizm?
Na diecie bezglutenowej jest 13 - 25% Polaków. To więcej niż konieczne - bo tylko 1% naszej populacji ma ku temu wskazania medyczne. Dowiedz się, czym jest gluten, jak wpływa na nasz organizm oraz jakie badania wykonać, by sprawdzić, czy konieczna jest dieta bezglutenowa.
Zespół jelita drażliwego – objawy, przyczyny, leczenie
Zespół jelita drażliwego – objawy, przyczyny, leczenie
Zespół jelita drażliwego (IBS) potrafi bardzo uprzykrzyć życie. Dowiedz się więcej o objawach i leczeniu IBS.
Co oznacza ból podbrzusza? Poznaj możliwe powody!
Co oznacza ból podbrzusza? Poznaj możliwe powody!
Ból podbrzusza to objaw nieswoisty, co oznacza, że stać za nim może wiele chorób. Sprawdź możliwe przyczyny 🧐
Nietolerancja glutenu i laktozy — objawy, przyczyny, badania
Nietolerancja glutenu i laktozy — objawy, przyczyny, badania
Czujesz się źle po spożyciu chleba lub mleka? Poznaj objawy i przyczyny nietolerancji pokarmowych!

© 2023 uPacjenta