Jesień w HR: profilaktyka niedoborów a zdrowie psychiczne zespołu

Wbrew pozorom, niedobory składników odżywczych nie skutkują wyłącznie problemami fizycznymi (jak anemia czy osłabienie odporności). Coraz więcej badań wskazuje, że mają one także istotny wpływ na zdrowie mentalne. Jak HR może zadbać o swój zespół w trudnym, jesienno-zimowym okresie?

Już statystyki epidemiologiczne sygnalizują skalę problemu. W Polsce problem niedoborów jest powszechny. Szacuje się, że ponad 90% Polaków ma nieoptymalne stężenie witaminy D we krwi, co przekłada się nie tylko na większą podatność na infekcje, ale również na wyższe ryzyko zaburzeń poznawczych i depresji. Równie niepokojące dane płyną z Wielkiej Brytanii: w samym 2023/24 roku odnotowano 191 927 hospitalizacji z powodu niedoboru żelaza, o 11% więcej niż rok wcześniej. Zauważalny jest też wzrost przypadków niedoboru witamin z grupy B. Odnotowano 2 630 hospitalizacji spowodowanych brakiem tych witamin (poza kwasem foliowym), co stanowi wzrost o 15% rok do roku. Tak znaczne liczby wskazują, że problemy żywieniowe przekładają się na poważne konsekwencje zdrowotne.

Co więcej, niedobory składników odżywczych mogą zwiększać ryzyko problemów psychicznych. Przykładowo, analizy epidemiologiczne wykazały, że u osób z deficytem witaminy D ryzyko rozwoju depresji jest o około 8-14% wyższe niż u osób z jej prawidłowym poziomem . To sugeruje, że brak odpowiednich ilości nawet pojedynczego składnika może negatywnie odbić się na nastroju i kondycji psychicznej.

Konsekwencje niedoborów dla zdrowia psychicznego

Badania naukowe coraz lepiej dokumentują związki między konkretnymi niedoborami a zaburzeniami nastroju, zwłaszcza depresją. Oto wybrane witaminy i minerały, których brak najczęściej łączony jest z pogorszeniem zdrowia psychicznego:

1. Witamina B12 (kobalamina) odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego i produkcji energii w komórkach mózgu. Jej niedobór może prowadzić do anemii oraz zaburzeń neurologicznych (np. problemów z pamięcią czy koncentracją), co bywa powiązane ze złym nastrojem. Osoby z niskim poziomem witaminy B12 mają znacząco wyższe ryzyko rozwoju depresji. U starszych dorosłych z deficytem B12 stwierdzono o 51% większe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów depresyjnych w ciągu czterech lat.
2. Witamina D jest ważna nie tylko dla kości. Receptory witaminy D obecne są w wielu obszarach mózgu i wpływają na aktywność neuroprzekaźników. Jej niedobór powiązano z obniżeniem nastroju i gorszą odpornością na stres. Osoby z deficytem witaminy D zdecydowanie częściej zapadają na depresję.
3. Witamina B6 pomaga w wytwarzaniu substancji chemicznych w mózgu, takich jak serotonina i GABA, które odpowiadają za nastrój i odporność na stres. Jej niedobór może zatem zaburzać równowagę tych substancji w mózgu.
4. Kwasy tłuszczowe omega-3 są podstawowym budulcem błon komórek nerwowych i wykazują działanie przeciwzapalne oraz neuroprotekcyjne. Z badań wynika, że osoby o niewystarczającej podaży kwasów omega-3 są bardziej narażone na zaburzenia nastroju, w tym depresję.
5. Magnez to pierwiastek kluczowy dla prawidłowego działania układu nerwowego i reakcji na stres. Uczestniczy m.in. w regulacji osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (odpowiedzialnej za hormon stresu) oraz w modulacji receptorów NMDA w mózgu. Niedobór magnezu może prowadzić do dysregulacji tych mechanizmów, co skutkuje nasileniem objawów depresyjnych.
6. Cynk pełni ważną rolę w układzie nerwowym, m.in. wpływa na neuroplastyczność i modulację przekaźnictwa nerwowego. Jego długotrwały niedobór może odbijać się na nastroju. W badaniach stwierdzono, że pacjenci cierpiący na depresję mieli znacząco niższy poziom cynku w organizmie niż osoby zdrowe, co sugeruje iż deficyt tego pierwiastka sprzyja rozwojowi depresji.
7. Kwas foliowy (witamina B9) jest niezbędny do syntezy DNA oraz neuroprzekaźników (uczestniczy w cyklu metylacyjnym w mózgu). Jego niski poziom często towarzyszy depresji i może osłabiać skuteczność leków przeciwdepresyjnych.
8. Witamina A, kojarzona głównie ze wzrokiem i odpornością, odgrywa także rolę w pracy mózgu (wpływa na ekspresję genów w neuronach). Jej długotrwały deficyt może zaburzać funkcje poznawcze oraz nasilać procesy zapalne w układzie nerwowym. Zaobserwowano, że osoby z niskim poziomem witaminy A częściej cierpią na objawy depresji, a zależność tę odnotowano szczególnie u kobiet.

Wnioski dla organizacji

Szeroka wiedza na temat wpływu niedoborów na zdrowie psychiczne ma konkretne implikacje dla pracodawców i działów HR. Jakie działania warto podjąć?

• Regularne monitorowanie poziomu witamin i minerałów u pracowników (np. poprzez okresowe badania krwi) pozwala na wczesne wykrycie ewentualnych deficytów. Dzięki temu organizacja może podjąć zawczasu działania zapobiegawcze, zanim braki nutrientów przełożą się na pogorszenie nastroju czy spadek efektywności pracownika.
• Systematyczna kontrola i uzupełnianie niedoborów pomaga zapobiegać rozwojowi poważniejszych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy stany lękowe. Dbanie o odpowiedni poziom kluczowych mikroelementów stanowi istotny element profilaktyki zdrowia psychicznego.
• Świadomość, których witamin lub minerałów brakuje pracownikom, umożliwia lepsze dopasowanie firmowych programów prozdrowotnych. Może to oznaczać wprowadzenie odpowiedniej suplementacji, zmian w oferowanych posiłkach czy organizację szkoleń z zakresu zdrowego odżywiania. Personalizacja działań zdrowotnych przekłada się na lepsze samopoczucie załogi, a w konsekwencji na wzrost jej produktywności i zaangażowania.

Inwestowanie w diagnostykę i korektę niedoborów to inwestycja w dobrostan psychiczny pracowników. Przykładem takiej inicjatywy jest Akcja Zdrowia – program umożliwiający organizację profilaktycznych badań krwi w miejscu pracy. Dzięki niemu pracodawca może skutecznie zadbać o zdrowie – również psychiczne – swojego zespołu.

Źródła:

1. Kirby, J. (2025). ‘Troubling’ rise in people admitted to hospital due to lack of vitamins. Evening Standard.
2. Hansen, J. P. et al. (2019). Vitamin D deficiency and depression in adults: systematic review and meta-analysis. BMC Research Notes, 12(1), 203
3. Laird, E. J. et al. (2023). Low vitamin B₁₂ status and risk of depressive symptoms: a 4-year longitudinal study. British Journal of Nutrition, 130(2), 268–275.
4. Głąbska, D. et al. (2023). Dietary Nutrient Deficiencies and Risk of Depression (Review). Nutrients, 15(11), 2592.
5. Kinattingal, N. et al. (2023). Omega-3 fatty acids supplementation in the treatment of depression: an observational study. Nutrients, 15(4), 896.