Witamina D metabolit 25(OH)

Badanie witaminy D 25(OH) (kalcydiolu) to najlepszy sposób oceny całkowitego zaopatrzenia organizmu w witaminę D. Oznaczenie to uwzględnia zarówno witaminę D wytwarzaną w skórze pod wpływem promieniowania UVB, jak i tę dostarczaną z pożywieniem i suplementami. Kalcydiol to główny metabolit witaminy D krążący we krwi i najbardziej wiarygodny wskaźnik całkowitego zaopatrzenia organizmu.

Witamina D – nazywana często „witaminą słońca” – pełni w organizmie funkcję prohormonu, który aktywuje się w nerkach i wątrobie. Jej główną rolą jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej – kluczowej dla zdrowia kości i zębów. Odpowiada za prawidłowe wchłanianie wapnia i fosforu w jelitach, wspiera proces mineralizacji kości i zapobiega chorobom takim jak osteoporoza u dorosłych i krzywica u dzieci.

Witamina D ma jednak znacznie szerszy wpływ na organizm:

• wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego,
• wpływa na siłę mięśni i zmniejsza ryzyko upadków u osób starszych,
• bierze udział w regulacji ciśnienia tętniczego i pracy serca,
• może wpływać na samopoczucie i profilaktykę depresji sezonowej.

Zastanawiasz się, czy badanie stężenia witaminy D jest dla Ciebie? Odpowiedź brzmi: najprawdopodobniej tak! Ze względu na położenie geograficzne Polski i ograniczoną ekspozycję na słońce, szczególnie od października do kwietnia, większość z nas jest narażona na jej niedobory.

Warto wykonać badanie profilaktycznie przynajmniej raz w roku, najlepiej pod koniec zimy lub wczesną wiosną, aby sprawdzić, jak organizm poradził sobie z okresem mniejszego nasłonecznienia.

Są też objawy, które powinny zapalić czerwoną lampkę i skłonić do sprawdzenia stężenia witaminy D. Zwróć na nie uwagę, jeśli odczuwasz:

• Bóle kości i stawów. Mogą to być objawy osteomalacji (zmniejszonej mineralizacji kości), co w konsekwencji zwiększa ryzyko złamań. U dzieci niedobór witaminy D może prowadzić do krzywicy.
• Osłabienie i bóle mięśni. Niedobór witaminy D wpływa na funkcjonowanie mięśni, prowadząc do zmniejszenia ich siły i przewlekłego bólu.
• Przewlekłe zmęczenie i obniżenie nastroju. Czujesz się ciągle bez energii, apatyczny lub masz objawy depresyjne? Witamina D odgrywa rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego, a jej niskie stężenie może pogarszać samopoczucie.
• Częste infekcje. Jeśli łapiesz przeziębienie za przeziębieniem, może to wskazywać na obniżoną odporność. Witamina D jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.

Badanie stężenia witaminy D 25(OH) jest zalecane praktycznie każdemu, ale istnieją grupy osób, dla których regularna kontrola jest szczególnie istotna.

• Niemowlęta i dzieci. Witamina D jest absolutnie kluczowa dla prawidłowego wzrostu i rozwoju kośćca. Jej niedobór u najmłodszych prowadzi do krzywicy. Suplementacja jest zalecana od pierwszych dni życia, a badanie pozwala zweryfikować jej skuteczność.
• Dorośli. Szczególnie jeśli pracujesz w biurze, rzadko przebywasz na słońcu lub stosujesz kremy z wysokim filtrem UV (które blokują syntezę skórną). Profilaktyka osteoporozy zaczyna się już w młodości!
• Kobiety w ciąży i karmiące piersią. W tym okresie zapotrzebowanie na witaminę D wzrasta. Jest ona niezbędna nie tylko dla zdrowia matki, ale także dla prawidłowego rozwoju płodu i noworodka. Jej niedobór może zwiększać ryzyko cukrzycy ciążowej czy stanu przedrzucawkowego.
• Seniorzy (powyżej 65. roku życia). Z wiekiem naturalna zdolność skóry do produkcji witaminy D maleje. Jednocześnie seniorzy są grupą najbardziej narażoną na osteoporozę, upadki i złamania, a odpowiednie stężenie witaminy D znacząco to ryzyko zmniejsza.
• Osoby z nadwagą i otyłością. Witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, przez co może być magazynowana w nadmiernej tkance tłuszczowej, co obniża jej stężenie we krwi i dostępność dla organizmu.
• Osoby z chorobami przewlekłymi. Pacjenci z chorobami nerek, wątroby, zaburzeniami wchłaniania (np. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna), chorobami autoimmunologicznymi (np. RZS, stwardnienie rozsiane), chorobami układu oddechowego (np. astma oskrzelowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc), chorobach skóry (np. atopowe zapalnenie skóry, łuszczyca), chorobami układu nerwowego (np. stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona), zaburzenia psychiczne (np. anoreksja, depresja, schozofrenia), czy po operacjach bariatrycznych często mają zaburzony metabolizm lub wchłanianie witaminy D.

Częstotliwość badania zależy od Twojego stylu życia, stanu zdrowia i wyników poprzednich pomiarów.

• Profilaktycznie u osób zdrowych.
  Zaleca się wykonanie badania raz w roku, najlepiej na przełomie zimy i wiosny (marzec-kwiecień). To najlepszy moment, aby ocenić, czy zapasy witaminy D są wystarczające po okresie jesienno-zimowym.
• U osób z grup ryzyka i w trakcie suplementacji.
  Jeśli należysz do grupy ryzyka lub rozpocząłeś suplementację w celu wyrównania niedoboru, pierwsze badanie kontrolne warto wykonać po około 3-6 miesiącach. Pozwoli to specjaliście medycznemu, czy lekarzowi, ocenić skuteczność dobranej dawki i ewentualnie ją zmodyfikować. Dalszą częstotliwość ustali specjalista.

Prawidłowe przygotowanie do badania jest proste i gwarantuje wiarygodność wyniku.

• Badanie nie wymaga bycia na czczo ani specjalnych przygotowań. Możesz je wykonać o dowolnej porze dnia i po lekkim posiłku (warto jednak zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej" czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów). Jeśli jednak planujesz jednocześnie inne badania, które wymagają bycia na czczo (np. glukoza, lipidogram), zapisz się na pobranie rano, na czczo (8-12 godzin po ostatnim posiłku).
• Przed pobraniem wypij szklankę wody. Ułatwi to pobranie krwi.

Na stężenie witaminy D 25(OH) we krwi może wpływać wiele czynników. Warto je znać, aby lepiej zrozumieć swój wynik.

• Czynniki fizjologiczne.
• • •
    Ekspozycja na słońce (główny czynnik). Pora roku, szerokość geograficzna, stosowanie filtrów UV, zachmurzenie i zanieczyszczenie powietrza – wszystko to ma znaczenie.
  • •
    Zdolność skóry do syntezy witaminy D maleje wraz z wiekiem.
  • •
    Ciemniejsza karnacja, z powodu większej ilości melaniny, produkuje mniej witaminy D przy tej samej ekspozycji na słońce.
  • •
    W ciąży i w okresie laktacji zwiększone zapotrzebowanie może prowadzić do niższych stężeń.
  • •
    Otyłość – witamina D może być „uwięziona” w tkance tłuszczowej, co obniża jej stężenie we krwi.
• Czynniki patologiczne.
• • •
    Choroby nerek i wątroby – te narządy są kluczowe dla przemiany witaminy D do jej aktywnej formy. Ich niewydolność zaburza ten proces.
  • •
    Choroby takie jak celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna czy mukowiscydoza utrudniają wchłanianie witaminy D z pożywienia.
  • •
    Nadczynność przytarczyc wpływa na metabolizm witaminy D i wapnia.
• Czynniki farmakologiczne.
• • •
    Niektóre leki mogą przyspieszać rozkład witaminy D w organizmie, obniżając jej stężenie. Należą do nich m.in. leki przeciwpadaczkowe, glikokortykosteroidy, leki przeciwgrzybicze oraz niektóre leki stosowane w terapii zakażenia HIV.

Wynik badania zawsze powinien być interpretowany w odniesieniu do Twojego stanu zdrowia, objawów i stylu życia.

• Zbyt niskie stężenie witaminy D jest bardzo powszechne i najczęściej świadczy o:
• • •
    niedostatecznej ekspozycji na światło słoneczne,
  • •
    diecie ubogiej w produkty bogate w witaminę D (np. tłuste ryby morskie),
  • •
    zaburzeniach wchłaniania z przewodu pokarmowego,
  • •
    upośledzonej produkcji w skórze lub zaburzeniach jej metabolizmu w nerkach lub wątrobie.

Długotrwały niedobór prowadzi do demineralizacji kości, co u dorosłych objawia się jako osteomalacja (rozmiękanie kości) i osteoporoza, zwiększając ryzyko złamań. U dzieci może powodować krzywicę. Ponadto, niskie stężenia wiązane są z większą podatnością na infekcje, chorobami autoimmunologicznymi, niektórymi nowotworami oraz chorobami sercowo-naczyniowymi.

• Znacząco podwyższone stężenie witaminy D jest rzadkie i prawie zawsze wynika z nieprawidłowej, zbyt wysokiej suplementacji. Naturalna ekspozycja na słońce czy dieta nie prowadzą do jej przedawkowania.
• Nadmiar witaminy D jest toksyczny, ponieważ prowadzi do nadmiernego stężenia wapnia we krwi (hiperkalcemii). Objawy zatrucia to m.in. wielomocz, skurcze, nudności i jadłowstręt, a także kamica nerkowa i zwapnienie naczyń krwionośnych.