Półpasiec - jak dochodzi do zakażenia? Przyczyny, objawy, leczenie

Półpasiec - co to jest?

Półpasiec to wirusowa choroba zakaźna o dość ostrym przebiegu. Objawia się przede wszystkim zmianami skórnymi i intensywnym bólem. Wirus półpaśca to herpesvirus varicella zoster (VZV) - ten sam drobnoustrój, który powoduje ospę wietrzną. Większość przypadków półpaśca jest pokłosiem zachorowania na ospę. Wirus tej choroby pozostaje w organizmie i uaktywnia się, kiedy wystąpią sprzyjające dla niego warunki.

Czy półpasiec jest zaraźliwy?

Zazwyczaj półpasiec pojawia się w organizmie w wyniku przechorowania ospy - po chorobie wirus pozostaje w fazie uśpienia i czeka na dogodny moment, by zaatakować (podobnie funkcjonuje m.in. wirus opryszczki lub mononukleozy). Półpaścem można się również zarazić, jednak jest to trudniejsze, niż w przypadku ospy. Jak można zarazić się półpaścem? W rzadkich przypadkach do zarażenia półpaścem dochodzi przez kontakt z wydzieliną z pęcherzy skórnych osoby chorej. Dla porównania, ospa przenosi się drogą kropelkową.

Ile trwa półpasiec?

Większość przypadków półpaśca trwa od 3 do 5 tygodni. Choroba przebiega następująco: najpierw pojawiają się objawy zapowiadające (uczucie drętwienia, swędzenia, mrowienia), następnie do 5 dni od zakażenia pojawia się wysypka, a po kolejnych kilku - pęcherze. Te wysychają i pokrywają się skorupą w ciągu tygodnia lub nieco dłużej. Ostatnia faza to ustępowanie pęcherzy - może ona potrwać nawet kilka tygodni.

Objawy półpaśca

W tzw. fazie zwiastunowej pojawiają się:

• osłabienie;
• bóle głowy i gardła;
• stan podgorączkowy lub gorączka;
• uczucie mrowienia, pieczenia, swędzenia lub drętwienia skóry;
• ostry ból przebiegający wzdłuż linii (co jest związane z atakowaniem przez półpaśca nerwów).

Następnie u chorego dochodzi do:

• powstawania zmian skórnych, najczęściej w postaci charakterystycznej wysypki z pęcherzami wypełnionymi białym płynem;
• bolesności zmian skórnych, które uporczywie swędzą i pieką;
• rumienia;
• nerwobóli.

Bardzo rzadko zdarza się półpasiec bez wysypki. W takim przypadku lekarz rozpoznaje chorobę w oparciu o pozostałe objawy oraz wyniki badań laboratoryjnych (głównie przeciwciał przeciwko wirusowi VZV).

Odmiany półpaśca a objawy

Poza wyżej wymienionymi objawami możemy mieć także do czynienia z nietypowymi objawami półpaśca. Notuje się je w cięższych odmianach choroby.

• Półpasiec rozsiany występuje, kiedy zmiany skórne pojawiają się na całym ciele.
• Półpasiec oczny może powodować zmiany w okolicy oka, zapalenie spojówek lub tęczówki. Ta odmiana choroby ma ciężki przebieg i może prowadzić do uszkodzenia wzroku.
• Półpasiec uszny - wysypka może pojawić się w okolicy ucha lub… wewnątrz niego. Objawy mogą doprowadzić do uszkodzenia słuchu. W niektórych przypadkach dochodzi do rozwoju zespołu Ramsaya-Hunta, który skutkuje porażeniem nerwu twarzowego czy utraty smaku.
• Półpasiec zgorzelinowy - w miejsce zmian skórnych powstają owrzodzenia (wysypka zamiast wysychać, wrzodzieje).
• Półpasiec krwotoczny - w którym dochodzi do wylewów krwi do skóry.

Z czym można pomylić półpaśca?

Półpasiec a wysypka

Jak wygląda półpasiec? Na zmienionej chorobowo skórze można zauważyć skupiska pęcherzyków (patrz zdjęcie niżej). Skupiska te są rozsiane najczęściej po środkowej części ciała - pojawiają się na tułowiu, brzuchu, plecach. Charakterystyczne jest umiejscowienie zmian tylko po jednej stronie ciała - stąd nazwa choroby: półpasiec.

Półpasiec a ospa wietrzna

Choć półpasiec i ospa wietrzna są wywoływane przez tego samego wirusa i charakteryzują się zmianami skórnymi, łatwo je odróżnić. Jak wspomnieliśmy wyżej, wysypka w półpaścu ma postać skupisk pęcherzy wyraźnie wypełnionych płynem i występujących po jednej stronie. Natomiast w ospie wysypka jest rozsiana po całym ciele (choć bardzo rzadko pojawia się na kończynach) i ma postać pojedynczych kropek. Plamki w ospie przechodzą ewolucję: na początku są czerwonymi plamkami, potem wypełniają się płynem i pękają, aby na koniec zamienić się w strupki i odpaść. Co charakterystyczne dla ospy, na ciele widoczne są zmiany na różnych etapach zaawansowania choroby, ponieważ w jej przebiegu wysypka pojawia się kilkukrotnie.

Półpasiec a przeziębienie/grypa

Pierwsze objawy półpaśca są niecharakterystyczne i łatwo je pomylić z popularnymi dolegliwościami, takimi jak przeziębienie lub grypa. Podwyższona temperatura, ból głowy, dreszcze czy nadwrażliwość na światło mogą być mylące. Dopiero gdy po kilku dniach od zakażenia pojawi się pęcherzykowata wysypka, chory zaczyna mieć podejrzenia, że dolega mu coś innego, niż klasyczna infekcja.

Półpasiec a koronawirus

Z podobnych powodów co wymienione wyżej, półpasiec może być mylony z COVID-19. Niektóre badania pokazują, że obie te dolegliwości mogą iść ze sobą w parze. COVID-19 powoduje obniżenie odporności komórkowej, co może być bodźcem do aktywacji wirusa VZV. Co ciekawe, w najgorętszych okresach pandemii zaobserwowano wzrost zachorowań na półpasiec.

Diagnostyka półpaśca

Podstawą rozpoznania półpaśca jest wywiad lekarski oraz charakterystyczny wygląd i układ zmian skórnych. Zazwyczaj tyle wystarczy lekarzowi, aby postawić diagnozę - niewiele chorób powoduje wysypkę po jednej stronie ciała.

Jeśli choroba ma mniej typowy przebieg, lekarz może zlecić badanie specyficznych przeciwciał IgM skierowanych przeciwko wirusowi ospy wietrznej i półpaśca. Ich wykrycie wraz z objawami może potwierdzić diagnozę. W rozpoznawaniu aktywnej postaci choroby wykorzystuje się przeciwciała IgM, ponieważ przeciwciała IgG ospy mogą występować we krwioobiegu w fazie uśpienia wirusa (po przechorowaniu ospy) lub na skutek szczepionki.

Zamów badanie do domu z uPacjenta.

Przyczyny półpaśca - kogo dotyka choroba?

Półpasiec u dorosłych

Wirus półpaśca najczęściej uaktywnia się u dorosłych. Chorobie sprzyja wiek powyżej 50. lat oraz epizody osłabienia odporności, które mogą być związane z:

• stanami niedożywienia organizmu;
• nowotworami i ich leczeniem za pomocą chemio- i radioterapii;
• ciążą;
• przyjmowaniem leków immunosupresyjnych;
• zakażenie wirusem HIV.

Półpasiec u kobiet w ciąży

Ryzyko półpaśca u kobiet w ciąży jest niewielkie - jeśli przechodziłaś ospę przed ciążą, jesteś chroniona przed zakażeniem półpaścem. Co prawda choroba może się rozwinąć u Ciebie na skutek aktywacji wirusa przy obniżonej odporności, jednak takie sytuacje rzadko mają miejsce w wieku rozrodczym. Warto dodać, że jesteś chroniona również wtedy, jeśli w dzieciństwie byłaś szczepiona przeciwko ospie wietrznej.

Jeżeli jednak jesteś w ciąży i zauważysz na swojej skórze wysypkę, poinformuj o tym lekarza. Wirus VZV przenika przez łożysko i może być niebezpieczny dla płodu - wywołuje niedorozwój kończyn, wady oczu i układu moczowego. Najgroźniejsze jest zachorowanie na półpaśca w I trymestrze ciąży. Niebezpieczne jest także uaktywnienie półpaśca tuż przed porodem (2 do 5 dni) - wtedy dziecko może urodzić się z tą chorobą.

Półpasiec u dzieci

Przypadki półpaśca u dzieci są niezwykle rzadkie. Nawet jeśli maluch zachorował na ospę, a wirus pozostał w jego organizmie w postaci utajonej, zazwyczaj do aktywacji patogenu dochodzi dopiero po kilku latach, najczęściej już w dorosłym wieku.

Może się jednak zdarzyć, że półpasiec wystąpi u dziecka w momencie osłabienia odporności lub w przypadku, kiedy matka przechorowała półpaśca po 20. tygodniu ciąży.

Leczenie półpaśca

Półpasiec - leczenie domowe

W łagodzeniu objawów półpaśca pomagają wywary i kompresy z ziół, np.:

• zalej 2 łyżki suszonej mięty pieprzowej szklanką wrzątku. Po ostudzeniu ostudź i przemywaj chore miejsca;
• zmiel świeże liście siedmiopalecznika i używaj ich w nocy jako kompresu;
• zmieszaj w proporcji 1:1 zioła piołunu i wrotycza pospolitego. Parz dwie łyżki mieszanki w szklance wrzątku. Pij po pół szklanki wywaru przed posiłkami.

Wielu chorych zastanawia się, czy przy półpaścu można wychodzić z domu. W tej kwestii nie ma jednoznacznego nakazu, jednak chorym zalecane jest pozostanie w domu z dwóch powodów. Po pierwsze, w terapii półpaśca istotny jest odpoczynek. Po drugie, osoba z półpaścem zaraża wirusem ospy przez dotyk. Aby doszło do zakażenia, wystarczy, że chory podrapie się w miejscu wystąpienia wysypki, a następnie poda rękę osobie, która nie przechodziła ospy.

Kolejną wątpliwością jest mycie zmienionej chorobowo skóry. Osobom z półpaścem nie zaleca się częstych i długich kąpieli, jednak nie powinni oni całkowicie rezygnować z higieny osobistej. Ważna jest też częsta zmiana używanych ręczników i pościeli.

Półpasiec - leczenie farmakologiczne

Leki na półpasiec

Podstawą farmakoterapii półpaśca jest podawanie leków przeciwwirusowych - najpopularniejszy z nich to acyklowir, zwyczajowo przepisywany w dawce 800 mg 5 razy dziennie. Lek ten ogranicza namnażanie się wirusa i łagodzi przebieg choroby.
Aby uśmierzyć objawy bólowe, należy zastosować jeden z powszechnie dostępnych leków: paracetamol, ibuprom czy aspirynę.

Maść na półpasiec

W leczeniu półpaśca istotna jest właściwa pielęgnacja wysypki skórnej. Zmiany można smarować maściami polecanymi przy wypryskach i zapaleniach skóry, np. Vratizolinem. W aptekach dostępne są również aerozole o działaniu odkażającym - Octenisept czy Octedin.

Powikłania nieleczonego półpaśca

Tuż po chorobie przez pewien czas może utrzymywać się ból. Czasem ma on charakter nagły, nawracający i występuje mimo zagojenia się ran skórnych. Jak długo utrzymuje się ból po półpaścu? Zazwyczaj mija po upływie 4 tygodni, w przypadku ciężkiego przebiegu choroby może utrzymywać się nawet do 3 miesięcy. Tego rodzaju dolegliwości mają specjalistyczną nazwę neuralgii półpaścowej.

Inne dolegliwości i powikłania, które mogą pojawić się po przechorowaniu półpaśca, to:

• trwałe blizny, powstające w wyniku zaburzeń pigmentacyjnych uszkodzonej skóry;
• zakażenie skóry;
• powikłania narządu wzroku, w tym jednostronna ślepota;
• zapalenie płuc;
• problemy ze słuchem;
• zapalenie mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych;
• porażenie nerwu twarzowego.

Zastanawiasz się, czy Twoje objawy wskazują na półpasiec? A może chcesz sprawdzić, czy posiadasz przeciwciała zabezpieczające przed rozwojem tej choroby? Zamów konsultację z lekarzem lub diagnostą i opisz swoje wątpliwości - specjalista zleci potrzebne badania, zinterpretuje wyniki i udzieli Ci porady.