Egzema – początki, rodzaje, objawy

Egzemą potoczniej nazywa się atopowe zapalenie skóry (AZS), ale występuje ona także pod innymi postaciami. Dotyczy osób w każdym wieku. Według badań na całym świecie egzemą dotkniętych jest 15-30% dzieci oraz 2-10% dorosłych, a aż 60% zachorowań po raz pierwszy ujawnia się przed ukończeniem 1. roku życia. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie są początki egzemy, rodzaje i objawy choroby.

Egzema – co to jest?

Egzema to inaczej wyprysk, nieinfekcyjna choroba skóry. Charakteryzuje się powstaniem stanu zapalnego w wyniku kontaktu skóry z czynnikiem drażniącym lub alergicznym.

Czy egzema jest zaraźliwa?

Egzema nie jest zaraźliwa, ponieważ za jej objawy nie odpowiadają drobnoustroje, ale substancje drażniące i alergeny.

Egzema – początki

Na początku na skórze pojawia się wysypka, małe grudki, które z czasem przekształcają się w pęcherzyki. Skóra jest czerwona i obrzęknięta. Może pojawić się świąd, suchość i łuszczenie naskórka. Jeśli kontakt z czynnikiem drażniącym lub alergenem nadal będzie się utrzymywał, dojdzie do nasilenia objawów.

Rodzaje egzemy

Amerykańska Akademia Dermatologii wyróżnia 7 rodzajów egzemy:

• wyprysk atopowy,
• wyprysk kontaktowy,
• wyprysk potnicowy,
• egzema na dłoniach,
• wyprysk zastoinowy,
• wyprysk pieniążkowaty,
• świerzbiączka ograniczona.

Według niektórych źródeł do egzemy zaliczany też jest wyprysk łojotokowy.

Egzema na dłoniach

Egzema dłoni spowodowana jest reakcją alergiczną. Często występuje u osób, które używają rękawiczek lateksowych lub mają kontakt z różnymi chemikaliami, detergentami, a nawet niektórymi kosmetykami. Z tego względu egzema dłoni najczęściej dotyka: pracowników laboratorium, firm sprzątających, pralni chemicznych, zakładów produkcyjnych i fryzjerów. Jedynym sposobem wyleczenia egzemy na dłoniach jest eliminacja czynnika wywołującego alergię. 

Objawy egzemy na dłoniach:

• bardzo sucha i spierzchnięta skóra dłoni;
• czerwone lub ciemnobrązowe plamy;
• świąd skóry dłoni;
• obecność bolesnych pęcherzy na dłoni, które mogą pękać i krwawić.

Wyprysk atopowy

Egzema często objawia się wypryskiem atopowym, przez co nazwy atopowe zapalenie skóry (AZS) i egzema stosowane są zamiennie. Nie jest to do końca poprawne, ponieważ AZS jest jednym z rodzajów egzemy. Atopowe zapalenie skóry najczęściej pojawia się już w wieku niemowlęcym – w Polsce choruje na nie co piąte dziecko.  U niemowląt wyprysk atopowy zlokalizowany jest głównie na twarzy. U starszych dzieci i dorosłych zmiany obejmują zgięcia łokci i kolan, dłonie, nadgarstki i stopy. Mogą pojawić się też na tułowiu. Atopowe zapalenie skóry objawia się świądem i suchością skóry. Dochodzi do łuszczenia naskórka. Zmieniona chorobowo skóra jest zgrubiała i zaczerwieniona. 

Wyprysk kontaktowy

Wyprysk kontaktowy powstaje w wyniku kontaktu skóry z substancjami drażniącymi (egzema niealergiczna, z podrażnienia) lub uczulającymi (egzema alergiczna). Substancjami drażniącymi są najczęściej: kosmetyki, detergenty, rozpuszczalniki, biżuteria zawierająca nikiel oraz wełna. Substancjami uczulającymi mogą być niektóre związki wytwarzane przez rośliny, konserwanty zawarte w kosmetykach lub środkach czystości, substancje zapachowe oraz niektóre leki stosowane miejscowo na skórę. Objawami egzemy kontaktowej są najczęściej:

• wysypka – najczęściej w postaci pokrzywki;
• świąd skóry,
• obrzęk i pieczenie zmian skórnych,
• suchość i łuszczenie się naskórka,
• wysiękowe guzki i pęcherze.

Wyprysk pieniążkowaty

Wyprysk pieniążkowaty jest odmianą wyprysku kontaktowego. Może też być objawem atopowego zapalenia skóry lub liszaja obrączkowego. Najczęściej występuje u osób dorosłych, pomiędzy 50. a 70. rokiem życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet. Przyczyną wyprysku kontaktowego są najczęściej alergeny bakteryjne (głównie paciorkowców). Objawy choroby nasilają się w wyniku kontaktu skóry z mydłem i podczas kąpieli. Wyprysk pieniążkowaty pojawia się na rękach i nogach, rzadziej na tułowiu. Ma postać okrągłych zmian z wyraźną obwódką, przypominających monetę. Ich średnica waha się od jednego do kilku centymetrów. Mogą się na nich pojawiać drobne wysiękowe pęcherzyki. Zmieniona chorobowo skóra ma tendencję do łuszczenia się i swędzenia. W leczeniu wyprysku kontaktowego stosuje się glikokortykosteroidy.

Wyprysk potnicowy

Wyprysk potnicowy najczęściej pojawia się u dorosłych przed 40 rokiem życia i częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Objawia się drobnymi i bardzo swędzącymi pęcherzami na dłoniach i stopach, które utrzymują się od 3 do 4 tygodni. Choroba może też mieć charakter przewlekły. Przyczyną wyprysku potnicowego mogą być: niektóre kosmetyki (najczęściej mydło), nikiel, kobalt, pot, palenie tytoniu, przewlekły stres i wysokie temperatury. Zmianom skórnym często towarzyszą też inne objawy takie jak: katar sienny, grzybicze infekcje skóry i AZS.

Wyprysk łojotokowy

Wyprysk łojotokowy występuje w łojotokowym zapaleniu skóry. Dotyka aż u 70% dzieci do 3. miesiąca życia. U niemowląt zmiany występują na owłosionej skórze głowy – potocznie nazywane są ciemieniuchą. Mają postać tłustych łuszczących się plamek. U niemowląt wyprysk łojotokowy zazwyczaj mija samoistnie. Zmiany łojotokowe mogą też wystąpić w późniejszym okresie życia. Pojawieniu się ich sprzyjają zmiany hormonalne, dlatego najczęściej obserwowane są u młodzieży w okresie dojrzewania oraz u kobiet w trakcie menopauzy.

Zastoinowe zapalenie skóry

Zastoinowe zapalenie skóry dotyka osoby powyżej 50. roku życia. Przyczyną choroby jest przewlekła niewydolność krążeniowa. Urazy, długotrwałe unieruchomienie, zakażenia bakteryjne, nadwaga, otyłość i różne czynniki drażniące również mogą się przyczyniać do rozwoju choroby.

Objawy zastoinowego zapalenia skóry:

• swędząca i sucha skóra na nogach;
• przebarwienia skóry nóg w okolicy żył;
• uczucie ciężkości nóg;
• obrzęk wokół kostek;
• ból nóg podczas stania i chodzenia.

Przyczyny egzemy

W wielu przypadkach egzema ma podłoże genetyczne, ale to głównie różne czynniki drażniące i alergeny przyczyniają się do powstania objawów. Najczęściej są to:

• alergeny wziewne i pokarmowe;
• stres → poznaj 10 skutecznych sposobów, jak radzić sobie ze stresem;
• zmiany hormonalne;
• substancje drażniące;
• dym papierosowy;
• grzyby i bakterie;
• niektóre metale np. nikiel i kobalt;
• odzież wełniana lub wykonana z materiałów syntetycznych;
• niektóre leki;
• mydła;
• lateks.

Diagnostyka egzemy – jakie badania wykonać?

Jeśli niepokoją Cię jakiekolwiek zmiany skórne, skontaktuj się ze specjalistą. Leczeniem egzemy zajmuje się dermatolog lub alergolog. Lekarz postawi diagnozę na podstawie badania (obrazu klinicznego) oraz wywiadu. Poinformuj lekarza, jeśli w Twojej rodzinie zdarzały się już przypadki egzemy, alergii, astmy i kataru siennego. Jeśli zauważyłeś, że objawy pojawiły się lub nasiliły po kontakcie z jakimś czynnikiem zewnętrznym, koniecznie powiedz o tym lekarzowi. Obecnie nie ma konkretnych badań laboratoryjnych, które jednoznacznie potwierdziłyby egzemę, ale lekarz może zlecić wykonanie testów alergicznych z krwi.

Leczenie egzemy

Czy egzema jest wyleczalna?

Egzema nie jest w pełni wyleczalna. Odpowiednią pielęgnacją skóry, leczeniem i unikaniem czynników, które wywołują objawy, można skutecznie wyciszyć objawy.

Podstawą w leczeniu egzemy jest eliminacja czynników drażniących lub alergenów, które odpowiadają za powstanie objawów. Stosuje się również miejscowe leczenie objawowe, aby złagodzić świąd i suchość skóry. Najczęściej stosuje się:

• Emolienty – w postaci kremów, maści lub emulsji. Mają za zadanie nawilżać skórę oraz zapobiec utracie wody.
• Glikokortykosterydy – w postaci kremów i maści. Łagodzą stan zapalny skóry – niwelują świąd i zaczerwienienie.
• Mokre opatrunki – stosowane w przypadku ciężkich postaci egzemy. Bandaż nasącza się maścią sterydową i owija zmienioną chorobowo skórę.
• Fototerapia – niekiedy leczenie emolientami i sterydami nie przynosi zadowalających efektów. Wtedy lekarz może zlecić fototerapię (samo naświetlanie) lub chemioterapię (naświetlanie skóry połączone z przyjmowaniem leków miejscowo lub doustnie).
• Inhibitory kalcyneuryny – takrolimus, pimekrolimus.
• Antybiotyki – tylko wtedy, jeśli doszło do nadkażeń bakteryjnych zmian skórnych.
• Leki antyhistaminowe – na przykład zawierające difenhydraminę, które skutecznie łagodzą swędzenie.

Egzema na dłoniach – leczenie domowe

Egzema dłoni? Jest na to sposób! Zmiany na skórze dłoni mogą być wyjątkowo dokuczliwe – w końcu to nimi wykonujemy większość codziennych czynności. Zobacz, jak możesz poradzić sobie z egzemą domowym sposobem.

Kąpiel podchlorynowa

Celem kąpieli podchlorynowej jest złagodzenie stanu zapalnego skóry i ograniczenie namnażania się bakterii. Aby kąpiel miała realny wpływ na skórę, należy ją przeprowadzać 2-3 razy w tygodniu. Będziesz potrzebował(-a) podchlorynu sodu, który jest standardowym domowym wybielaczem – jego stężenie powinno wynosić nie więcej niż 5,25% a roztwór nie może zawierać żadnych dodatków – to bardzo ważne, ponieważ wyższe stężenia mogą być szkodliwe dla skóry. Podchloryn sodu dostaniesz w niektórych drogeriach i sklepach chemicznych. W aptekach dostępne są też gotowe koncentraty tego związku.

Jak przygotować kąpiel podchlorynową?

Napełnij wannę letnią wodą i dodaj około pół szklanki podchlorynu sodu. Jeśli szykujesz kąpiel dla małego dziecka, do wanienki dodaj 2 łyżki podchlorynu. Następnie możesz przystąpić do kąpieli, która nie powinna trwać dłużej niż 10 minut. Pamiętaj, aby nie zanurzać ani głowy, ani twarzy w wodzie, bo podchloryn jest przeznaczony tylko do użytku zewnętrznego. Po kąpieli opłucz ciało letnią wodą i nałóż na skórę emolient.

Czy egzema jest wyleczalna?

Egzema nie jest w pełni wyleczalna. Odpowiednią pielęgnacją skóry, leczeniem i unikaniem czynników, które wywołują objawy, można skutecznie wyciszyć objawy.

Egzema a inne choroby

Egzema a grzybica

Grzybica najczęściej dotyka stóp i paznokci, rzadko skóry gładkiej oraz owłosionej skóry głowy. Egzema w zależności od rodzaju może pojawić się na stopach, dłoniach, nogach, rękach, owłosionej skórze głowy, twarzy i tułowiu. Zmiany w grzybicy mają charakterystyczny wygląd: mają postać ognisk wygojonych w środku o postrzępionym, grudkowatym obwodzie. Grzybica wywoływana jest przez grzyby, dlatego decydującym kryterium rozpoznającym jest badanie mykologiczne.

Egzema a łuszczyca

Zmiany skórne w egzemie na ogół charakteryzują się większym świądem niż w przypadku łuszczycy. W egzemie skóra ulega przebarwieniu i tworzą się obrzęki. Mogą też powstać pęcherze wypełnione płynem. Zmiany łuszczycowe są bardzo suche. Skóra jest zaczerwieniona i pokryta blaszką łuszczycową. W egzemie zmiany występują głównie na dłoniach, stopach, rękach, nogach, twarzy, czasami na tułowiu. Mogą być rozlane po całym ciele. Natomiast łuszczyca występuje miejscowo. Zmiany pojawiają się na łokciach, kolanach, owłosionej skórze głowy i lędźwiach.

Profilaktyka egzemy

Jedynym sposobem, aby uniknąć objawów choroby, jest eliminacja czynników drażniących i wywołujących reakcję alergiczną. Osoby cierpiące na egzemę powinny też podchodzić do pielęgnacji swojej skóry ze szczególną troską. Ich bariera ochronna nie do końca pełni swoją funkcję i nie działa tak dobrze, jak u osób zdrowych.