Witamina B12 – objawy niedoboru, występowanie, właściwości
Dieta

Witamina B12 – objawy niedoboru, występowanie, właściwości

Witamina B12 to jeden z najważniejszych składników odżywczych, który reguluje funkcjonowanie układu nerwowego, sercowo-naczyniowego oraz pokarmowego. Wraz z popularyzacją diety wegetariańskiej i wegańskiej wzrasta ryzyko niedoboru tej witaminy. Szacuje się, że 11 - 90% osób, które eliminują produkty odzwierzęce, może zostać dotkniętych niedoborem. W grupie ryzyka są również osoby starsze lub pacjenci z problemami po stronie układu pokarmowego. Skąd to wynika? Przeczytaj tekst!

Gdzie występuje witamina B12

Witamina B12 jest powiązana z białkiem, dlatego naturalnie występuje przede wszystkim w produktach odzwierzęcych: mięsie, jajkach, produktach mlecznych. Nie występuje w owocach lub warzywach. Organizm ludzki czerpie witaminę B12 wyłącznie z pożywienia, dlatego odpowiednia dieta jest konieczna, by uniknąć powikłań związanych z niedoborem tego składnika.

Niedobór witaminy B12

Jak podaje Ankar i Kumar z Baylor College of Medicine, niedobór witaminy B12 najczęściej dotyka seniorów. Jednak popularyzacja diety wegańskiej i wegetariańskiej sprawia, że również młodsi są na niego narażeni. Według Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej nawet 90% wegetarian może zostać dotkniętych niedoborem witaminy B12.

Artykuł naukowy Alexa Ankara i Anila Kumara wyróżnia 3 przyczyny niedoboru witaminy B12:

  • Anemię złośliwą, czyli stan autoimmunologiczny, w którym wytwarzane są przeciwciała przeciwko czynnikowi wewnętrznemu, odpowiadającemu za wchłanianie witaminy B12. Wykonaj test na anemię w domu.
  • Zaburzenia wchłaniania powstałe na skutek operacji żołądka, uszkodzenia jelita czy zakażenia tasiemcem. Aby jednak organizm przyswoił ten związek, powinny zajść dwa zjawiska. Najpierw kwas solny w żołądku musi oddzielić witaminę B12 od białka, do którego jest dołączona w pożywieniu. Następnie witamina powinna związać się z białkiem wytwarzanym przez żołądek. Niekiedy zdarza się, że ten proces jest zaburzony — wówczas dochodzi do zaburzenia wchłaniania i obniżenia się poziomu witaminy B12 w organizmie.
  • Niedobór dietetyczny występujący, kiedy nadmiar witaminy B12 magazynowany jest w wątrobie. Niedobór na tle dietetycznym najczęściej występuje u osób, które od około 3 lat nie spożywają mięsa i ryb. Sprawdź, jakie niedobory dotyczą Ciebie.

Sprawdź, czy niedobór witaminy B12 dotyczy Ciebie

Package preview image
Anemia i niedobory
309,00 zł
PAKIET BADAŃ DLA WEGAN I WEGETARIAN
Lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG)

Weganie i Wegetarianie powinni przeprowadzać regularne badania krwi. Niektóre składniki pokarmowe występują głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego lub wchłaniają się słabo, jeśli są dostarczane organizmowi wraz z produktami roślinnymi. Rezygnacja z pokarmów pochodzenia zwierzęcego może skutkować niedostateczną podażą witaminy B12, przyswajalnej formy żelaza i aminokwasów egzogennych. Te ostatnie związki są ważnym budulcem białek i muszą być dostarczane organizmowi z zewnątrz. Badania krwi dla wegan i wegetarian pozwalają odpowiednio wzbogacić dietę o określone produkty lub suplementy diety. Pakiet poleca Justyna Świetlicka, autorka podcastu Owsiana, twórczyni internetowa, dietetyczka i cyfrowa nomadka.

Package preview image
Anemia i niedobory
299,00 zł
PAKIET BADAŃ NA NIEDOBÓR WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH (ROZSZERZONY) Z KONSULTACJĄ
Cynk w surowicy, ilościowo

W Polsce obserwuje się wzrost suplementów diety na rynku i zainteresowania takimi preparatami. Warto jednak pamiętać, że – jak sama nazwa wskazuje – takie środki powinny być jedynie uzupełnieniem diety, a nie środkiem zastępczym w przypadku, gdy np. trudno znaleźć czas na przygotowanie posiłku. Obecnie tempo życia jest tak szybkie, że często brak czasu na zdrowe odżywianie, co prowadzi do niedoborów kluczowych składników odżywczych, takich jak witaminy. W konsekwencji trudno jest skoncentrować się na zadaniach zawodowych, włosy i paznokcie stają się łamliwe, a skóra traci swój naturalny blask, a także zwiększa się podatność na infekcje, co często objawia się przeziębieniami. Wykonanie badań identyfikujących niedobory witaminy i minerałów pozwala wskazać, które elementy warto uzupełnić poprzez leki lub suplementację – bo w ten sposób szybciej i bardziej efektywnie zwalczysz objawy braku witamin. W dalszej kolejności warto wprowadzić modyfikację diety, dzięki czemu utrzymasz składniki na optymalnym poziomie. Poza najważniejszymi dla organizmu witaminami i minerałami Pakiet uwzględnia poszerzoną diagnostykę gospodarki żelazowej (TIBC), wapniowo-fosforanowej (wapń i fosfor) oraz kluczowych pierwiastków śladowych (cynk). W cenie pakietu zyskujesz też konsultację ze specjalistą medycznym - dzięki niej zyskasz wskazówki dotyczące konieczności i stopnia suplementacji, jak również zmian w swojej diecie. Wszystko to bez wychodzenia z domu!

Package preview image
Zdrowie ogólne
849,00 zł
PAKIET KOMPLEKSOWYCH BADAŃ STANU ZDROWIA Z KONSULTACJĄ
anty-TG anty-TPO

Martwisz się o zdrowie swoje lub swoich bliskich? W kwestii zdrowia nie warto tracić czasu na zamartwianie się, szczególnie jeśli można sprawdzić stan swojego organizmu od A do Z podczas jednego pobrania krwi. Pakiet Kompleksowych Badań Stanu Zdrowia pozwala oznaczyć aż 32 parametry krwi, a to wszystko bez stresu, w komfortowych warunkach własnego domu. Zamów wizytę mobilnego specjalisty i rozwiej swoje wątpliwości zdrowotne! Dzięki badaniom zawartym w Pakiecie zidentyfikujesz m.in. niedobory najważniejszych witamin i minerałów, choroby układu krążenia, cukrzycę, choroby tarczycy, anemię, zaburzenia hormonalne, stany zapalne i choroby autoimmunologiczne. Wczesne wykrycie wielu dolegliwości pozwala na szybkie wdrożenie skutecznego leczenia i zwiększa szansę na całkowity powrót do zdrowia! W ramach pakietu otrzymujesz też możliwość skonsultowania wyników krwi ze specjalistą medycznym przez telefon lub czat.

Objawy niedoboru witaminy B12

Brytyjska służba zdrowia — National Health Service (NHS) - wyróżnia najczęściej występujące objawy niedoboru witaminy B12, do których zalicza się:

Objawy neurologiczne niedoboru witaminy B12

  • bóle głowy,
  •  szum w uszach,
  • zaburzenia równowagi.

Objawy psychiczne niedoboru witaminy B12

  • skrajne zmęczenie,
  • brak energii, słabe samopoczucie.

Pozostałe objawy niedoboru witaminy B12

  • duszności;
  • kołatanie serca;
  • utrata apetytu i masy ciała;
  • bladość skóry,
  • problemy z płodnością.

Ponadto niedobór witaminy B12 u niemowlaka może objawiać się opóźnieniem w rozwoju i anemią.

Sentence-alert card icon
Warto zaznaczyć, że nieznaczny niedobór witaminy B12 może przechodzić bezobjawowo. Dopiero kiedy pogłębia się, można zauważyć pewne niepokojące symptomy. Objawy niedoboru mogą pojawić się również mimo prawidłowych badań krwi.

W przypadku przerodzenia się niedoboru witaminy B12 w niedokrwistość, mogą występować także:

Objawy neurologiczne

  • zaburzenia wzroku;
  • uczucie mrowienia kończyn;
  • pogorszenie zdolności poznawczych (pamięci, koncentracji, rozumienia).

Objawy psychiczne

  • drażliwość,
  • depresja.

Objawy te mogą pojawiać się jeszcze przed wystąpieniem anemii i być jej zwiastunem.

Innym objawem przerodzenia się niedoboru witaminy B12 w anemię mogą być także owrzodzenia jamy ustnej.

Badanie poziomu witaminy B12
Badanie poziomu witaminy B12

Witamina B12

Ograniczasz ilość spożywanego mięsa? Jesteś na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej? W takim razie sprawdź poziom witaminy B12 w swoim organizmie.

Osoby narażone na niedobór witaminy B12

W grupie ryzyka niedoborów tej witaminy są:

  1. Weganie i wegetarianie prowadzący nieodpowiednio zbilansowaną dietę.
  2. Osoby powyżej 50. roku życia.
  3. Pacjenci z chorobami układu trawiennego, np. chorobie Leśniowskiego-Crohna lub celiakią;
  4. Osoby po operacji jelit.

Jesteś w jeden z wymienionych grup? Wykonaj badanie witaminy B12 w domu.

Niedobór witaminy B12 w ciąży

Niedobór witaminy B12 w ciąży może wpłynąć na jej przebieg. W szczególności rośnie ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego lub przedwczesnego porodu. Niedobór może także wpłynąć na niską masę urodzeniową dziecka, bądź na pojawienie się wad cewy nerwowej. Przyszłe mamy powinny zatem zadbać o odpowiednią podaż tego elementu w pożywieniu — zgodnie z zalecaną dzienną dawką (wymienioną w tabeli niżej).

Sentence-neutral card icon
Jeśli prowadzisz dietę wegetariańską lub wegańską i spodziewasz się dziecka bądź planujesz zajść w ciążę — poinformuj o tym lekarza prowadzącego. Choć witamina B12 nie jest na liście rekomendowanych suplementów dla kobiet w ciąży, warto pamiętać, że wykaz ten dotyczy kobiet odżywiających się tradycyjnie.

Jak szybko uzupełnić niedobór witaminy B12?

Uzupełnienie niedoboru witaminy B12 nie wydarzy się w 1 noc. Najskuteczniejszą i najszybszą formą uzupełnienia niedoboru są leki i suplementy. Jednak, aby utrzymać odpowiedni poziom wit.B12 w organizmie, należy zmodyfikować swoją dietę oraz mieć na uwadze substancje, które wchodzą w interakcję z B12 lub obniżają jej wchłanianie.

Suplementacja witaminy B12

Jeśli niedobór witaminy B12 nie jest wynikiem zaburzeń wchłaniania lub anemii złośliwej, można ją suplementować. Która wit.B12 jest najlepsza? Szukając najlepszego preparatu, postaw na witaminę B12 zarejestrowaną jako lek. Skąd wiedzieć, że dana substancja jest lekiem, a nie suplementem? Taka informacja powinna być wyraźnie zaznaczona na opakowaniu produktu wraz z numerem pozwolenia na dopuszczenie do obrotu oraz informacji o konieczności zapoznania się z ulotką.

Jeśli jednak masz już w swoich rękach suplement diety, warto sprawdzić jego jakość. Zwróć uwagę m.in. na obecność i ilość substancji dodatkowych w suplemencie – im jest ich mniej, tym lepiej. Postaw na te suplementy, które nie są mieszanką innych witamin lub substancji. Dlaczego? Mimo że witamina B12 jest bezpieczna dla zdrowia, wchodzi ona w interakcje z innymi substancjami. Takie interakcje mogą wywołać efekty niepożądane, dlatego zanim zdecydujesz się na suplementację B12, sprawdź, czy leki, które stosujesz, nie obniżają jej poziomu wchłaniania.

  1. Witamina C redukuje stopień wchłaniania witaminy B12. Chcąc zastosować oba suplementy, weź witaminę C co najmniej 2 godziny po przyjęciu witaminy B12.
  2. Metformina - substancja stosowana w leczeniu cukrzycy oraz insulinooporności. Jeśli bierzesz ten lek powinieneś regularnie badać poziom witaminy B12 w swoim organizmie - metformina stosowana długofalowo może bowiem przyczyniać się do niedoboru tej witaminy.
  3. Inhibitory kwasu żołądkowego - zawarte w nich omeprazol, lanzoprazol, cymetydyna lub ranitydyna spowalniają uwalnianie się kwasu żołądkowego, co z kolei obniża wchłanianie witaminy B12.
  4. Kwas p-aminosalicylowy, stosowany w leczeniu problemów trawiennych.
  5. Kolchicyna - substancja przeciwzapalna stosowana przede wszystkim w leczeniu lub zapobieganiu dny moczanowej.

Dawkowanie witaminy B12 powinno przebiegać w zgodzie z zalecaną dzienną dawką, czyli u dorosłych: 2,4 mcg (sprawdź wyżej).

Leczenie farmakologiczne

Kiedy niedobór spowodowany jest chorobą, bądź poziom witaminy B12 we krwi jest krytycznie niski, stosuje się tabletki lub zastrzyki witaminowe.

Efektem zastrzyku witaminy B12 jest nakłonienie organizmu do tworzenia nowych białek, koniecznych do poprawienia funkcjonowania dotkniętego ostrym niedoborem organizmu. Organizm metabolizuje wówczas tłuszcz i węglowodany w celu wytworzenia energii. W rezultacie można zaobserwować spadek wagi.

Sentence-neutral card icon
Sprawdź zakupiony przez Ciebie suplement wit.B12 w wyszukiwarce fundacji Badamy Suplementy – znajdziesz tam analizę składu suplementu i ocenę w 10-stopniowej skali, czy produkt jest wart uwagi i… Twojego zdrowia.

Leczenie farmakologiczne

Kiedy niedobór spowodowany jest chorobą, bądź poziom witaminy B12 we krwi jest krytycznie niski, stosuje się tabletki lub zastrzyki witaminowe.

Efektem zastrzyku witaminy B12 jest nakłonienie organizmu do tworzenia nowych białek, koniecznych do poprawienia funkcjonowania dotkniętego ostrym niedoborem organizmu. Organizm metabolizuje wówczas tłuszcz i węglowodany w celu wytworzenia energii. W rezultacie można zaobserwować spadek wagi.

Co jeść przy niedoborze witaminy B12

Ponieważ witaminę B12 organizm przyswaja przede wszystkim wraz z jedzeniem, w leczeniu niedoboru kluczowa jest odpowiednia dieta, w której znajdować się będą odpowiednie produkty. Sprawdź tabelę niżej i dowiedz się, jakie są źródła witaminy B12!

Źródła wit.B12

Produkt

Zawartość witaminy B12 w mikrogramach (ug)

% zalecanej dziennej dawki witaminy B12

gotowana lub smażona wątróbka, 85g

70,7

2944

gotowane małże (bez muszli), 85g

17

708

tuńczyk, 85g

9,3

385

ok. 1/4 szklanki drożdży

8,3 - 24

346 - 1000

łosoś atlantycki pieczony, 85g

2,6

108

wołowina, 85g

2,4

100

szklanka mleka 2%

1,3

54

płatki śniadaniowe z dodatkiem witaminy B12; 28,3g

0,6

25

ser cheddar; 42,5g

0,5

19

ugotowane jajko, rozmiar L, 1. szt.

0,5

19

pieczona pierś z indyka, 85g

0,3

14

1 średni banan

0

0

chleb pełnoziarnisty, 1 kromka

0

0

truskawki; 0,5 szklanki

0

0

gotowany szpinak; 0,5 szklanki

0

0

Przesuń w bok aby zobaczyć więcej informacji

Niektóre z wymienionych produktów mają wyjątkowo wysoką zawartość B12. Dla przykładu 85 g wątróbki jagnięcej dostarcza aż 294% dziennego zapotrzebowania na tę witaminę! Z kolei 85 g tuńczyka to 380% zapotrzebowania, a 85 g łososia dostarcza nieco ponad 100% dziennej dawki B12. Jak widzisz, wystarczy włączyć kilka produktów żywnościowych do swojej diety. Sprawdź również, jak zbilansować dietę wegetariańską, żeby nie martwić się niedoborami witaminy B12.

Image

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B12

National Institutes of Health zwraca uwagę, że zalecane dzienne dawki witaminy B12 różnią się w zależności od wieku. Dzieci od okresu niemowlęcego do 8. roku życia potrzebują jej od 0,4 do 1,2 mcg – im dziecko jest starsze, tym zapotrzebowanie na B12 jest większe. U nastolatków i dorosłych podaż witaminy B12 powinna wynosić 2,4 mcg dziennie. Natomiast u kobiet w ciąży i karmiących piersią zapotrzebowanie na ten związek wynosi od 2,6 do 2,8 mcg.

Normy witaminy B12

Wiek

Zalecana dzienna dawka witaminy B12

Niemowlę do 6 miesięcy

0,4 mcg

7 - 12 miesięcy

0,5 mcg

1 - 3 lat

0,9 mcg

4 - 8 lat

1,2 mcg

9 - 13 lat

1,8 mcg

14 - 18 lat

2,4 mcg

19+ lat

2,4 mcg

Nadmiar witaminy B12

Trudno przedawkować tę witaminę. Nadmiar B12 najczęściej powoduje niepoprawna suplementacja. Skutki uboczne witaminy B12 są jednak rzadkie i niegroźne dla zdrowia — organizm sam pozbywa się nadmiaru B12 wraz z moczem. Istnieją natomiast efekty niepożądane powiązane z przyjmowaniem witaminy B12 w zastrzykach. Wyróżnia się między innymi:

  • biegunkę,
  • wysypkę,
  • bóle głowy,
  • zawroty głowy,
  • nudności i wymioty,
  • kłucie dłoni lub stóp,
  • obrzęk płuc i niewydolność serca na początku leczenia.

Ponadto badanie z Johns Hopkins University Bloomberg School of Public Health wykazało, że nadmiar witaminy B12 w ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem autyzmu u dziecka.

❌ Mity o witaminie B12

Witamina B12 jest „pożywką” dla raka

Witamina B12 zapobiega chorobom sercowo-naczyniowym

Jeszcze do niedawna wierzono, że witamina B12 w połączeniu z kwasem foliowym oraz witaminą B6 zapobiega chorobom serca lub układu krążenia. Jednak badanie Jayedi i Zargara zaprzecza tym doniesieniom, podobnie jak badanie Chen i in., które nie wykazało powiązania między suplementacją tych witamin a ryzykiem wylewu. Choć witamina B12 rzeczywiście obniża poziom homocysteiny, nie jest to jednoznaczne z zapobieganiem chorobom sercowo-naczyniowym.

Witamina B12 to remedium na demencję i poprawę funkcji poznawczych u osób starszych

Podobnie jak w przypadku raka, wpływ witaminy B12 na funkcje poznawcze jest dyskusyjny. Naukowcy stwierdzili, że sama witamina B12 (lub suplementowana wraz z innymi typami witaminy B) nie poprawia zdolności kognitywnych seniorów, ani też nie łagodzi objawów demencji czy choroby Alzheimera. Wykazano jednak, że niedobór witaminy B12 i jednoczesny wysoki poziom kwasu foliowego nawet 3-krotnie zwiększa ryzyko upośledzenia funkcji poznawczych osób po sześćdziesiątce.

Witamina B12 wspomaga wysiłek fizyczny

Witamina B12 wspomaga metabolizm, dzięki czemu organizm ma więcej energii — to fakt. Niedobór witaminy B12, jak i innych ważnych składników, np. białka, węglowodanów, magnezu czy żelaza, pogarsza wydolność organizmu. Jednak, jak zaznacza Lukaski w swojej publikacji, sama suplementacja witaminy B12 nie da nic, jeśli organizm zmaga się z innymi niedoborami. Podobnie w sytuacji odwrotnej: osoby, które nie cierpią na żadne niedobory, nie odczują poprawy wydolności poprzez suplementację wybranej witaminy lub minerału.

Uprawiasz sport? Zbadaj swoje zdrowie i wykorzystuj swój potencjał kondycyjny w 100%!

B12 to dobra witamina na wzmocnienie organizmu. Pamiętaj jednak, że efekty suplementacji odczujesz tylko, jeśli faktycznie borykasz się z niedoborem. Jeśli tak jest, lub podejrzewasz u siebie niedobór B12 - nie zwlekaj z badaniem. Bowiem im dłużej organizm zmaga się z niedoborem witaminy B12, tym większa szansa na rozwój poważnych problemów zdrowotnych. Dzięki wdrożeniu odpowiedniego leczenia większość objawów wywołanych przez niski poziom witaminy B12 najczęściej po prostu mija. Dlatego obserwuj swoje ciało i profilaktycznie raz do roku wykonaj badanie, które sprawdzi jej poziom.

Natalia Kryger
Autor wpisu
Natalia Kryger

Propagatorka zdrowego stylu życia oraz uprawiania sportu. Wolne chwile spędza na sali treningowej, ćwicząc akrobatykę powietrzną. Interesuje się psychologią oraz fizjologią człowieka. Autorka tekstów o tematyce medycznej, well-beingowej oraz lifestyle’owej.

Pokaż więcej

Karolina Karabin, dr n. med.
Konsultacja merytoryczna
dr n. med. Karolina Karabin

Biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, szkoleniowec. Jej pasją jest dietetyka i tematy związane ze zdrowiem przewodu pokarmowego. Szczególnie interesuje ją wpływ szeroko pojętego współczesnego stylu życia na procesy molekularne zachodzące w organizmie i długowieczność.

Pokaż więcej

our-process-widget-default-icon
Badania krwi w Twoim domu
  • Zamów badania online

    Podaj datę, która Ci pasuje. O wyznaczonej porze przyjedzie do Ciebie specjalista, który pobierze krew.

  • Wykonaj badanie w ulubionym fotelu

    Zamiast stać w kolejce, oczekuj specjalisty medycznego w ulubionym fotelu! Zapewniamy komfort i bezpieczeństwo pobrania.

  • Pobierz wyniki online

    Wyniki odbierasz online, w tramwaju, pracy lub domu. Jeżeli będziesz mieć problem z interpretacją wyników - pomożemy.