Co to jest insulinooporność? Objawy, badania, leczenie

Zdarzyło Ci się, że po wpisaniu poprawnego kodu PIN lub przyłożenia działającej karty do czytnika z niewiadomego powodu zobaczyłeś komunikat z odmową dostępu? Podobna sytuacja powstaje w organizmie przy insulinooporności. Sprawdź, jak objawia się to zaburzenie metaboliczne, jak zbadać insulinooporność oraz jak ją leczyć.

Co to jest insulinooporność?

Jak sama nazwa wskazuje, że jest to oporność organizmu na działanie insuliny, czyli hormonu wytwarzanego przez trzustkę. To stan, w którym poziom insuliny w organizmie jest odpowiedni, jednak mięśnie, tkanka tłuszczowa, wątroba i inne tkanki organizmu są obojętne na działanie tego hormonu. Wtedy „czytnik kart” organizmu (czyli komórki mięśniowe i tłuszczowe) nie rozpoznaje i nie rozumie komunikatów insuliny (metaforycznej „karty”), by „otworzyć” swoje tkanki w celu przyjęcia i spalenia glukozy.

Rolą insuliny jest metabolizowanie węglowodanów, czyli w dużym uproszczeniu zamienianie ich na energię potrzebną organizmowi do wykonywania podstawowych czynności takich jak ruch. Większość węglowodanów zostaje przekształcona w wątrobie na glukozę. Następnie glukoza jest uwalniana do krwi, skąd - jeśli organizm działa prawidłowo - przenika do tkanek. Glukoza może też być bezpośrednio dostarczona do organizmu (kiedy jemy np. słodycze). Insulina „wpuszcza” glukozę do wnętrza komórek mięśniowych i tłuszczowych, gdzie ta druga jest spalana (metabolizowana) np. podczas aktywności fizycznych.

Insulinooporność - objawy

Objawy insulinooporności są zbliżone do objawów cukrzycy i mogą obejmować:

• odczuwanie głodu nawet po posiłku,
• częstsze oddawanie moczu,
• podatność na infekcje,
• poczucie przemęczenia,
• problemy z płodnością,
• u kobiet: zaburzenia miesiączkowania.

W niektórych przypadkach pacjent może również zauważać u siebie objawy skórne insulinooporności. Do takich symptomów należy przyciemnienie skóry w okolicach pach, szyi lub dłoni, które stanowi chorobę współistniejącą, nazywaną rogowaceniem ciemnym.

Brzuch insulinowy

Widocznym objawem insulinooporności jest też tzw. brzuch insulinowy, czyli otyłość brzuszna powiązana z zaburzeniem gospodarki węglowodanowej w organizmie. W większości przypadków to otyłość doprowadza do insulinooporności, która jeszcze bardziej nasila problemy z wagą. Zdarza się jednak, że jest na odwrót i to insulinooporność pojawia się pierwsza, a wraz z nią dodatkowe kilogramy.

Tłuszcz nagromadzony w okolicy brzucha to tłuszcz trzewny (wisceralny), który odkłada się pod mięśniami i przykrywa narządy. W przeciwieństwie do tłuszczu podskórnego (stanowiącego ok. 80% całej tkanki tłuszczowej w naszym organizmie), tłuszcz trzewny produkuje cytokiny prozapalne, a zatem przyczynia się do powstawania przewlekłych stanów zapalnych w organizmie. Zwiększa też ryzyko zespołu metabolicznego. Brzuch insulinowy jest zatem szczególnie niebezpieczny dla zdrowia.

Badania na insulinooporność

Najbardziej precyzyjną odpowiedź przy diagnostyce insulinooporności da Ci wskaźnik HOMA-IR. Określa on stosunek stężeń insuliny i glukozy. Górna granica normy HOMA-IR wynosi 2,0-2,5. Jeśli wyniki pokazują przekroczoną normę, wskazuje to na insulinooporność. Przyjmuje się, że im niższy wskaźnik, tym szybsza reakcja organizmu na insulinę.

W diagnostyce insulinooporności warto też wykonać dodatkowe badania, które pomogą ustalić przyczynę zaburzenia metabolicznego oraz wesprą ułożenie planu terapii:

• Morfologię krwi (pełna) – podstawowe badanie diagnostyczne oceniające ogólną kondycję organizmu.
• Lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG) – wysoki poziom trójglicerydów i niski poziom cholesterolu HDL (tzw. dobrego cholesterolu) jest czynnikiem predysponującym do rozwoju insulinooporności.
• Próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP) - oceniają pracę wątroby i pośrednio trzustki, która produkuje insulinę.
• Kortyzol – podwyższona wartość hormonu stresu sprzyja rozwojowi otyłości i insulinooporności.
• CRP (ilościowo) – jest białkiem ostrej fazy, którego poziom wzrasta w przypadku wystąpienia stanu zapalnego. W insulinooporności stężenie tego parametru może być podwyższone.
• TSH – podwyższone TSH świadczy o niedoczynności tarczycy, a obniżone TSH o nadczynności. Wszelkie zaburzenia pracy narządu wpływają na metabolizm i mogą utrudniać chudnięcie. Choroby tarczycy często idą w parze z insulinoopornością.
• Kwas moczowy – wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi może prowadzić do nasilenia się stresu oksydacyjnego oraz przewlekłego stanu zapalnego, zwiększając ryzyko m.in. rozwoju insulinooporności.

Wszystkie te badania możesz wykonać za jednym razem, we własnym domu. Wybierz Pakiet Badań na Insulinooporność uPacjenta i zbadaj się uSiebie!

OGTT — test tolerancji glukozy i krzywa cukrowa

Innym badaniem na insulinooporność jest test tolerancji glukozy (OGTT). Powinno się robić wyłącznie na polecenie lekarza. Jest to badanie inwazyjne i może odbić się na gospodarce węglowodanowej pacjenta. Pacjent wypija roztwór glukozy, a specjalista medyczny sprawdza stężenie zarówno tego cukru, jak i insuliny w określonych momentach:

• przed przyjęciem roztworu (na czczo),
• po 1 godz. od przyjęcia roztworu,
• po 2 godz. od przyjęcia roztworu.

Wyniki badania OGTT mogą zostać przedstawione wskaźnikiem HOMA-IR lub krzywą cukrową. Jeśli w drugiej godzinie od wypicia słodkiego napoju (roztworu glukozy) stężenie glukozy plasuje się powyżej 140 mg/dl oznacza to nieprawidłową tolerancję glukozy. Jest to stan nasilonej insulinooporności, a także stan przedcukrzycowy.

Przyczyny insulinooporności

Przyczyny insulinooporności nie są do końca jasne. Każdy wykazuje inną wrażliwość na insulinę. Wrażliwość komórek na insulinę zależy w 50% od genów, a w drugiej połowie - od poziomu naszej aktywności fizycznej oraz stopnia i rodzaju nadwagi bądź otyłości.

Centers for Disease Control and Prevention wskazuje na główne czynniki zwiększające ryzyko insulinooporności. Są nimi:

• nadwaga i otyłość,
• przypadki cukrzycy typu 2 w rodzinie,
• siedzący tryb życia.

Jeznach-Steinhagen dodaje, że zagrożone są również osoby:

• ze stwierdzonym stanem przedcukrzycowym,
• z cukrzycą ciążową,
• które urodziły dziecko o masie ciała powyżej 4kg,
• z nadciśnieniem tętniczym i innymi chorobami układu krążenia,
• z dyslipidemią,
• cierpiące na zespół policystycznych jajników.

Na pojawienie się insulinooporności wpływa również nieuregulowany rytm dobowy, palenie papierosów, nieodpowiednia dieta z małą ilością błonnika, a dużą zawartością tłuszczu, potraw smażonych, węglowodanów prostych, a także stres, zespół metaboliczny oraz zaburzenia endokrynne. Nie bez znaczenia pozostaje palenie papierosów oraz nieleczone stany zapalne np. zębów.

Insulinooporność a ciąża

Insulinooporność wykształca się również w ciąży. W ten sposób organizm adaptuje się do odmiennego stanu. Jak tłumaczą profesorowie: Sonagra, Biradar, Karnataka i Murthy wynika to z dużego zapotrzebowania płodu na glukozę. Chcąc dostarczyć glukozę dziecku, organizm ogranicza jej dostęp do tkanek matki i przekierowuje ją do płodu. Kobieta czerpie za to energię poprzez spalanie tłuszczy. Dzieje się tak w trzecim trymestrze ciąży. Jednak gdy insulinooporność pojawia się wcześniej, może być oznaką nierozpoznanej przed ciążą cukrzycy typu 2 lub rozwijającej się podczas ciąży cukrzycy typu 1. Nieleczone zaburzenia gospodarki węglowodanowej u kobiety w ciąży mogą prowadzić do tzw. makrosomii płodu, czyli urodzenia dziecka o masie zbyt dużej w stosunku do wieku ciążowego. To z kolei stwarza zagrożenie powikłań porodowych.

Jak leczyć insulinooporność?

Leczenie insulinooporności opiera się przede wszystkim na zmianie trybu życia i diety. Jakie modyfikacje wprowadzić? Jeśli diagnoza jest jednoznaczna i cierpisz na insulinooporność, powinieneś zadbać o odpowiednią dawkę aktywności fizycznej (niemal każdy wysiłek o umiarkowanej intensywności obniża stężenie insuliny we krwi!) oraz dietę, która pomoże zmniejszyć szkodliwość tego zaburzenia metabolicznego. Dowiedz się, czego nie jeść przy insulinooporności.

W niektórych przypadkach lekarz (diabetolog, czasami również endokrynolog lub ginekolog) zapisuje leki na insulinooporność oparte o metforminę - substancję zmniejszającą stężenie glukozy we krwi. Dodatkowo specjalista może przepisać receptę na preparaty podawane podskórnie, które hamują apetyt. Warto jednak pamiętać, że tabletki na insulinooporność są jedynie wspomagaczem, który bez wprowadzenia zmian w stylu życia oraz zwiększenia ilości aktywności fizycznej, nie ograniczy skutecznie negatywnego wpływu insulinooporności na organizm.

Konsekwencje insulinooporności

Przy insulinooporności w organizmie gromadzi się glukoza, która nie ma możliwości ujścia. Mamy wówczas do czynienia z hiperglikemią, czyli nadmiarem glukozy we krwi. Bagatelizowana prowadzi do rozwoju cukrzycy typu II.

To nie wszystko. W wielu przypadkach organizm stara się usilnie spalić nagromadzoną glukozę i wydziela jeszcze więcej insuliny - pojawia się hiperinsulinemia. Towarzyszy jej uczucie głodu po posiłkach, trudny do opanowania apetyt na słodycze, wzmożona potliwość, ciągłe zmęczenie, senność i problemy ze schudnięciem. Dlatego osobom z insulinoopornością trudno jest zrzucić wagę. Często odbija się to na psychice pacjenta: jego samoocenie i satysfakcji z życia.

Choć insulinooporność nie jest chorobą, może prowadzić do wielu schorzeń. Poza wspomnianą cukrzycą zwiększa ryzyko nadciśnienia tętniczego, niewydolności nerek, a także zespołu policystycznych jajników.

Zadbaj o sprawność swojego “wbudowanego czytnika kart” i o odpowiednie reakcje organizmu na wytwarzane przez nią hormony ;) Zbilansowana dieta wraz z regularnymi ćwiczeniami mogą uchronić przed rozwojem nie tylko insulinooporności, ale także wielu innych schorzeń.