Przewlekły stres – wpływ na organizm. Jakie choroby powoduje?

Stres a układ nerwowy

Układ nerwowy, jest odbiorcą bodźców stresowych (stresorów). Dzieli się on na:

1. Ośrodkowy układ nerwowy, obejmujący mózg, móżdżek, pień mózgu i rdzeń kręgowy. Odgrywa kluczową rolę w interpretowaniu sytuacji jako potencjalnie zagrożonych i reguluje układ autonomiczny.
2. Obwodowy układ nerwowy, na którego składa się:
   1. 1. somatyczny układ nerwowy,
      2. autonomiczny układ nerwowy, który z kolei dzieli się na:
         1. Współczulny układ nerwowy – odpowiada on za reakcję walcz lub uciekaj i stymuluje wszystkie typowe objawy stresu, takie jak napięcie mięśni, przyspieszone bicie serca, wzmożona potliwość, itp. Robi to poprzez stymulację gruczołów nadnerczy do produkcji hormonów: adrenaliny i kortyzolu.
         2. Przywspółczulny układ nerwowy – jest on odpowiedzialny za powrót do równowagi. W dużym uproszczeniu działa on w sposób odwrotny do układu współczulnego.

   Autonomiczny układ nerwowy działa w cyklach naprzemiennych. Jednak gdy jesteśmy przemęczeni, przebodźcowani i zapominamy lub nie możemy znaleźć czasu na relaks, układ przywspółczulny w ogóle nie jest „zapraszany” do współpracy. Chroniczny stres może prowadzić do długotrwałego obciążenia, ponieważ ciągła aktywacja układu nerwowego ciągnie za sobą szereg reakcji w innych układach ciała.

Długotrwały stres a zmiany w mózgu

Za identyfikację stresora odpowiedzialne jest ciało migdałowate w mózgu. Kiedy jest ono nadmiernie stymulowane (np. wskutek długotrwałego stresu), dochodzi do zahamowania działania hipokampu – części odpowiedzialnej za pamięć oraz za decyzyjność podczas wystąpienia sytuacji stresowej. Przewlekły stres może uszkodzić hipokamp, a nawet spowodować jego pomniejszenie! Konsekwencją chronicznego stresu mogą być zatem:

• problemy z podejmowaniem decyzji,
• problemy z pamięcią,
• problemy ze zrozumieniem komunikatów,
• problemy z utrzymaniem dialogu.

Stres a układ endokrynny

Odebrany przez układ nerwowy komunikat: „tu dzieje się coś niedobrego!” zostaje przekierowany do układu endokrynnego. Mózg inicjuje serię akcji w osi podwzgórze-przysadka-nadnercza i rozpoczyna produkcję hormonów steroidowych, zwanych glikokortykoidami – w przypadku stresu jest to przede wszystkim kortyzol, a także powoduje aktywację neuroprzekaźników: adrenaliny i noradrenaliny.

Kortyzol – hormon stresu

Kortyzol produkowany jest w różnych ilościach przez cały dzień, zwykle wzrastając po przebudzeniu i stopniowo malejąc w ciągu dnia. Jego rolą jest również:

• zmniejszanie stanów zapalnych w organizmie;
• regulacja poziomu cukru we krwi;
• regulacja ciśnienia krwi;
• regulacja metabolizmu, w tym rozkładu białek i tłuszczów.

W sytuacji stresowej kortyzol zwiększa poziom dostępnego paliwa energetycznego poprzez wzrost poziomu glukozy, kwasów tłuszczowych oraz ciśnienia krwi. Dzięki temu organizm dostaje zastrzyku do działania.

Adrenalina i noradrenalina

Adrenalina i noradrenalina powodują przyspieszenie oddechu i pracy serca, wzrost ciśnienia krwi, poziomu glukozy oraz większe dotlenienie tkanek. Te neuroprzekaźniki wpływają przede wszystkim na układ sercowo-naczyniowy.

Przewlekły stres może zaburzyć komunikację na osi podwzgórze-przysadka nadnercza i przyczynić się do chorób o podłożu psychologicznym, tj. depresji, chronicznego zmęczenia lub stresu pourazowego (PTSD). Ponadto wskutek działania hormonów stresu oraz zmian za tym idącym (wzrost ciśnienia krwi, glukozy i wpływie na metabolizm), długotrwały stres może zwiększać ryzyko cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego. Co więcej, stale podwyższony kortyzol może przyczynić się do powstania brzucha stresowego.

Stres a układ sercowo-naczyniowy

Układ sercowo-naczyniowy obejmuje serce i wszystkie naczynia krwionośne (żyły, tętnice). Jego rolą jest dostarczanie organizmowi składników odżywczych i tlenu do narządów oraz tkanek. To kluczowe dla wprowadzenia organizmu w stan gotowości.

Ostry stres – czyli ten nagły i krótkotrwały, jak np. powstały wskutek zbliżającego się egzaminu na prawo jazdy, kolizją drogową lub wystąpieniem publicznym – powoduje przyspieszenie akcji serca i silniejsze skurcze mięśnia sercowego. Naczynia krwionośne kierujące krew do dużych mięśni i serca rozszerzają się, zwiększając ilość krwi pompowanej do tych części ciała, co powoduje również podniesienie się ciśnienia krwi. Wszystko to dzieje się pod wpływem wspomnianych „hormonów stresu”: adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu.

Jak możesz się już domyślić, przewlekły stres może przyczynić się do długoterminowych problemów sercowych i krążeniowych, zwiększając ryzyko nadciśnienia, zawału serca lub udaru. Może również przyczynić się do stanu zapalnego w układzie krążenia, zwłaszcza w tętnicach wieńcowych, co jest jedną z przyczyn zawału serca.

Cholesterol a stres

Naukowcy wskazują, że istnieje zależność pomiędzy wysokim poziomem stresu a wzrostem „złego cholesterolu” (LDL) oraz trójglicerydów. Badanie wykonane wśród 91 500 pracujących w różnych zawodach dorosłych pokazało, że osoby bardziej obciążone stresem w pracy mają wyższy poziom cholesterolu LDL i niższy poziom cholesterolu HDL. Podobne wyniki uzyskał Seyedeh Negar Assadi – w jego badaniu osoby o wyższym poziomie stresu miały wyższy poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów.

Choć wiadomo, że stres podnosi cholesterol, nie wiadomo dokładnie, w jaki sposób się to dzieje. Nadal pozostaje to tematem badań. Warto pamiętać, że nadmiar cholesterolu przyczynia się do miażdżycy, której nie da się cofnąć z dnia na dzień.

Sprawdź, jak obniżyć cholesterol.

Stres a napięcie mięśniowe

Gdy organizm działa pod wpływem stresu, napina mięśnie – to efekt działania glikokortykoidów. Rolą takiej reakcji jest ochrona przed urazami i bólem.

W przypadku ostrego stresu, mięśnie nagle się napinają, a gdy stres minie – rozluźniają się. Przewlekły stres powoduje, że mięśnie są w stanie ciągłego napięcia i gotowości. Długotrwałe napięcie mięśni może wywołać inne reakcje organizmu, a nawet sprzyjać schorzeniom związanym ze stresem, takim jak: migreny, ból w dole pleców, ból barków i karku.

Stres a jelita

Być może obiło Ci się o uszy określenie: oś jelita-mózg. Marilia Carabotti tłumaczy, że zależność ta polega na komunikacji pomiędzy centralnym układem nerwowym a neuronami w jelitach. Układ trawienny posiada setki milionów neuronów, które pozostają w ciągłej komunikacji z mózgiem – dlatego czujemy tzw. motyle w brzuchu, kiedy jesteśmy zakochani, a kiedy zestresowani: bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zaparcia i inne dolegliwości żołądkowe.

W jelitach znajduje się również wiele drobnoustrojów, które mogą wpływać na zdrowie jelit i mózgu. To również nie pozostaje bez wpływu na Twoje samopoczucie. Drobnoustroje obecne w jelitach nie tylko pomagają trawić pokarm, ale także wspierają odporność ludzkiego organizmu. Stres może zmieniać mikrobiotę jelitową. Jelita posiadają szczelną barierę, która chroni organizm przed (większością) drobnoustrojów znajdujących się w jedzeniu. Stres może osłabić tę barierę i ułatwić zainfekowanie organizmu.

Stres a układ oddechowy

Stres i silne emocje mogą objawiać się dusznościami lub przyspieszonym, spłyconym oddechem, ponieważ drogi oddechowe między nosem a płucami się zwężają. Dla osób zdrowych nie jest to zazwyczaj problemem, jednak stres u osób z chorobami oddechowymi, takimi jak astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP; obejmuje rozedmę płuc i przewlekłe zapalenie oskrzeli), może pogorszyć objawy tych schorzeń.

Niektóre badania pokazują, że ostry stres (na przykład śmierć bliskiej osoby) może wywołać atak astmy. Ponadto szybkie oddychanie, czyli hiperwentylacja, wywołane przez stres może spowodować napad paniki u osób podatnych.

Pracując z psychologiem nad opracowaniem strategii relaksacyjnych, oddechowych i innych technik behawioralnych, można pomóc w radzeniu sobie z tymi objawami.

Stres a okres

Czy stres wpływa na okres? Tak, stres może wpływać na menstruację u nastolatek oraz dorosłych kobiet. Podwzgórze, które odpowiada za produkcję hormonów stresu, odpowiada również za cykl menstruacyjny. Dr Kollikonda z Cleveland Clinic tłumaczy, że duża ilość kortyzolu w organizmie może zakłócić produkcję estrogenów i progesteronu, powodując opóźnienie miesiączki lub skąpsze niż zwykle krwawienie.

Stres może też potęgować objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) lub utrudniać radzenie sobie z nimi. Objawy te obejmują bóle brzucha, zatrzymanie płynów i wzdęcia oraz wahania nastroju.

Stres w ciąży

Stres może znacząco wpłynąć na plany reprodukcyjne kobiety. Może on negatywnie wpływać na zdolność kobiety do zapłodnienia, utrzymania ciąży i adaptacji po porodzie (zwiększa ryzyko depresji poporodowej). Mary Coussons-Read w swojej pracy podaje, że nawet jednorazowy, silny stres w ciąży (np. śmierć partnera czy rozwód) – zwłaszcza w 1. trymestrze – może wpłynąć na zdrowie matki i dziecka. Konsekwencją może być zwiększone ryzyko wystąpienia u dziecka:

• wad serca,
• wad cewy nerwowej,
• izolowanego rozszczepu wargi,
• niskiej masy urodzeniowej.

Stres może też przyczynić się do stanu przedrzucawkowego, cukrzycy ciążowej lub przedwczesnego porodu. Ważne jest, by pozostawać pod stałą opieką lekarza prowadzącego i trzymać rękę na pulsie – wielu z tych powikłań można zapobiec, jeśli ich ryzyko zostanie określone wcześnie.

Stres a męski układ rozrodczy

U mężczyzn aktywacja układu współczulnego (w celu mobilizacji organizmu na starcie ze stresorem) zwiększa produkcję testosteronu. Ponadto tak jak i u kobiet, wydzielony zostaje kortyzol. Jak już wiesz, to hormon ważny dla regulacji ciśnienia krwi i prawidłowego funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego, krążeniowego, ale też… męskiego układu rozrodczego. Nietypowy poziom tych hormonów może wpłynąć na funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego, powodując:

• Spadek libido, a nawet zaburzenia erekcji lub impotencję.
• Zmniejszenie produkcji i dojrzałości spermy, co powoduje trudności w efektywnym zapłodnieniu kobiety. Badania wykazały, że mężczyźni, którzy doświadczyli co najmniej dwóch stresujących wydarzeń życiowych w ciągu roku, mieli niższy odsetek ruchliwości plemników oraz niższy odsetek plemników o właściwej budowie (rozmiar i kształt) w porównaniu z mężczyznami, którzy nie doświadczyli żadnych stresujących wydarzeń życiowych. To szczególnie kluczowe dla par starających się o dziecko.
• Zwiększoną podatność na infekcje – także jąder, gruczołu krokowego lub cewki moczowej.

Jak zbadać wpływ stresu na swój organizm poprzez badania krwi?

Jak już wiesz, stres powoduje w organizmie produkcję hormonów stresu, przede wszystkim kortyzolu. Wraz z adrenaliną i noradrenaliną powodują szereg reakcji, które mają przygotować ciało do gwałtownej reakcji na potencjalne zagrożenie: podwyższają ciśnienie, hamują metabolizm, wpływają na produkcję hormonów płciowych.

Jeśli czujesz, że od dłuższego czasu funkcjonujesz pod wpływem dużego stresu, wykonaj Pakiet Badań Krwi na Stres. Badania w nim zawarte ułatwią ocenę wpływu stresu na Twój organizm i pomogą wskazać dalszą drogę postępowania. Pozwalają też sprawdzić stężenie witamin i składników mineralnych, które wspomagają poczucie emocjonalnej równowagi i umożliwiają redukcję stresu (magnez, witamina D). Umożliwią też rozróżnienie, czy za odczuwanym napięciem nie stoją zaburzenia hormonalne. W Pakiecie zawarte są takie badania jak:

• Morfologia krwi (pełna)
• Kortyzol
• FSH
• LH
• Prolaktyna
• TSH
• Magnez
• Wapń całkowity
• Estradiol
• Witamina D metabolit 25(OH)
• Testosteron
• Żelazo
• Kwas foliowy
• Witamina B12

Co więcej, Pakiet Badań na Stres wykonasz w swoim domu. Ominiesz nerwowe stanie w korkach czy kolejkach. A jeśli boisz się igieł – domowe otoczenie zmniejszy Twój lęk: specjalista może pobrać Ci krew, kiedy ty leżysz w łóżku lub na kanapie, bądź trzymasz za rękę bliską osobę.

Podsumowanie: jakie choroby powoduje stres?

Wśród możliwych chorób, które mogą wykształcić się wskutek długotrwałego przebywania w napięciu znajdują się:

• otyłość,
• cukrzyca typu 2,
• nadciśnienie,
• miażdżyca,
• zespół jelita drażliwego,
• migreny,
• przewlekłe bóle mięśni.

Poza tym skutkiem stresu może też być: bezsenność, obniżona odporność, problemy z pamięcią, zawał serca, udar, problemy z płodnością u obu płci, spadek libido, zaburzenia cyklu miesiączkowego u kobiet oraz zaburzenia poznawcze (kłopoty z pamięcią, rozumieniem, komunikacją). Długotrwały stres może też potęgować objawy wcześniej istniejących chorób.

Chcąc uniknąć takich powikłań, warto nauczyć się radzić sobie ze stresem. Techniki relaksacyjne, medytacja, ćwiczenia oddechowe, masaże – to wszystko może przynieść ulgę zmęczonemu organizmowi. Sprawdź sposoby radzenia sobie ze stresem i zwiększ swoje szanse na zdrowe życie!