Stres – rodzaje, objawy, skutki. Przeprowadź test na stres!

Co to jest stres?

W pracy Agnieszki Grygorczuk z Samodzielnego Publicznego Psychiatrycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej przedstawiona jest następująca, prosta definicja:

stres to proces (...) za pomocą którego organizm reaguje na zagrożenie.

Zagrożeniem są stresory, czyli czynniki zewnętrzne, które powodują szereg reakcji zarówno fizjologicznych (pocenie się, szybsze bicie serca, itp.), jak i psychologiczne. Wszystkie reakcje mogą wpływać na zdrowie człowieka.

Stres może być pozytywny. Dzięki reakcjom stresowym organizm jest zmobilizowany do działania i większej aktywności. To ważne nie tylko w sytuacji zagrożenia, ale także w pracy, podczas uprawiania niektórych sportów czy w relacjach międzyludzkich. Kiedy organizm reaguje w taki sposób na czynniki zewnętrzne, mówimy o eustresie. Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologiczne (APA) wyjaśnia, że eustres ma pozytywny wpływ na psychikę człowieka: generuje poczucie spełnienia, osiągnięcia celu, wspiera też samorozwój.

Druga strona medalu to tzw. dystres, czyli negatywna reakcja na stres. Pojawia się zwykle, kiedy stres obecny jest przez dłuższy czas. Wówczas człowiek czuje się przytłoczony, zrezygnowany i wystraszony – to zwykle właśnie dystres mamy na myśli, myśląc o stresie i jego skutkach zdrowotnych.

Rodzaje i objawy stresu

Wyróżnia się trzy rodzaje stresu. Każdy z nich objawia się nieco inaczej i ma inny wpływ na zdrowie. Kryterium jest długość reakcji stresowych.

Ostry stres (ang. acute stress)

To nagła reakcja na niespodziewane zdarzenie lub w sytuacji nowej – także tej pozytywnej (coś jak dreszczyk adrenaliny). Ostry stres zwykle nie powoduje szkód w organizmie – mija wraz ze zniknięciem zagrożenia. To typ stresu, który może być eustresem, czyli stresem pozytywnym, mobilizującym. To np. stres przed podróżą, ślubem, egzaminem.

Ostry epizodyczny stres (ang. episodic acute stress)

To stres, który powtarza się co jakiś czas. Często towarzyszy mu poczucie, że traci się kontrolę nad życiem. Przykładem jest np. zamartwianie się o własne zdrowie lub zdrowie innych czy praca w stresujących warunkach. Ten typ stresu może pogarszać samopoczucie fizyczne i psychiczne, zwiększa też ryzyko chorób serca i depresji.

Chroniczny stres (ang. chronic stress)

Inaczej stres przewlekły. Mówimy o nim, kiedy pacjent znajduje się pod wpływem silnego stresu przez długi czas, niemal bez przerwy. Towarzyszy mu stałe napięcie, wyczerpanie i mniejsza zdolność do regeneracji.

Objawy stresu

Somatyczne (fizyczne) objawy stresu

Ostry (chwilowy) stres można rozpoznać po:

• przyspieszonym biciu serca;
• bólach głowy;
• bólu w klatce piersiowej;
• problemach jelitowych (biegunka, zaparcia, wzdęcia);
• bólu pleców;
• suchości w ustach;
• wzmożonej potliwości.

Jednak kiedy stres jest długotrwały, może powodować:

• podwyższone ciśnienie,
• zespół jelita drażliwego,
• bezsenność,
• obniżone libido,
• spadek odporności,
• napięcie mięśniowe,
• zgrzytanie zębami,
• chudnięcie,
• migreny,
• otyłość,
• cukrzyca typu 2,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• problemy z zajściem w ciążę,
• brzuch stresowy,
• zawał serca.

Emocjonalne objawy stresu

Eustres może wiązać się z uczuciem ekscytacji i motywacji do działania. Natomiast dystres wiąże się z:

• rozdrażnieniem;
• irytacją;
• wahaniami nastroju;
• apatią;
• obniżonym nastrojem;
• trudnościami ze skupieniem uwagi;
• natłokiem negatywnych myśli;
• bezradnością,
• trudnościami w podejmowaniu decyzji;
• niską samooceną;
• lękami;
• atakami paniki;
• poczuciem osamotnienia;
• izolowaniem się;
• nałogami;
• wypaleniem zawodowym.

Test na stres

Thomas Holmes i Richard Rahe opracowali test na stres. To kwestionariusz, który listuje 43 wydarzenia życiowe (takich jak rozwód, ślub, utrata lub zmiana pracy czy święta), które mogą być przyczyną stresu. Każdemu wydarzeniowi przypisana jest liczba punktów, określająca obciążenie psychiczne od 0 do 100.

• Wynik 0 – 150 wskazuje na małą ilość stresu w życiu.
• Uzyskanie 150 – 299 punktów wskazuje na średnie obciążenie stresem.
• 300 punktów lub więcej sugeruje wysoki poziom stresu. To wynik alarmujący, który wskazuje na podwyższone ryzyko chorób takich jak depresja.

Stres u dzieci

Dzieci stale eksplorują świat i doświadczają nowych rzeczy – co może być stresujące w pozytywny lub negatywny sposób. Poznawanie nowych ludzi w szkole czy przedszkolu, a w późniejszych latach pisanie egzaminów, kartkówek i sprawdzianów to kolejne możliwe przyczyny stresu u najmłodszych.

Warto też pamiętać, że dzieci chłoną atmosferę panującą w domu. Nawet jeśli starasz się ukrywać swoje nerwy, prawdopodobnie dziecko wie, że rodzice są zestresowani i mogą w różny sposób reagować emocjonalnie na napięcie w domu.

Objawy stresu u dzieci – na co zwrócić uwagę?

Objawy somatyczne mogą być takie same jak u dorosłych. Jednak jeśli chodzi o emocje i zachowanie, dzieci mogą:

• mieć nagłe wybuchy złości;
• wycofywać się z życia społecznego, rodzinnego;
• zaniedbywać obowiązki;
• mieć problemy z koncentracją;
• stać się apatyczne, wystraszone lub smutne.

Pamiętaj, że dzieci mogą jeszcze nie mieć wystarczającej inteligencji emocjonalnej lub zasobów (np. językowych), by jasno wyrażać swoje emocje. Porozmawiaj ze swoją pociechą i zaproponuj wykonanie wybranych prostych sposobów na stres. Zyskacie na tym oboje!

Skutki stresu

Długotrwałe przebywanie w napięciu może prowadzić do wielu możliwych chorób i problemów zdrowotnych, takich jak:

1. Otyłość – stres może wpływać na nawyki żywieniowe i aktywność fizyczną, co może doprowadzić do nadmiernego przybierania na wadze.
2. Cukrzyca typu 2 – zwiększone wydzielanie hormonów stresu, takich jak kortyzol, może wpływać na poziom cukru we krwi i przyczyniać się do wystąpienia cukrzycy typu 2.
3. Nadciśnienie – stres może podnosić ciśnienie krwi, co jest czynnikiem ryzyka dla chorób sercowo-naczyniowych.
4. Miażdżyca – długotrwały stres może wpływać na układ sercowo-naczyniowy, zwiększając ryzyko rozwoju miażdżycy i innych chorób serca.
5. Migreny – osoby narażone na długotrwały stres mogą być bardziej podatne na wystąpienie migrenowych bólów głowy.
6. Przewlekłe bóle mięśni – stres może przyczyniać się do wystąpienia przewlekłych bólów mięśniowych.

Poza wymienionymi chorobami stres może wpływać negatywnie na ogólne zdrowie i wywoływać szereg innych problemów, takich jak:

• bezsenność,
• obniżona odporność,
• problemy z pamięcią,
• zawał serca i udar,
• problemy z płodnością,
• spadek libido,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• zaburzenia poznawcze, takie jak zdolność do pamiętania, rozumienia i komunikacji.

Pamiętaj, że skutki stresu mogą być różne i nie u każdego długotrwały stres wywoła te same choroby czy objawy. Dlatego ważne jest dbanie o zdrowy sposób radzenia sobie ze stresem i jego redukcję, aby utrzymać dobre zdrowie fizyczne i psychiczne.

Jak zbadać efekt stresu na organizm?

Jeśli chcesz sprawdzić, czy stres wpływa na Twój organizm, zamów Pakiet Badań na Stres. Zawarte w nim badania pomogą ocenić wpływ stresu na Twój organizm i wyznaczyć dalsze kroki postępowania. Pozwolą również sprawdzić poziomy witamin i składników mineralnych, które mają pozytywny wpływ na emocjonalną równowagę i redukcję stresu, takie jak magnez i witamina D. Badania te pozwolą także rozróżnić, czy za odczuwanym napięciem nie stoją zaburzenia hormonalne.

Pakiet Badań na Stres wykonasz w swoim domu. Unikniesz w ten sposób nerwów związanych ze staniem w korkach czy oczekiwaniem w kolejkach. Dodatkowo w komfortowym domowym otoczeniu zmniejszysz lęk związany z pobraniem krwi, gdyż specjalista będzie mógł pobrać krew w wybranej przez Ciebie pozycji: na leżąco, na kanapie, w fotelu czy z bliskim u boku.