Cukrzyca typu 2 – objawy, leczenie, dieta

Cukrzyca insulinoniezależna

Cukrzyca typu 2 to inaczej cukrzyca insulinoniezależna lub wieku dorosłego. To właśnie ten typ cukrzycy występuje najczęściej i jest uznawany za chorobę cywilizacyjną. W jej rozwoju dużą rolę odgrywają czynniki środowiskowe, głównie otyłość i uwarunkowania genetyczne.

Cukrzyca typu 2 jest chorobą przewlekłą, diagnozowaną najczęściej u osób w okolicy 30. roku życia. Coraz częściej rozpoznaje się ją również w młodszych grupach wiekowych. Bezwzględnie należy leczyć chorobę (zmianą diety, trybu życia, a także farmakoterapią), aby zapobiec poważnym powikłaniom, m.in. sercowo-naczyniowym.

Objawy cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2 może powodować:

• zwiększone pragnienie;
• oddawanie dużych ilości moczu (poliuria), również w nocy;
• utrzymujące się uczucie głodu mimo spożywania posiłków lub wilcze napady głodu;
• brak energii;
• senność;
• bóle mięśni;
• zwiększona podatność na zakażenia grzybicze i bakteryjne;
• suchość skóry i ust;
• rogowacenie ciemne — brunatne, zgrubiałe plamy na karku i pod pachami, związane z insulinoopornością;
• obumieranie tłuszczowate — przewlekła choroba skóry, w której widoczne są czerwonobrązowe plamy wraz z rozszerzonymi naczyniami krwionośnymi; zmiany mogą rozwinąć się w owrzodzenia;
• bóle głowy;
• skurcze nóg;
• zaburzenia widzenia;
• szybsze przybieranie na wadze.

Cukrzyca typu 1 a cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 1, nazywana również insulinozależną lub młodzieńczą, to choroba autoimmunologiczna. Rozwija się, kiedy układ immunologiczny uznaje komórki trzustki za ciała obce. W wyniku tego produkowane są przeciwciała, które niszczą komórki beta trzustki produkujące insulinę.

Cukrzyca typu 1 jest mniej popularna niż typu 2. Szacuje się, że na tę chorobę cierpi ok. 10% wszystkich diabetyków. Najczęściej schorzenie diagnozuje się u dzieci i nastolatków między 10. i 12. oraz 16. i 19. rokiem życia. Cukrzyca typu 1 rozwija się dość gwałtownie (w ciągu 4-12 tygodni) i szybko daje objawy typowe dla choroby.

Cukrzyca typu 2 - przyczyny

Podłoże genetyczne

Zastanawiasz się, czy cukrzyca jest dziedziczna? Odpowiedź na Twoje pytanie brzmi: tak, geny mają znaczenie, choć nie determinują w 100% rozwoju choroby. Osoby, których bliscy cierpieli na tę cukrzycę, są bardziej narażeni na rozwój schorzenia. Szacuje się, że 20% diabetyków pochodzi z rodzin, w których już wcześniej występowała cukrzyca.

W przypadku cukrzycy typu 2 naukowcy potwierdzają, że czynniki genetyczne mogą odgrywać istotną rolę w rozwoju choroby, jednak to wpływ czynników środowiskowych jest decydujący. Do tej pory nie udało się ustalić, które konkretnie geny odpowiadają za predyspozycje do schorzenia.

Styl życia

O tym, czy cukrzyca rozwinie się w organizmie, w największym stopniu decyduje styl życia. Czynnikami ryzyka tej choroby są:

• nadwaga i otyłość (prawdopodobieństwo cukrzycy rośnie przy BMI>25);
• nieprawidłowa dieta (duży udział produktów bogatych w cukry i tłuszcze, żywności przetworzonej, brak błonnika);
• brak aktywności fizycznej;
• przewlekły stres;
• niewystarczająca ilość snu.

Choroby towarzyszące

Cukrzyca może ujawnić się w przebiegu chorób i zaburzeń takich jak:

• nadciśnienie tętnicze;
• zespół Cushinga;
• zaburzenia lipidowe;
• zakażenia wirusowe.

Wiek i płeć jako czynniki ryzyka

Ryzyko zachorowania na cukrzycę rośnie wraz z wiekiem — na rozwój tej choroby powinny w szczególności uważać osoby powyżej 40. roku życia.

Co ważne, na rozwój cukrzycy typu 2 w większym stopniu narażone są kobiety.

Leczenie cukrzycy typu 2

Podstawą leczenia cukrzycy jest zmiana nawyków na zdrowsze. Chory powinien odpowiednio się odżywiać (patrz wskazówki powyżej), podejmować aktywność fizyczną dostosowaną do możliwości i aktualnego stanu zdrowia oraz dbać o prawidłową masę ciała.

Farmakoterapia

Farmakoterapia cukrzycy ma na celu obniżenie poziomu cukru we krwi, co osiąga się poprzez kontrolę mechanizmów wydzielania insuliny. Często stosowanym lekiem pierwszego rzutu jest metformina. To substancja, która:

• uwrażliwia tkanki obwodowe na działanie insuliny;
• hamuje syntezę glukozy w wątrobie;
• obniża wchłanianie glukozy w jelitach;
• działa przeciwmiażdżycowo i w sposób obniżający ciśnienie krwi.

Kiedy leczenie metforminą okazuje się niewystarczające, należy wdrożyć kolejne leki. O doborze i dawkowaniu farmaceutyków decyduje lekarz. Najczęściej stosowane w terapii cukrzycy są:

• inhibitory alfa-glukozydazy - ograniczające wchłanianie cukrów prostych w jelitach;
• glitazony — podobnie jak metformina uwrażliwiające tkanki na insulinę;
• inhibitory SGLT-2 - stymulujące wydalanie glukozy wraz z moczem;
• leki inkretynowe — regulujące stężenie glukozy, hamujące wydzielanie glukagonu, spowalniające opróżnianie żołądka i hamujące łaknienie.
• pochodne sulfonylomocznika — zwiększające wydzielanie insuliny przez komórki beta trzustki.

Insulinoterapia

Kiedy zmiana stylu życia w połączeniu z farmakoterapią nie przynosi rezultatów (samopoczucie i wyniki chorego nie poprawiają się), wdrażane jest leczenie insuliną. Choremu podaje się preparaty insuliny ludzkiej, otrzymane na drodze inżynierii genetycznej. Poszczególne preparaty różnią się od siebie czasem i dynamiką działania, dlatego leczenie insuliną powinno być dobrane i monitorowane przez lekarza. Specjalista, wybierając preparat, uwzględni tryb życia chorego, pory spożywania posiłków i inne czynniki ważne dla powodzenia leczenia.

Regularne badania i samokontrola

Ważnym elementem monitoringu cukrzycy jest samokontrola. Diabetycy powinni regularnie sprawdzać poziom cukru za pomocą glukometru — urządzenia w kształcie pisaka, który bada poziom cukru na podstawie próbki krwi z palca (większość glukometrów posiada wbudowany nakłuwacz).

Poza badaniem glukometrem warto wykonywać regularne badania krwi, które będą monitorować nie tylko poziom glukozy we krwi, ale także inne parametry, które sprawdzą ryzyko wystąpienia chorób towarzyszących cukrzycy. Takimi badaniami są:

• Morfologia krwi (pełna) – badanie pozwalające na ogólną ocenę stanu zdrowia. Jest pomocna w rozpoznaniu stanów zapalnych, zaburzeń układu krzepnięcia czy niedokrwistości (anemii), która to jest dość powszechnym powikłaniem w przebiegu cukrzycy.
• Insulina – jest hormonem wydzielanym przez komórki beta trzustki, odgrywającą kluczową rolę w utrzymywaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi oraz biorącą udział w metabolizmie tłuszczów.
• Hemoglobina glikowana (HbA1c) met.HPLC – parametr ten odzwierciedla średnie stężenie glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy. Wynik tego badania ma na celu ewentualne rozpoznanie cukrzycy, ułatwienie podjęcia decyzji odnośnie doboru odpowiedniego leczenia, a także monitorowania jego skuteczności oraz pozwala lekarzowi oszacować ryzyko powikłań cukrzycy.
• Mocznik, kreatynina – podstawowe parametry służące do oceny funkcjonowania nerek. W przebiegu cukrzycy na skutek przewlekłej hiperglikemii może dojść do czynnościowego i strukturalnego uszkodzenia nerek.
• Wskaźnik albumina/kreatynina w moczu (ACR) – badanie mające na celu wykrycie bardzo niskich stężeń białka (mikroalbuminurii), które są pierwszym objawem nefropatii w przebiegu cukrzycy. Dzieje się tak zazwyczaj przy nieodpowiedniej kontroli poziomu cukru we krwi oraz braku leczenia, w wyniku czego może dojść do uszkodzeń struktury nerek.
• Lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG) – badanie jest zlecane pacjentom z podejrzeniem cukrzycy, w przypadku wczesnego zdiagnozowania tej choroby, jak i w sytuacji monitorowania ogólnego stanu zdrowia pacjenta z tą chorobą metaboliczną. Pacjenci chorujący na cukrzycę są obarczeni większym ryzykiem wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych.

Wszystkie te badania możesz wykonać w swoim domu, wybierając Pakiet Badań na Cukrzycę uPacjenta.

Czy cukrzyca typu 2 jest uleczalna?

Wśród naukowców pojawia się coraz więcej głosów, że cukrzycę typu 2 można cofnąć. Odpowiednia dieta w połączeniu z utratą nadprogramowych kilogramów to warunek rezygnacji z leczenia farmakologicznego. Wyleczenie cukrzycy typu 2 jest możliwe u osób, u których choroba została wcześnie zdiagnozowana.

Cukrzyca typu 2 – dieta

Dieta cukrzyka jest kluczowa w leczeniu cukrzycy insulinozależnej. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne tłumaczy, że dieta w cukrzycy powinna spełniać trzy funkcje terapeutyczne:

• wyrównywać stężenie glukozy we krwi;
• wspierać utrzymanie prawidłowej masy ciała;
• wspomagać kontrolę ciśnienia tętniczego i gospodarki lipidowej.

Postaraj się, aby w Twoim jadłospisie przeważały produkty z niskim indeksem glikemicznym. Zadbaj też o odpowiednią podaż błonnika. Jedz 5 niewielkich posiłków w regularnych odstępach czasu i jak najrzadziej pozwalaj sobie na chwile słabości w postaci wizyty w cukierni lub fast foodzie. Pobierz gotowy jadłospis stworzony przez mgr dietetyki Agnieszkę Łempicką z myślą o cukrzykach!

Powikłania nieleczonej cukrzycy

Jak długo można żyć z nieleczoną cukrzycą?

Nieleczona cukrzyca skraca życie średnio o 6 lat, jednak jego ostateczna długość zależy od wieku, stylu życia i wielu innych czynników. Jak podaje Medical News Today, 55-letni diabetyk z cukrzycą typu 2 mógłby bez choroby przeżyć dodatkowe 25 lat, a w wyniku cukrzycy czas ten skróci się do 13-21 lat. Widać zatem, że sama choroba obniża długość życia — nieleczona zrobi to w jeszcze większym stopniu!

Wczesne powikłania cukrzycy

Wczesne powikłania cukrzycy mają ostry przebieg. Są to najczęściej:

• Kwasica mleczanowa — najczęściej jest efektem przyjmowania leków przeciwcukrzycowych przy występowaniu przeciwwskazań do leczenia farmaceutycznego: miażdżycy i niewydolności nerek. W wyniku tego rodzaju kwasicy w organizmie gromadzą się mleczany, co powoduje duszności i pogłębiony oddech (tzw. oddech kwasiczny), problemy jelitowo-żołądkowe, obniżenie temperatury ciała i ciśnienia, skąpomocz, przejściowe zaburzenia świadomości.
• Hiperglikemia — to stan, w którym we krwi utrzymuje się podwyższony poziom cukru. U cukrzyków hiperglikemia jest skutkiem nieprawidłowego leczenia cukrzycy, tj. nieprawidłowo dobranej dawki insuliny czy nieodpowiednich leków przeciwcukrzycowych.
• Hipoglikemia — nadmierne obniżenie poziomu cukru może być efektem przyjęcia zbyt dużej dawki insuliny lub stosowania leków przeciwcukrzycowych starej generacji (pochodnych sulfonylomocznika).

Przewlekłe powikłania cukrzycy

Nieleczona cukrzyca w dłuższej perspektywie powoduje zmiany w naczyniach i nerwach obwodowych z naciskiem na choroby układu krążenia. Diabetycy narażeni są na chorobę niedokrwienną serca oraz wcześniejszy rozwój zmian miażdżycowych w żyłach. Obecność cukrzycy zwiększa ryzyko udaru mózgu lub zawału serca, jak również uszkodzenie wzroku (retinopatia, zaćma, jaskra), bądź nerek (nefropatia).

Powikłaniem, o którym dużo się mówi, jest tzw. stopa cukrzycowa. Pod tą nazwą kryją się owrzodzenia stóp. Przyczyną takich dolegliwości jest fakt, że u cukrzyków rany powstają szybciej i wolniej się goją. Dodatkowo wskutek niedokrwienia czucie w stopach jest zaburzone. To sprawia, że na podeszwach stóp mogą powstawać rany i pęknięcia, które przez długi czas pozostaną niezauważone i stopniowo ulegają coraz większemu zanieczyszczeniu.

Skutki cukrzycy u mężczyzn

Cukrzyca powoduje zmiany w układzie krwionośnym i nerwowym, co przekłada się na funkcjonowanie całego organizmu. U mężczyzn zaburza funkcje seksualne i nawet może prowadzić do impotencji. Badania pokazują, że mężczyźni chorzy na cukrzycę mają problemy z erekcją 3-krotnie częściej niż zdrowi. Problem dotyka głównie chorych na cukrzycę typu 2. Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Profilaktyka cukrzycy typu 2

Zasady profilaktyki cukrzycy są takie same jak w przypadku innych chorób cywilizacyjnych. Aby uniknąć rozwoju lub nasilenia zdiagnozowanej choroby, pamiętaj o:

• Regularnych badaniach — możesz poprosić lekarza o zlecenie badań przeglądowych lub zamówić gotowy pakiet pod kątem cukrzycy.

• Zachowywaniu prawidłowej masy ciała. Nadprogramowe kilogramy to jeden z głównych czynników rozwoju otyłości.
• Odpowiednio zbilansowanej diecie. Postaraj się, aby w Twoim jadłospisie przeważały produkty z niskim indeksem glikemicznym. Zadbaj też o odpowiednią podaż błonnika. Jedz 5 niewielkich posiłków w regularnych odstępach czasu i jak najrzadziej pozwalaj sobie na chwile słabości w postaci wizyty w cukierni lub fast foodzie.
• Ruszaj się! WHO zaleca wszystkim dorosłym minimum 150 minut aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności tygodniowo. Jeżeli już zdiagnozowano u Ciebie chorobę, przeczytaj artykuł o aktywności fizycznej w cukrzycy typu 1 i 2.