Antykoncepcja hormonalna – rodzaje, skutki uboczne, badania

Antykoncepcja hormonalna – co to jest?

Antykoncepcja hormonalna to jedna z metod zapobiegania niechcianej ciąży. Polega na regularnym dostarczaniu syntetycznych hormonów, analogicznych do hormonów płciowych wydzielanych przez kobiecy organizm. W antykoncepcji hormonalnej stosuje się dwa rodzaje hormonów: pochodne estrogenów lub pochodne gestagenów. Hormony te hamują owulację i zmieniają śluz szyjkowy, przez co plemniki nie mogą przedostać się do wnętrza macicy.

Rodzaje antykoncepcji hormonalnej

Wszystkie hormonalne środki antykoncepcyjne wykazują taki sam mechanizm działania (blokują owulację, zmieniają śluz), jednak różnią się sposobem podania. Z tego względu wyróżnia się:

• doustne tabletki antykoncepcyjne,
• plastry antykoncepcyjne,
• wkładki wewnątrzmaciczne,
• krążki dopochwowe,
• podskórne implanty,
• zastrzyki domięśniowe.

Antykoncepcja hormonalna – skuteczność

Antykoncepcja hormonalna należy do najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży. Najlepiej sprawdzają się wkładki wewnątrzmaciczne, których skuteczność wynosi prawie 100%. Zakłada się je na 5, a nawet 10 lat i nie wywołują praktycznie żadnych skutków ubocznych. Dzięki temu są jedną z najlepszych metod antykoncepcyjnych.

Wysoką skuteczność, na poziomie ponad 99%, wykazują również doustne tabletki antykoncepcyjne oraz plastry.

Tabletki antykoncepcyjne a ciąża

Czy biorąc tabletki antykoncepcyjne, można zajść w ciążę? Prawidłowo przyjmowane tabletki antykoncepcyjne (codziennie, o stałej porze) wykazują ponad 99% skuteczność, czyli szansa na zajście w ciążę jest bardzo mała. Jednak nawet pominięcie jednej tabletki lub przyjęcie jej o innej porze może już zwiększyć ryzyko zajścia w ciążę. W takich przypadkach przez najbliższe dni warto stosować dodatkowe zabezpieczenie np. w postaci prezerwatyw.

Dodatkowe zabezpieczenie warto też zastosować, jeśli do 3 godzin po zażyciu tabletki wystąpiły wymioty lub biegunka.

Jakie badania należy wykonać przed antykoncepcją hormonalną?

Zanim zdecydujesz się na jakąkolwiek formę antykoncepcji hormonalnej, w pierwszej kolejności powinnaś wykonać badania krwi. Jest to standardowa procedura i każdy lekarz przed przepisaniem antykoncepcji wymaga aktualnych badań krwi. Obejmują one takie parametry jak:

• Morfologia – to podstawowe badanie profilaktyczne, przydatne w rozpoznawaniu infekcji, chorób autoimmunologicznych, nowotworowych oraz nieprawidłowości w obrębie układu krążenia.
• Próby wątrobowe – oceniają kondycję wątroby. Organ ten jest szczególnie wrażliwy na przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej.
• Lipidogram – pozwala ocenić m.in. poziom dobrego cholesterolu (który może zostać obniżony na skutek przyjmowania tabletek) oraz trójglicerydów (których stężenie przy stosowaniu antykoncepcji hormonalnej może wzrosnąć, prowadząc do nadciśnienia czy udaru).
• Glukoza – pozwala zidentyfikować cukrzycę, stanowiącą przeciwwskazanie do stosowania antykoncepcji hormonalnej.
• Parametry krzepliwości krwi (APTT, INR, fibrynogen, d-dimery) – oznacza się je, aby ocenić ryzyko choroby zatorowo-zakrzepowej i zawału serca. Nieprawidłowe wyniki uniemożliwiają przyjmowanie tabletek.
• TSH – stosowanie antykoncepcji hormonalnej może wpłynąć na wyniki badań poziomu hormonu tyreotropowego (TSH) w krwi. Wpływ hormonów na poziom TSH jest jednak zazwyczaj subtelny i różny w zależności od osoby.

Oprócz badań krwi warto też wykonać:

• Test ciążowy – antykoncepcja hormonalna ma negatywny wpływ na płód, dlatego upewnij się, że nie jesteś w ciąży.
• Pomiar masy ciała – pozwala ocenić, czy stosowanie antykoncepcji hormonalnej będzie bezpieczne (tabletki zaleca się kobietom z BMI nieprzekraczającym 30) oraz skuteczne (hormony płciowe są magazynowane w tkance tłuszczowej – im jest jej więcej, tym większe ryzyko, że hormony zamiast do krwi trafią właśnie do tkanki tłuszczowej).
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi – przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej zwiększa ryzyko nadciśnienia.

Jakie badania zrobić po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych?

Po odstawieniu pigułek antykoncepcyjnych należy wykonać takie same badania, jak przed i w trakcie stosowania antykoncepcji. Warto je powtórzyć po kilku miesiącach, aby sprawdzić, jak po odstawieniu hormonów zmieniły się poszczególne parametry krwi.

Jak dostać receptę na tabletki antykoncepcyjne?

Jeśli potrzebujesz recepty na tabletki antykoncepcyjne lub chcesz stosować inną formę antykoncepcji hormonalnej, wykonaj Pakiet opisanych wyżej badań i udaj się z nimi do ginekologa. Dzięki temu lekarz od razu po badaniu ginekologicznym będzie mógł Ci wystawić receptę (oczywiście, jeśli nie będzie widział przeciwwskazań) zamiast odsyłać Cię na badania krwi i umawiając kolejną wizytę. W ten sposób zaoszczędzisz czas!

Lekarz przeanalizuje Twoje wyniki badań, przeprowadzi szczegółowy wywiad i zaproponuje najlepsze rozwiązanie. Nie każdy zestaw hormonów będzie odpowiedni dla danej kobiety – źle dobrane tabletki mogą nasilać dotychczasowe schorzenia i problemy, a nawet sprawić, że pojawią się nowe, niepożądane dolegliwości. Natomiast prawidłowo dobrana antykoncepcja nie tylko zapobiega zajściu w ciążę, ale także może mieć korzystny wpływ na samopoczucie i wygląd: redukować trądzik czy łagodzić objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

Ile kosztują tabletki antykoncepcyjne?

Miesięczny koszt przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych to wydatek rzędu kilkudziesięciu złotych, najczęściej ok. 50 zł.

Antykoncepcja hormonalna – skutki uboczne i przeciwwskazania

Antykoncepcja hormonalna może (ale nie musi!) wywoływać szereg skutków ubocznych. To, czy pojawią się one u Ciebie, zależy od wielu czynników m.in. chorób współistniejących czy indywidualnych tolerancji na leki. Dlatego tak ważne są badania krwi, które należy wykonać przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej oraz w jej trakcie, aby sprawdzić, czy hormony nie mają negatywnego wpływu na organizm.

Wśród najczęściej występujących skutków ubocznych antykoncepcji hormonalnej wyróżnia się:

• spadek libido,
• nudności i wymioty,
• bóle głowy,
• wahania nastroju,
• plamienia z dróg rodnych,
• nadciśnienie,
• przybieranie na wadze,
• większe ryzyko rozwoju nowotworu piersi,
• zakrzepica.

Ponadto stosowanie antykoncepcji hormonalnej nie zaleca się kobietom, które:

• chorują na cukrzycę,
• chorują na otyłość (BMI>30),
• zmagają się z chorobami wątroby (m.in. zapalenie wątroby, stłuszczenie wątroby),
• mają problemy z układem krążenia (nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, zakrzepica),
• karmią piersią,
• przebyły udar mózgu,
• mają nowotwór zależny od estrogenów np. rak piersi.

Inne zastosowanie antykoncepcji hormonalnej

Chociaż głównym celem antykoncepcji hormonalnej jest zapobieganie ciąży, ma ona znacznie szersze zastosowanie. Hormony można stosować również w przypadku leczenia takich dolegliwości jak:

• zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS);
• endometrioza;
• zespół policystycznych jajników (PCOS);
• menopauza;
• trądzik u dorosłych;
• nadmierna laktacja;
• zaburzenia miesiączkowania;
• hipoplazja (niedorozwój) macicy lub jajników.

Antykoncepcja hormonalna jest skutecznym sposobem zapobiegania ciąży, o ile stosuje się ją prawidłowo. Ma jednak swoje ograniczenia i każda kobieta, decydując się na nią, powinna być świadoma potencjalnych skutków ubocznych.