Smog — jaki ma wpływ na nasze zdrowie?

Jakie choroby powoduje smog — lista

Nawet krótkie wdychanie smogu może dać się nam we znaki. Objawy zatrucia smogiem mogą być mylone z przeziębieniem. Do objawów zalicza się: kaszel dzienny i nocny, duszność astmatyczna, świąd nosa i spojówek, świszczący oddech lub wyciek z nosa [2], a także przemijające bóle w klatce piersiowej, uczucie braku powietrza lub gorsza tolerancja wysiłku [4].

A to nie wszystko. Smog skraca nam życie. Dosłownie. Szacuje się, że w naszym kraju przez zanieczyszczenie powietrza żyjemy średnio o ok. 14 miesięcy krócej (w rejonie Suwałk, gdzie powietrze jest czystsze) do nawet 43 miesięcy krócej (w Krakowie) - czyli prawie dwa lata mniej! [3] Długotrwałe wdychanie pyłów, spalin i innych substancji chemicznych zawartych w smogu powoduje poważne choroby. Poniżej lista najczęstszych schorzeń, do których przyczynia się smog [4].

Choroby układu oddechowego

Pył zawieszony w smogu osiada w naszych płucach, co prowadzi do wielu chorób obturacyjnych. Mówiąc inaczej: nawarstwiający się w płucach pył sprawia, że przepływ powietrza jest zmniejszony. Jak możesz sobie wyobrazić, przyprawia to o trudności w oddychaniu. Takimi chorobami jest np. astma oskrzelowa, zapalenie oskrzeli, czy przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). To częsta choroba palaczy, oznaczająca nieodwracalne ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe.

Smog zwiększa również ryzyko zapalenia płuc i infekcji dróg oddechowych. Co ważne, ryzyko wzrasta już przy niskich stężeniach zanieczyszczeń.

Niestety substancje obecne w smogu wpływają także na zdrowie jeszcze nienarodzonych dzieci. Zaobserwowano, że wyższa prenatalna ekspozycja na węglowodory aromatyczne (WWA) jest związana z częstszym zapaleniem dróg oddechowych u niemowląt. Z kolei pięcioletnie dzieci, które w okresie prenatalnym były narażone na wysokie stężenie zanieczyszczeń, miały niższą objętość wydechową płuc i były bardziej narażone na infekcje dróg oddechowych.

Alergie

Jak wspomniano wyżej, smog może powodować rozwój astmy — zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Droga do niej jest stopniowa: w pierwszej kolejności tlenki azotu wchodzące w skład zanieczyszczeń powietrza przyczyniają się do nadreaktywności oskrzeli, co w konsekwencji może prowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej. U osób już chorujących na astmę, smog może zaostrzyć jej objawy oraz powodować świszczący oddech lub uczucie ciasnoty w klatce piersiowej.

Lekarze udowodnili też alergię na smog [8]. Przeprowadzili badanie krwi sprawdzające reakcję komórek krwi na smogowe pyły. Okazało się, że komórki będące źródłem histaminy, odpowiedzialnej za reakcje alergiczne, uaktywniają się pod wpływem pyłu PM2,5. Oznacza to, że smog może być alergenem.

Objawy alergii na smog to przewlekła infekcja dróg oddechowych (kaszel, katar, duszności) nawracająca w okresie jesienno-zimowym.

Choroby układu krążenia

Choroby układu krążenia powiązane z ekspozycją na smog (nawet krótkotrwałą) dotyczą przede wszystkim osób starszych, a także osób z przewlekłymi schorzeniami układu krążenia, osób chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, osób otyłych i cukrzyków.
Smog nasila również już istniejące choroby i odgrywa znaczącą rolę w ich rozwoju.

Dlaczego? Nie jest to wyłącznie kwestia chemicznego składu smogu, ale również średnicy aerodynamicznej cząsteczek pyłu. Im większa, tym bardziej szkodliwa. Cząsteczki przedostają się z pęcherzyków płucnych do układu krążenia, a dalej do narządów wewnętrznych. Tam wywołują stan zapalny, stres oksydacyjny i wtórną aktywację sympatycznego układu nerwowego. Zaś w naczyniach krwionośnych stan zapalny doprowadza do destabilizacji naczyń i powstawania nowych blaszek miażdżycowych. W wyniku tych zmian dochodzi do uwolnienia substancji obkurczających naczynia, co powoduje podwyższenie ciśnienia tętniczego. Na wzrost ciśnienia wpływają przede wszystkim substancje PM10 i PM2,5.

Długoterminowe narażenie na smog to także wyższe ryzyku udaru mózgu i zgonu z tego powodu. W tym przypadku winowajcą nie są wyłącznie substancje PM2,5 ale także związki CO, SO2, NO2, O3. Substancje te przyczyniają się również do zawału serca.

Podsumowując: smog obciąża serce. Warto o tym pamiętać, mając dodatkowo na uwadze, że niewydolność serca jest nadal wiodącą przyczyną zgonu w Polsce.

Choroby nowotworowe

Nie jest zdziwieniem, że smog przyczynia się również do zachorowania na raka.

Choć długotrwała ekspozycja na smog przyczynia się do rozwoju raka płuc, zaostrza jego przebieg, to trzeba podkreślić, że ryzyko to jest nadal mniejsze niż w przypadku palenia tytoniu. Substancją najbardziej rakotwórczą w powietrzu są te związki, które emitowane są przez silniki spalinowe, np. lotne związki organiczne, drobinki pyłu zawieszonego, węglowodory aromatyczne (WWA) i ich pochodne.

W 2013 roku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem podała, że poza rakiem płuca, zanieczyszczone powietrze zwiększa także ryzyko raka pęcherza moczowego. Inne badania wskazują również na podwyższone ryzyko raka mózgu i raka szyjki macicy w miejscach, gdzie notuje się podwyższony poziom tlenków azotu w powietrzu.

Dzieci także nie omijają nowotwory. Jeśli kobieta w ciąży jest narażona na częsty kontakt z powietrzem o wyższym stężeniu dwutlenku azotu, zwiększa się ryzyko wystąpienia białaczki limfoblastycznej u dzieci. Kiedy zwiększona ekspozycja na smog ma miejsce w 3. trymestrze ciąży, wiąże się to z podwyższonym ryzykiem występowania nowotworu gałki ocznej.

Sprawność umysłowa

Bezpośredni wpływ smogu na układ oddechowy i krążenia może przekładać się na gorsze funkcjonowanie układu nerwowego. Jest to szczególnie istotne i widoczne u osób starszych i dzieci.

Smog a sprawność umysłowa dzieci*

Badanie przeprowadzone w Krakowie sprawdzało wpływ węglowodorów aromatycznych (WWA) zawartych w smogu na wyniki ilorazu inteligencji dzieci pięcioletnich, których matki w trakcie ciąży były narażone na ekspozycję pyłów i WWA. Badanie wykazało, że dzieci te miały IQ niższe średnio o 3,8 pkt niż dzieci kobiet mniej narażonych na oddziaływanie smogu. Podobne badanie przeprowadzono w Nowym Jorku w 2014 roku. Wykazano, że dzieci, których mamy były bardziej narażone na WWA, miały większe problemy z koncentracją, cierpiały na ADHD i przejawiały trudności z kontrolowaniem emocji, a także wykazywały gorsze kompetencje społeczne.

Zwiększona ekspozycja dzieci na smog już za ich życia także ma negatywny wpływ na ich rozwój. Badania mówią o upośledzeniu funkcji poznawczych, tzn. problemach z pamięcią i niższą inteligencją. Badanie z 2011 przeprowadzone wśród dzieci ze szkół średnich i podstawowych ze stanu Michigan w USA, wykazało, że dzieci z miejscowości, w których zanieczyszczenie powietrza było wyższe, miały gorsze oceny i były częściej nieobecne w szkołach.

*- wszystkie przytoczone badania uwzględniały wpływ czynników socjoekonomicznych badanych dzieci takich jak: środowisko, z którego pochodzą, miejsce zamieszkania, rodzinna sytuacja finansowa

Wpływ smogu na choroby układu nerwowego u osób starszych

Długoletnie narażenie na zanieczyszczenia powietrza postarza układ nerwowy oraz daje gorsze wyniki testów oceniających zdolności poznawcze osób starszych. Pogorszenie sprawności umysłowej u osób w wieku ok. 70 lat jest proporcjonalne do zagęszczenia pyłów i szkodliwych pierwiastków w powietrzu.

Wykazano również, że długotrwała ekspozycja na smog zwiększa ryzyko wystąpienia niekorzystnych zmian w mózgu u osób powyżej 60. roku życia. Im większe narażenie na pyły PM2,5, tym częściej obserwuje się zmniejszoną objętość mózgu, uważaną za wskaźnik zaniku mózgu.

Podejrzewa się także istnienie związku pomiędzy długotrwałym narażeniem na zanieczyszczenia powietrza a patogenezą choroby Alzheimera.

Depresja

Obecność szkodliwych związków w powietrzu, którym oddychamy, ma też wpływ na naszą psychikę. Badania z różnych krajów potwierdzają, że wysokie stężenie PM2,5 w powietrzu zwiększa ryzyko depresji. Co bardziej alarmujące: ekspozycja na zanieczyszczenie nie musi być wcale długotrwała. Wystarczą 3 dni, by ryzyko samobójstwa zwiększyło się o 2%. [5]

Płodność

Istnieją także badania, które wskazują na wpływ smogu na płodność zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

Łódzkie badanie z 2016 r. wskazało na wpływ pyłów PM10, PM2,5, dwutlenku siarki, tlenków azotu i tlenku węgla na zwiększony procent plemników o nieprawidłowej budowie. Inne badanie wskazuje również na częstsze występowanie plemników o nieprawidłowo powielonym materiale genetycznym u mężczyzn bardziej narażonych na wdychanie nieczystego powietrza.

Perin i współpracownicy w 2010 r. wykazali również, że kobiety narażone na ekspozycję powietrza o wysokim stężeniu pyłu zawieszonego znacząco zmniejsza szanse na powodzenie zabiegu in vitro.