Depresja sezonowa — objawy
Najczęstszymi objawami depresji sezonowej są [1]:
- obniżony nastrój;
- brak energii i motywacji;
- zaburzenia snu;
- kłopoty z koncentracją;
- obniżenie samooceny;
- poczucie winy;
- zwiększony apetyt;
- zmniejszone libido;
- anhedonia — tzn., że nic nie cieszy;
- zobojętnienie, utrata zainteresowań;
- myśli samobójcze.
Niektóre z nich, jak chociażby senność, ciągłe poczucie zmęczenia czy kłopoty z koncentracją, mogą mieć podłoże somatyczne. Dlatego zanim zdiagnozujesz u siebie nawracające zaburzenie afektywne, sprawdź poziom witaminy D w organizmie, zbadaj swoją tarczycę oraz przeprowadź morfologię krwi, by wykluczyć anemię.
Kiedy pojawia się sezonowe zaburzenie afektywne?
Zaburzenie pojawia się najczęściej w październiku, a ustępuje dopiero wiosną lub latem. W niektórych przypadkach ma też miejsce na przełomie wiosny i zimy. Obserwuje się także tzw. depresję letnią, pojawiającą się w okresach dużego nasłonecznienia wśród mieszkańców strefy okołorównikowej [1].
Depresja sezonowa najczęściej występuje wśród mieszkańców środkowych i północnych szerokości geograficznych, od Polski, przez kraje skandynawskie, po Alaskę. Dotyka głównie osoby młodsze. Mówi się, że pierwszy epizod następuje zwykle pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Co ciekawe, 4 razy częściej chorują kobiety [1].
Objawy sezonowego zaburzenia afektywnego odczuwa się codziennie przez co najmniej dwa tygodnie. Żeby móc mówić o SAD, a nie o „jesiennej chandrze”, taki spadek witalności powinien być obserwowany przez co najmniej 2 lata z rzędu. To znaczy, że jeżeli już teraz wyraźnie odczuwasz skutki skrócenia widoczności słońca na niebie, i to samo miało miejsce rok temu, możesz pomyśleć o terapii depresji sezonowej [1].
Dodatkowo jeśli po okresie „doła” mamy do czynienia z tzw. hipomanią, czyli stanem zupełnie odwrotnym, charakteryzującym się m.in. niską potrzebą snu, gonitwą myśli i nadaktywnością, jest to nieco inne (aczkolwiek pokrewne) schorzenie nazywane chorobą afektywną dwubiegunową [2].
Jakie są przyczyny choroby afektywnej sezonowej (SAD)?
Jako jedną z możliwych przyczyn SAD podaje się… niedobór światła słonecznego. Naturalne światło stymuluje funkcjonowanie struktur mózgowych, w szczególności tych odpowiedzialnych za regulację hormonów i neuroprzekaźników. Brak słońca przyczynia się do zwiększonej produkcji melatoniny — hormonu snu. Kiedy staje się ciemno, nasz organizm zaczyna przygotowywać się do odpoczynku i wydziela jej więcej. W wiosenno-letnie dni, cykl ten pokrywa się z naszym stylem życia. Jednak zimą, kiedy robi się ciemno już o 16., mimo że mamy jeszcze wiele do zrobienia, nasz organizm zaczyna odpuszczać. [1] Wpływ światła słonecznego na objawy depresyjne jest cały czas badany.
Inną przyczyną braną uwagę przez naukowców są predyspozycje genetyczne. Badacze z University of California, San Francisco, odkryli mutację w genie wpływającym na pracę zegara biologicznego. Konsekwencją takiej mutacji są m.in. zaburzenia snu. Z kolei zespół z Uniwersytetu Kopenhaskiego zauważył różnice w pracy mózgu (dokładniej w aktywności białka transportującego serotoninę, tj. hormon utrzymujący dobry nastrój) u osób podatnych na sezonowe zaburzenia nastroju [2]. Kolejną możliwą przyczyną braną pod uwagę jest indywidualna wrażliwość siatkówki na światło. Hipoteza ta zakłada, że osoby z mniejszą wrażliwością są bardziej podatne na SAD również latem [1].
Jak sobie radzić z depresją sezonową?
O ile sposobów na jesienną chandrę może być wiele i może to być spokojny wieczór z gorącym kakao, ulubionym serialem i czworonożnym przyjacielem u boku, o tyle choroba afektywna sezonowa wymaga już bardziej medycznego podejścia.
Leczenie depresji sezonowej polega na redukowaniu warunków, które mogą być jego przyczyną. Zatem najpopularniejszą metodą walki z depresją sezonową jest fototerapia. Pacjent jest naświetlany światłem o mocy zbliżonej do światła naturalnego dzięki wykorzystaniu specjalnych lamp fluorescencyjnych. Takie sesje trwają od 30 do 120 minut i powtarzane są codziennie przez kilka tygodni, minimum raz w ciągu doby [1].
Tak jak przy wszystkich chorobach związanych z dobrostanem psychicznym, stosuje się także psychoterapię. Skuteczność psychoterapii przy chorobie afektywnej sezonowej oceniana jest porównywalnie do fototerapii jeśli chodzi o redukcję objawów SAD. Jednak pod względem nawrotów choroby, psychoterapia oceniana jest jako bardziej skuteczna [2]. Czasami, jak to bywa przy leczeniu depresji, stosuje się również leki antydepresyjne.
Psychiatra dr Marlena Sokół-Szawłowska podkreśla jednak, że chorobie można zapobiec, prowadząc zdrowy tryb życia, tzn. uprawiając sport, przebywając na świeżym powietrzu, jedząc warzywa i owoce, a także uzupełniając niedobory witaminy D.
Źródła
1 - http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/125-depresja/1405-jesienny-smutek-czym-jest-depresja-sezonowa-agnieszka-sieczka.html [dostęp: 11.10.2021]
2 - https://zdrowie.pap.pl/psyche/sezonowa-depresja-czyli-jesien-w-emocjach [dostęp: 11.10.2021]
