Żelazo jest pierwiastkiem, którego nasz organizm nie produkuje, musimy dostarczać go z zewnątrz - najlepiej aby źródłem żelaza była nasza dieta. Ponieważ jest on niezbędnym elementem wielu istotnych procesów biologicznych ważne jest, by jego poziom w naszym organizmie był optymalny.
Rola żelaza w organizmie
Pierwiastek ten jest jednym z najważniejszych składników mineralnych spośród około 60 znajdujących się w naszym ciele. M.in. bierze udział w erytropoezie, procesie tworzenia czerwonych krwinek, mającym miejsce w szpiku kostnym. Około 75% żelaza w naszym ciele występuje w formie hemoglobiny, kluczowego białka odpowiadającego za transport tlenu między płucami a tkankami. Pozostałe 25% związane jest z ferrytyną, białkiem magazynującym żelazo, naturalnie produkowanym przez wątrobę i jelita.
We krwi pierwiastek ten wiąże się z transferyną, białkiem transportującym go do szpiku kostnego, śledziony czy wątroby. Dodatkowo żelazo wpływa na funkcje układu immunologicznego oraz wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu kostnego, gdzie podobnie jak w skórze bierze udział w syntezie kolagenu. Żelazo jest kofaktorem w procesie przekształcania aminokwasów do kolagenu.
Niedokrwistość jako skutek niedoboru żelaza
Najczęściej mamy do czynienia z niedoborem żelaza we krwi. Niskie poziomy tego pierwiastka powodują przewlekłe zmęczenie, problemy z koncentracją i osłabioną odporność. Mogą mieć również wpływ na obniżenie ilości hormonów tarczycy, w wyniku czego mamy do czynienia ze spowolnionym metabolizmem. Na poziomie skóry zdiagnozowana niedokrwistość (niedobór żelaza) skutkuje przyspieszonym starzeniem skóry, spowolnieniem gojenia się ran, tendencją do występowania zmian pigmentacyjnych. Skóra osoby z niedoborem żelaza jest blada, sucha, szorstka. Pojawia się także problem wypadających włosów.
Nadmiar żelaza w organizmie
Rzadziej mamy do czynienia z nadmiarem żelaza w organizmie. Najczęściej stan taki pojawia się w wyniku nadmiernej suplementacji, schorzeń wątroby, występowaniem chorób wymagających częstego przetaczania krwi. Jedną z najczęstszych jest hemochromatoza. Wśród objawów nadmiaru tego pierwiastka możemy wymienić bóle brzucha (zaburzenia czynności wątroby), przewlekłe zmęczenie, zaburzenia rytmu snu, problemy z koncentracją, brak apetytu, znaczna senność w trakcie dnia, nawracające stany podgorączkowe lub gorączka, której nie towarzyszą inne objawy.
Gojenie się ran
Zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza w organizmie, ma wpływ na proces gojenia się ran. W przypadku niedoboru Fe, największe znaczenie przypisuje się towarzyszącemu mu niedoborowi tlenu w tkankach. Stan ten ma negatywny wpływ na tempo podziału komórek, ich wzrost, oraz długość życia. Ma to znaczenie w procesie gojenia się ran, podczas którego dochodzi do odnowy komórkowej.
Im lepiej komórki są zaopatrywane w tlen, tym szybciej przebiega proces gojenia. To jeden - ale nie jedyny - czynnik związany z przebiegiem procesu zapalnego (innym jest np. proces krzepnięcia krwi). W kosmetologii o gojeniu ran mówimy w przypadku występowania stanów pozapalnych. Ustępujące guzy, krosty czy grudki - wykwity charakterystyczne dla trądziku, mogą pozostawić po sobie blizny i/lub przebarwienia. Niewystarczająca ilość żelaza (a więc i erytrocytów) powoduje, że ryzyko ich powstania rośnie.
Dużo mniej uwagi poświęca się wpływowi nadmiaru żelaza na gojenie ran, jednak badania wskazują na to, że taki wpływ ma miejsce i wiąże się m.in. z przewlekłym stanem zapalnym indukowanym przez uwalnianie jonów żelaza z hemoglobiny. Stres oksydacyjny wiąże się ze zniszczeniem tkanek, a także możliwością ich apoptozy (śmierci).
Badania laboratoryjne
Poziom żelaza we krwi oznacza się na podstawie badania krwi pobranej z żyły. Najczęściej wskazaniem do badania są niepokojące objawy (wymienione wyżej) lub nieprawidłowe wyniki morfologii krwi (nieodpowiedni poziom hemoglobiny i erytrocytów). Warto co jakiś czas, ze względu na niebagatelne znaczenie tego pierwiastka dla funkcjonowania organizmu, oznaczyć jego poziom profilaktycznie. Jednocześnie warto też zbadać poziom ferrytyny. Wyniki obu badań stanowią silną podstawę do postawienia odpowiedniej (ewentualnej) diagnozy i zaleceń terapeutycznych (odpowiednia dieta, suplementacja itp.).
W mojej praktyce kosmetologa często spotykam się z problemem występowania niedoboru żelaza we krwi. Zalecam oznaczanie poziomu tego pierwiastka, ponieważ od wyniku zależy postępowanie, które zaproponuję moim klientom w gabinecie. Np. w przypadku problemu trądziku czy przebarwień niedobory żelaza będą wydłużać procesy gojenia. Mogą też przyczyniać się do powstawania blizn zanikowych lub zmian pigmentacyjnych. Wprowadzenie terapii zabiegowej i pielęgnacji domowej bez oznaczenia poziomu żelaza może być nie tylko nieskuteczne, ale też niebezpieczne. Wyrównanie niedoborów znacząco wpływa na poprawę rokowań terapeutycznych.
