Warto zaznaczyć, iż procesy chorobowe, prowadzące do uszkodzeń mieszków włosowych i doprowadzające do trwałego i nieodwracalnego łysienia, występuje u dzieci raczej rzadko. Takie sytuacje pojawiają się w przypadku łysienia bliznowaciejącego. Natomiast w przypadku łysienia niebliznowaciejącego mieszki włosowe są zwykle nienaruszone, co pozwala na późniejszy odrost włosów - i to właśnie z tego typu łysieniem najczęściej mają do czynienia dzieci.
Czy można łysieć już od momentu narodzin?
Nawet niemowlęta mogą tracić włosy. Taka utrata jest jednak absolutnie normalna i nie powinniśmy się nią martwić. Jest to tzw. utrata włosów płodowych - część z nas traci je już przed urodzeniem, inni jednak rodzą się z włosami, aby te w niedługim czasie (kilka miesięcy, do sześciu) wypadły i mogły je zastąpić kolejne włosy. Co istotne, te następne, wcale nie muszą wyrastać zaraz po wypadnięciu płodowych. Zdarza się, że dziecko nie ma włosów nawet do drugiego roku życia. Kiedy zatem możemy czuć się zaniepokojeni? Kluczowym momentem jest 3. rok życia. Jeśli do tego czasu nie zaobserwujemy wzrostu owłosienia na głowie, warto wybrać się do specjalisty.
U niektórych maluchów pojawiać się mogą również pewne ogniska na skórze głowy, które są pozbawione włosów. Taka sytuacja może budzić zdziwienie, choć jej przyczyna może być zaś całkiem błaha. W wielu przypadkach dziecko „wyciera” sobie włosy - np. o fotelik samochodowy czy o poduszkę.
Zdarzają się również rzadkie choroby genetyczne (np. monilethrix), powodujące deformację i utratę włosów na części lub całej powierzchni skóry głowy. Są to jednak bardzo rzadkie przypadki.
Najczęstsze przyczyny utraty włosów u dzieci, nastolatków
Łysienie mechaniczne
- Uszkodzenia mechaniczne - którego przyczyną najczęściej są wspomniane ściśle związanych kucyki, opaski, spinki w części czołowo-skroniowej. Tego problemu doświadczają zazwyczaj dziewczynki w wieku 4-8 lat, kiedy rodzice za mocno naciągają różnego rodzaju akcesoria na głowie dziecka. Powstaje wtedy obraz tzw. łysienia opaskowego, kiedy pierwsza linia włosów dziecka zaczyna się przesuwać (1-2) cm w tył. Ten typ łysienia najczęściej objawia się wypadaniem włosów czołowo-skroniowych.
- Trichotillomania - czyli łysienie wynikające z pociągania sobie włosów. Dzieci mogą wyrywać je świadomie lub nieświadomie. Część najmłodszych zjada włosy, co może przyczynić się do powstania trichobezoara w organizmie dziecka. Jest to bardzo niebezpieczne, w skrajnych przypadkach skutkuje nawet śmiercią. Trichotillomania nie jest chorobą psychiczną, jednak zachodzi ona na tle emocjonalnym. Związana jest z przyjemnością lub odprężeniem w momencie stresu czy nawet nudy - podczas oglądania telewizji czy odpoczywania. Dochodzi wtedy do ognisk wyłysienia, „przetartych” włosów, co może obejmować nawet całą skórę głowy, a także brwi i rzęsy.
Łysienie telogenowe
Charakteryzuje się tym, że większa ilość w fazie wzrostu włosa wchodzi w fazę wypadania. Do wypadania włosów może dojść kilka miesięcy od zadziałania czynnika szkodliwego. Przyczyn łysienia telogenowego może być kilka, jednak po usunięciu przyczyny włosy zwykle zaczynają odrastać. Zwykle nie dochodzi wtedy do trwałej degeneracji mieszków włosowych.
Przyczyny łysienia telogenowego to najczęściej:
- braki witaminowe - które mogą się pojawić np. u dzieci z zaburzeniami sensorycznymi „wybiórczości pokarmowej” (kiedy dzieci jedzą tylko kilka konkretnych potraw), na skutek czego może dojść do braków witamin ważnych dla rozwoju włosów: B12, D3, żelazo, cynk, miedź;
- choroby zakaźne - każda choroba, która przebiega z podwyższoną temperaturą ciała;
- zaburzenia hormonalne - najczęściej występuje u nastolatków. Powodem może być nadczynność lub niedoczynność tarczycy, a także hiperprolaktynemia;
- stres fizyczny i psychiczny - spowodowany przez drastyczne dla dziecka sytuacje, jak wypadki, zmiana szkoły, otoczenia rówieśników, kłótnie rodzinne.
Łysienie plackowate
Przewlekła choroba zapalna dotycząca mieszków włosowych. Utrata włosów zachodzi przez toczący się w bezpośrednim otoczeniu mieszków nieswoisty proces zapalny. Nie do końca znana jest jednak przyczyna łysienia plackowatego. Przyjmuje się teorie psychogenne (stany napięcia emocjonalnego dla dziecka), teorie autoimmunologiczne (częste współistnienie innych chorób autoimmunologicznych np. chorób tarczycy) i teorie genetyczne (około 20% chorych ma dodatni wywiad rodzinny).
Łysienie plackowate doprowadza do pojawienia się łysych ognisk na skórze głowy (w formie okręgów) lub nawet doprowadza do całkowitego wyłysienia - łącznie z utratą brwi, rzęs i całego owłosienia na ciele.
Łysienia o rzadszej etiologii
- Grzybica owłosionej skóry głowy - jest to zakażenie grzybicze, najczęściej spotykane u dzieci. Może objawiać się w różny sposób, jednak zwykle widoczne jest pod postacią ogniska drobnopłatowego złuszczania z utratą włosów. Ogniska zmian chorobowych są zwykle okrągłe lub owalne. Włosy mogą być ułamane na powierzchni skóry i przypominać czarne kropki na skórze głowy
- Choroby genetyczne - np. Monilethrix (włosy paciorkowate), jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, występującą najczęściej rodzinnie. Główną cechą choroby jest wadliwa budowa włosów, objawiająca się ich łamliwością i prowadząca niejednokrotnie do całkowitego wyłysienia. Włosy są suche, szorstkie i kruche, a więc podatne na łamanie i wypadanie.
Jak walczyć z łysieniem u dzieci?
Leczenie u dzieci i nastolatków zależy od przyczyny łysienia. W przypadku łysienia telogenowego w większości przypadków wystarczy jedynie poczekać na samoistny odrost, który występuje po kilku miesiącach od zaistnienia czynnika wywołującego (np. stres). Lecząc trichotillomanię potrzebna jest jednak psychoterapia.
Warto mieć również na uwadze, że w przypadku łysienia plackowatego u dzieci nie należy stosować wszystkich terapii zalecanych w leczeniu tego schorzenia u dorosłych - jak leki przeciwzapalne miejscowe, immunoterapia miejscowa. Stosuje się wtedy mniej inwazyjne zabiegi, jak światłoterapia czy różnego rodzaju wcierki. Przez cały okres leczenia bardzo ważne jest również wsparcie psychologiczne dziecka. W przypadku leczenia grzybicy stosuje się doustne leki przeciwgrzybicze oraz specjalistyczne szampony.
Jak można uniknąć łysienia?
Obserwacja owłosienia na skórze głowy swoich pociech jest w tym wypadku kluczowa. W sytuacji wystąpienia niepokojących czynników - zgłosić się do specjalistów i lekarzy, jak dermatolog, trycholog czy psycholog - w zależności od rozpoznania genezy problemu. W celu dokładnej diagnostyki potrzebne może być badanie trychologiczne, podstawowe badania laboratoryjne, czasami badanie mikologiczne, a nawet biopsja skóry głowy.
