Z artykułu dowiesz się:
- jaką rolę pełni w organizmie ferrytyna,
- jak przebiega badanie ferrytyny i jak się do niego przygotować,
- jak interpretować wyniki ferrytyny,
- co zrobić, aby podnieść lub obniżyć poziom ferrytyny w przypadku nieprawidłowego wyniku.
Ferrytyna - co to jest?
Ferrytyna to białko obecne we wszystkich komórkach organizmu. Głównie występuje w wątrobie, szpiku i śledzionie.
Rola w organizmie
Najważniejszą funkcją ferrytyny jest wiązanie atomów żelaza w bezpieczny sposób. Ferrytyna jednocześnie magazynuje żelazo w organizmie i zabezpiecza komórki przed szkodliwym działaniem tego pierwiastka.
Ferrytyna należy również do tzw. białek ostrej fazy. Jej stężenie wzrasta w stanach zapalnych i zakażeniach (np. w wirusowych zapaleniach wątroby typu B i C).
Ferrytyna - badanie krwi
Na czym polega badanie ferrytyny?
Badanie polega na pobraniu próbki krwi żylnej i oznaczeniu stężenia ferrytyny. Wynik jest zazwyczaj dostępny już na drugi dzień od pobrania.
Jak się przygotować do badania?
Do oznaczenia poziomu ferrytyny należy się przygotować tak, jak do pozostałych badań krwi:
- Na 2-3 dni przed pobraniem nie spożywaj alkoholu.
- Do pobrania przystąp na czczo. W dniu poprzedzającym pobranie zjedz lekką kolację przed godziną 20.
- Na badanie przyjdź wypoczęty i zrelaksowany. Postaraj się tak ułożyć plan dnia, aby ograniczyć stres i pośpiech. Jeśli Twój grafik zazwyczaj jest napięty, możesz zamówić badanie ferrytyny do domu - dzięki temu unikniesz stania w kolejkach i dodatkowego stresu.
- Dzień przed pobraniem unikaj intensywnego wysiłku fizycznego. Na samo pobranie przyjdź chwilę wcześniej, by wyciszyć się i odpocząć.
- Wypij szklankę wody pół godziny przed badaniem. Odpowiednie nawodnienie uwidoczni żyły i ułatwi wkłucie specjaliście pobierającemu krew.
- Przed badaniem skonsultuj z lekarzem wszelkie zażywane leki i/lub suplementy, ponieważ niektóre preparaty mogą mieć wpływ na wynik.
⚠️ Jeśli obserwujesz u siebie objawy infekcji (np. katar, gorączka, ból gardła), wstrzymaj się z badaniem. Przy takim stanie organizmu wynik może być zafałszowany i nie będzie odzwierciedlać faktycznego poziomu ferrytyny w organizmie.
Czynniki wpływające na wynik
Na wynik poziomu ferrytyny wpływa obecność przeciwciał heterofilnych HAMA we krwi. Powstają one po kontakcie z antygenem zwierzęcym - mogą pojawić się u ludzi poddanych terapii z wykorzystaniem antygenu zwierzęcego lub zawodowo zajmujących się zwierzętami.
Normy ferrytyny
Normy ferrytyny dla osób dorosłych wynoszą:
- dla mężczyzn: 15 - 400 µg/l,
- dla kobiet: 10 - 200 µg/l.
💡 Zakres wartości referencyjnych podany na wyniku badań może się różnić w zależności od rodzaju metody i użytych w laboratorium odczynników.
Nieco inna wartość obowiązuje dla kobiet w ciąży. Stężenie poniżej 30 µg/l powinno skłaniać do konsultacji z lekarzem i wdrożenia odpowiednich działań, m.in. suplementacji żelazem.
Normy u dzieci zależą od wieku i wynoszą:
- dla noworodków: 25-200 ng/ml;
- dla niemowląt do 1. miesiąca życia: 200-600 ng/ml;
- dla niemowląt między 2. a 5. miesiącem życia: 50 do 200 ng/ml;
- dla niemowląt i dzieci powyżej 6. miesiąca życia: do 140 ng/ml.
Cena badania ferrytyny
Cena badania waha się w granicach 40-50 zł. W uPacjenta ceny badań różnią się w zależności od lokalizacji - aby sprawdzić, ile kosztuje oznaczenie ferrytyny w Twoim mieście, odwiedź katalog i wpisz swoją miejscowość.
Spersonalizuj swój
pakiet badań
Spersonalizuj swój
pakiet badań
Nie wiesz jaki pakiet badań wybrać dla siebie
lub członków Twojej rodziny?
Wypełnij nasz kwestionariusz a my dopasujemy pakiet indywidualnie pod potrzeby na bazie Twoich odpowiedzi.
Interpretacja poziomu ferrytyny
Niedobór ferrytyny
Obniżony poziom ferrytyny może świadczyć o:
- niedokrwistości z niedoboru żelaza - to najczęściej diagnozowany rodzaj anemii;
- dostarczaniu wraz z pożywieniem niewystarczającej ilości żelaza - co zdarza się u zwolenników diety roślinnej;
- przewlekłych krwawieniach z przewodu pokarmowego, układu moczowego i dróg rodnych - duża utrata krwi jest równoznaczna z utratą żelaza;
- koagulopatiach - czyli zaburzeniach krzepnięcia krwi prowadzących do krwawień;
- ciąży;
- zaburzeniach wchłaniania, które uniemożliwiają przyswojenie odpowiedniej ilości żelaza z pożywienia, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy achlorhydria (brak kwasu solnego w żołądku);
- hemosyderozie płucnej - rzadkiej chorobie, w której dochodzi do krwawień w pęcherzykach płucnych;
- hemoglobinurii - schorzenie charakteryzujące się rozpadem erytrocytów.
Nadmiar ferrytyny
Podwyższony poziom ferrytyny może być efektem:
- hemochromatozy - dziedzicznej lub nabytej choroby, w której dochodzi do nadmiernego wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego;
- stanów zapalnych rozmaitego pochodzenia, w tym wątroby (uszkodzenie, martwica komórek), śledziony, komórek szpiku kostnego.
reumatoidalnego zapalenia stawów; - nieodpowiednio dobranej terapii erytropoetyną (EPO), stosowaną w leczeniu niedokrwistości;
- występowania zespołów mielodysplastycznych - czyli różnych chorób, których cechą wspólną jest zmniejszona ilość krwinek we krwi obwodowej.
- przeładowania organizmu żelazem wskutek licznych transfuzji lub przedawkowania preparatów zawierających żelazo.
Ferrytyna a żelazo
70% żelaza wchłanianego przez przewód pokarmowy jest przenoszone do szpiku kostnego i wbudowywane do hemoglobiny - białka odpowiadającego za transport tlenu w organizmie. Reszta żelaza (około 30%) jest magazynowana w kompleksach białkowych, takich jak opisywana ferrytyna oraz hemosyderyna.
Stąd bierze się określenie ferrytyny jako zapasów żelaza. Są one wykorzystywane w procesie tworzenia i różnicowania czerwonych krwinek.
Poziom ferrytyny a poziom żelaza
Kiedy ilość żelaza dostarczanego do organizmu jest niższa od zapotrzebowania, organizm pobiera ten pierwiastek ze zmagazynowanych zasobów. Zmniejszenie poziomu żelaza jest jedyną bezpośrednią przyczyną spadku ferrytyny, dlatego wskaźnik ten uważa się za najskuteczniejszy parametr identyfikujący niedobór żelaza.
Kiedy z kolei ilość wchłanianego żelaza jest większa niż zapotrzebowanie organizmu, poziom ferrytyny wzrasta. Dochodzi wtedy do tworzenia w tkankach złogów mogących powodować uszkodzenie narządów.
Niska ferrytyna żelazo w normie lub wysokie
U niektórych osób dochodzi do tzw. utajonego niedoboru żelaza. To stan, w którym organizm ma żelazo tylko na bieżące potrzeby i nie posiada żadnych rezerw tego pierwiastka. Przy utajonym niedoborze żelaza poziom tego pierwiastka może pozostawać w normie, a nawet być wysoki. Jedynym badaniem identyfikującym taki problem jest właśnie oznaczenie poziomu ferrytyny.
Ferrytyna w diagnostyce anemii
Ferrytyna jako badanie wykonywane przy podejrzeniu anemii pozwala potwierdzić lub wykluczyć niedokrwistość mikrocytarną. To typ niedokrwistości, w którym erytrocytów jest za mało i są one mniejsze niż u osób zdrowych. Najczęstszą przyczyną niedokrwistości mikrocytarnej jest niedobór żelaza, dlatego ta przypadłość nazywana jest również anemią z niedoboru żelaza. Dowiedz się więcej o anemii.
Ferrytynę kontroluje się w procesie nie tylko rozpoznania, ale również leczenia anemii. Ocena poziomu tego składnika pozwala stwierdzić, czy leczenie przebiega prawidłowo.
Problem anemii jest problemem złożonym i wymaga poszerzonej diagnostyki. Ferrytyna to istotny wskaźnik, ale może on nie wystarczyć - niekiedy przyczyną anemii nie jest niedobór żelaza, a brak witaminy B12, kwasu foliowego czy rozwój choroby nowotworowej. Jeśli interesuje Cię ten temat, tutaj sprawdzisz badania zalecane przy podejrzeniu niedokrwistości.
Te kluczowe zebraliśmy w naszym pakiecie niedokrwistość, który polecamy osobom podejrzewającym u siebie anemię lub zmagających się z tą chorobą.
Jak podnieść ferrytynę?
Diagnostyka
Zanim podejmiesz próby podniesienia poziomu ferrytyny, postaraj się uzyskać diagnozę, która ukierunkuje Twoje działania. Jeśli standardowe badania nie dają jednoznacznego rozstrzygnięcia, sprawdź parametry, które pomogą ustalić przyczyny niedoboru ferrytyny:
Wyniki tych parametrów powinny być interpretowane przez specjalistę w powiązaniu z wynikami pozostałych badań - na tej podstawie lekarz jest w stanie z dużą pewnością zdiagnozować m.in. niedokrwistość mikrocytarną i wystawić odpowiednie rekomendacje.
Dieta
Prostym sposobem na to, by podnieść poziom ferrytyny, jest odpowiednia dieta. Powinna ona zawierać produkty bogate w wysoko przyswajalne żelazo hemowe pochodzenia zwierzęcego, zawarte w produktach takich jak:
- mięso (szczególnie czerwone) i przetwory mięsne,
- podroby,
- produkty mięsne z krwią (np. kaszanka),
- ryby.
Co istotne, witamina C poprawia przyswajalność żelaza, stąd w Twoim jadłospisie powinny znaleźć się świeże owoce i warzywa.
Ograniczasz lub już zrezygnowałeś z produktów mięsnych? Sięgnij po:
- nać pietruszki,
- orzechy,
- pestki dyni i słonecznika,
- rośliny strączkowe,
- buraki,
- morele,
- rodzynki.
Pamiętaj jednak, że powyższe produkty są źródłem żelaza niehemowego, które jest przyswajane przez organizm tylko w 20-30%.
Suplementacja i leki
Poziom ferrytyny można podnieść, przyjmując suplementy diety zawierające żelazo. W przypadku większych niedoborów tego białka konieczne może być przyjmowanie leków na receptę, zawierających:
- wodorotlenek żelaza trójwartościowego,
- siarczan żelaza dwuwartościowego,
- bursztynian żelaza.
Jak obniżyć ferrytynę?
Dieta
Niestety, dieta nie ma dużego znaczenia, jeśli chodzi o obniżanie poziomu ferrytyny. Lekarze co prawda rekomendują ograniczenie produktów obfitujących w żelazo oraz witaminę C i kwas foliowy (czyli substancje poprawiające przyswajanie żelaza), jednak kluczowe dla ustabilizowania poziomu ferrytyny jest rozpoznanie przyczyny jej nadmiaru.
Diagnostyka
Jeżeli nadmiar żelaza nie jest spowodowany u Ciebie suplementacją czy przetoczeniem dużej ilości krwi, możesz wykonać badanie w kierunku hemochromatozy. To jedna z najczęstszych przyczyn nadmiaru ferrytyny, a jednocześnie popularna choroba uwarunkowana genetycznie u osób rasy białej. Przyjmuje się, że nawet 1 na 10 Europejczyków jest nosicielem mutacji genu odpowiadającego za nieprawidłowe przyswajanie żelaza. Do rozwoju choroby dochodzi, gdy dziecku zostaną przekazane 2 wadliwe geny - od matki i ojca. Na hemochromatozę może chorować nawet 1 na 200 osób.
W wyniku hemochromatozy organizm przyswaja zbyt dużo żelaza, magazynując go w wątrobie, trzustce, sercu, przysadce i stawach, powodując zatrucie tkanek żelazem.
Upust krwi
Choć upuszczanie krwi kojarzy się ze średniowieczną metodą leczenia, która nie zawsze przynosiła efekty, dziś procedura ta jest z powodzeniem stosowana w leczeniu nadkrwistości, hemochromatozy i innych przypadłości wymagających obniżenie poziomu żelaza.
Leki
Nadmiar ferrytyny może wymagać zastosowania tzw. leków chelatujących żelazo, takich jak deferoksamina, deferypron, deferazyroks. Do terapii lekowej kwalifikują się osoby, które mają stężenie ferrytyny powyżej 1000 ng/ml lub biopsja bądź rezonans potwierdziły u nich złogi żelaza w wątrobie.
Niski poziom ferrytyny - kiedy i u kogo się pojawia?
Grupy ryzyka
Na obniżenie poziomu ferrytyny w szczególności narażeni są:
- wegetarianie i weganie, którzy mają problem ze zbilansowaniem diety roślinnej;
- osoby cierpiące na zaburzenia wchłaniania;
- sportowcy;
- osoby zmagające się z częstymi lub obfitymi krwawieniami (np. w czasie miesiączek);
- regularni dawcy krwi;
- pacjenci poddawani hemodializie;
- osoby z innych względów narażone na niedobory żelaza w organizmie.
Objawy
Niedobór ferrytyny powoduje szereg nieprzyjemnych dolegliwości, które można łatwo zaobserwować, w tym:
- złe samopoczucie, przejawiające się przewlekłym zmęczeniem, sennością;
- zaburzenia koncentracji;
- osłabienie odporności, podatność na infekcje;
- wypadanie włosów, łamliwość paznokci;
- suchość skóry;
- krwawienie dziąseł;
- zajady w kącikach ust.
Należysz do grona osób, które zastanawiają się, czy obniżony poziom ferrytyny może mieć związek z tyciem lub nawet obserwujesz u siebie taką zależność? Niska ferrytyna może świadczyć o anemii, a ta często idzie w parze z nieprawidłowo zbilansowanym odżywianiem. Choć oba zjawiska (tycie i niska ferrytyna) nie są bezpośrednio powiązane, jak najbardziej mogą współwystępować.
Wysoki poziom ferrytyny - kiedy i u kogo się pojawia?
W przeciwieństwie do niedoboru ferrytyny, nie wyróżnia się grup, które są szczególnie narażone na nadmiar tego składnika. Zazwyczaj wysoki poziom ferrytyny koreluje z wcześniej wspomnianymi stanami i schorzeniami, m.in. reumatoidalnym zapaleniem stawów, ostrymi stanami zapalnymi czy schorzeniami odpowiedzialnymi za ponadprzeciętne wchłanianie żelaza.
Objawy
Nadmiar ferrytyny może powodować m.in.:
- bóle stawów;
- problemy z funkcjonowaniem przewodu pokarmowego;
- złe samopoczucie.
Objawy nadmiaru ferrytyny nie są specyficzne i trudno je powiązać z wysokim stężeniem właśnie tego składnika. Wynika to z faktu, że podwyższona wartość ferrytyny może mieć różne przyczyny: stany zapalne, infekcje, uszkodzenia narządów czy choroby nowotworowe.
Ferrytyna nie należy do podstawowych, przeglądowych badań krwi, jednak warto mieć świadomość, że to najlepszy wskaźnik gospodarki żelazem. Jeśli odczuwasz objawy typowe dla anemii (ospałość, zawroty głowy, nerwowość, przyspieszone bicie serca, łamliwość włosów i paznokci) lub już rozpoznano u Ciebie chorobę, regularnie badaj poziom ferrytyny i konsultuj wynik z lekarzem. Możesz również skontrolować poziom ferrytyny, kiedy jesteś narażony na niedobór żelaza (stosujesz dietę roślinną) albo wręcz przeciwnie - odczuwasz objawy świadczące o jego nadmiarze (przewlekłe zmęczenie, przewlekłe stany podgorączkowe, sucha skóra).
Spis treści
- Ferrytyna - co to jest?
- Rola w organizmie
- Ferrytyna - badanie krwi
- Na czym polega badanie ferrytyny?
- Jak się przygotować do badania?
- Czynniki wpływające na wynik
- Normy ferrytyny
- Cena badania ferrytyny
- Interpretacja poziomu ferrytyny
- Niedobór ferrytyny
- Nadmiar ferrytyny
- Ferrytyna a żelazo
- Poziom ferrytyny a poziom żelaza
- Niska ferrytyna żelazo w normie lub wysokie
- Ferrytyna w diagnostyce anemii
- Jak podnieść ferrytynę?
- Diagnostyka
- Dieta
- Suplementacja i leki
- Jak obniżyć ferrytynę?
- Dieta
- Diagnostyka
- Upust krwi
- Leki
- Niski poziom ferrytyny - kiedy i u kogo się pojawia?
- Grupy ryzyka
- Objawy
- Wysoki poziom ferrytyny - kiedy i u kogo się pojawia?
- Objawy
