Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) [1] od 1975 roku na całym świecie zjawisko otyłości wzrosło trzykrotnie. W 2016 roku ponad 340 milionów dzieci i młodzieży w wieku 5-19 lat miało nadwagę lub otyłość. Jak poradzić sobie z nadwagą i uchronić dziecko od jej przykrych konsekwencji?
Nadwaga u dzieci - co robić?
Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) [2] zauważa, że dziecięca otyłość to złożony problem zdrowotny. Oznacza nieprawidłowe lub nadmierne nagromadzenie tłuszczu, które może szkodzić zdrowiu. Występuje, gdy masa ciała przekracza prawidłową wagę z uwzględnieniem wieku oraz wzrostu dziecka. Najczęstszą przyczyną nadmiernego przybierania na wadze jest brak równowagi energetycznej pomiędzy spożytymi kaloriami a wydatkowaniem energii. Na nadwagę może wpływać również genetyka czy otoczenie danej osoby, które determinuje umiejętność dokonywania zdrowych wyborów.
Konsekwencje zdrowotne nadwagi i otyłości u dzieci
Nadwaga lub otyłość u dziecka sprzyjają wysokiemu ciśnieniu krwi oraz wysokiemu poziomowi cholesterolu. Te dwa czynniki zwiększają natomiast ryzyko chorób układu krążenia. Pojawia się także większe ryzyko cukrzycy typu 2, insulinooporności, a także problemów z oddychaniem, ze stawami czy wątrobą. Dodatkowym zagrożeniem są problemy psychologiczne, takie jak niska samoocena i depresja obniżająca jakość życia. Wszystkie te zagrożenia sprawiają, że jeśli Twoje dziecko zmaga się z nadwagą, zdecydowanie warto wdrożyć plan powrotu do optymalnej wagi.
Nadwaga u dzieci - jak sprawdzić?
Najpopularniejszym i uznanym przez WHO wskaźnikiem, za pomocą którego można określić czy waga człowieka mieści się w normie, jest BMI (ang. Body Mass Index). Obliczenie wartości tego wskaźnika polega na wykonaniu działania matematycznego. Należy podzielić wagę danej osoby przez wartość wzrostu podniesioną do kwadratu (kg/m²) - wynik otrzymuje się w centylach. W przypadku dzieci i młodzieży do 18 roku życia, stosuje się siatki centylowe [3], za pomocą których należy sprawdzić, czy otrzymany wynik mieści się w normie dla danej płci i wieku dziecka.
Średnio wskaźniki BMI dla dzieci [4] w Polsce klasyfikują się następująco:
- 3-10 c - niedobór masy ciała;
- 10-25 c - szczupłość;
- 25-75 c - norma;
- 75-90 c - tendencja do nadwagi;
- 90-97 c - nadwaga;
- powyżej 97 c - otyłość.
Leczenie nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży - plan na wakacje!
Zdrowsze odżywianie
Jak podaje CDC [5], jedną z podstawowych zasad, którą możesz wprowadzić, by pomóc swojemu dziecku, jest ograniczenie spożywania słodkich napojów, pokarmów i przekąsek bogatych w kalorie, cukier, tłuszcze i sól. W takim razie co innego warto wprowadzić do diety? Więcej warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych. Postaraj się też wybierać chude mięso, ryby, drób i warzywa strączkowe, które dostarczą organizmowi cennego białka. Zachęcaj do spożywania dużej ilości wody - aby uczynić ją atrakcyjniejszą, dodaj do niej mięty, cytryny albo podawaj delikatnie schłodzoną.
Jeśli Twoja pociecha lubi sięgać po przekąski, stawiaj na ich zdrowsze wersje. Ogranicz cukierki, ciastka czy chipsy, a zamiast nich zaproponuj popcorn bez masła, owoce z jogurtem lub świeże warzywa z dodatkiem hummusu.
Kształtuj pozytywne nawyki
Niewielkie, ale konsekwentne zmiany mogą prowadzić do trwałych, pozytywnych efektów. Dlatego okres wakacji możesz wykorzystać na wprowadzenie zdrowych nawyków dla Ciebie, Twojego dziecka i całej rodziny.
Amerykański Narodowy Instytut Zdrowia [6] doradza kilka z nich:
- podawaj mniejsze porcje jedzenia (zgodnie jednak z zalecanym zapotrzebowaniem energetycznym dla Twojej pociechy);
- spożywajcie 4-5 posiłków dziennie w miarę możliwości regularnie i o stałych porach;
rzadziej wybierajcie fast-foody;
- zdrową żywność umieść w lepiej widocznych miejscach kuchni;
- ograniczcie kupowanie niezdrowego jedzenia;
- starajcie się nie jeść przed telewizorem czy komputerem;
- nie zachęcaj dziecka do zjedzenia całości, jeśli najadło się mniejszą porcją;
postaraj się nie nagradzać dziecka niezdrowymi przekąskami.
Więcej ruchu
Ciepłe miesiące to idealny czas, by zbudować u dziecka pozytywny stosunek do aktywności fizycznej. Szczególnie że dzieci w wieku od 3 do 5 lat powinny być aktywne niemal przez cały dzień [7], a dzieci i młodzież w wieku od 6 do 17 lat przez co najmniej 60 minut każdego dnia.
Pomóż więc dziecku znaleźć aktywność, która najbardziej mu odpowiada. Może Twoja pociecha chciałaby dołączyć do zespołu tanecznego, klubu piłkarskiego albo lubi jeździć rowerem czy na rolkach? Jeśli Twoje dziecko nie jest przyzwyczajone do aktywności fizycznej, zacznijcie małymi krokami - na przykład od kilkuminutowych okresów aktywności w ciągu dnia, a później stopniowo je wydłużajcie. Zwiększanie poziomu aktywności może wpłynąć korzystnie na całą Waszą rodzinę - zaplanujcie, co możecie robić razem, by więcej się ruszać.
Warto też zwrócić uwagę na czas spędzony przed komputerem czy smartfonem. Wytłumacz dziecku, jak niekorzystnie wpływają na niego długie godziny spędzone przed urządzeniami elektronicznymi i wspólnie wyznaczcie krótsze limity czasowe.
Zadbaj o odpowiednią ilość snu
Harvard Chan School of Public Health [8] zwraca uwagę, że niedobór snu zwiększa ryzyko cukrzycy, chorób układu krążenia, depresji, a także otyłości. Dlatego, aby poradzić sobie z nadwagą u dziecka lub jej zapobiec, upewnij się, że Twoje dziecko ma wystarczająco dużo snu.
Jak podaje The Sleep Charity [9], dzieci potrzebują więcej snu niż dorośli:
- najmłodsi około 12 godzin snu na dobę;
- dzieci w wieku 3-6 lat – 10-12 godzin;
- 7-12 lat – 10-11 godzin;
- nastolatkowie – około 8-9 godzin.
Jeśli Twoja pociecha śpi za mało, przyjrzyj się czynnikom, które na to wpływają. Mogą to być na przykład niekorzystne nawyki takie jak oglądanie telewizji lub korzystanie ze smartfona przed snem, chodzenie spać o nieregularnych porach, zbyt hałaśliwe otoczenie, zaburzenia snu lub choroby serca, płuc czy nerek.
Pamiętaj, że dzieci uczą się poprzez naśladownictwo - postaraj się więc być dla nich dobrym wzorem do naśladowania. A jeśli wszystkie te sugestie nie działają, poproś o wsparcie specjalistę - dietetyka lub psychodietetyka, który przyjrzy się Waszej sytuacji i zaleci spersonalizowany plan działania.
Źródła:
1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight, dostęp: 01.07.2021
2. https://www.cdc.gov/obesity/childhood/causes.html, dostęp: 01.07.2021
3. https://www.dziecizdrowoodzywione.pl/wp-content/uploads/2020/05/SIATKI-WHO-OLA-i-OLAF.pdf, dostęp: 01.07.2021
4. http://akademiazdrowegozywienia.com.pl/kalkulator, dostęp: 01.07.2021
5. https://www.cdc.gov/obesity/childhood/causes.html, dostęp: 01.07.2021
6. https://www.niddk.nih.gov/health-information/weight-management/helping-your-child-who-is-overweight, dostęp: 01.07.2021
7. https://www.cdc.gov/healthyweight/children/index.html, dostęp: 01.07.2021
8. https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/sleep/, dostęp: 01.07.2021
9. https://thesleepcharity.org.uk/how-much-sleep-does-my-child-need/, dostęp: 01.07.2021