Lek ten dostępny jest bez recepty. Można nabyć go niemal wszędzie - w aptece, kiosku, supermarkecie, a nawet stacji benzynowej. Od wielu lat paracetamol to podstawowy lek przeciwbólowy wielu Polaków. Wiąże się to jednak z ryzykiem szkodliwego dla zdrowia przedawkowania paracetamolu, zwłaszcza w preparatach złożonych. Pisaliśmy już o sytuacjach, w których nie należy stosować ibuprofenu. Jak to wygląda w przypadku paracetamolu?
Jak działa paracetamol?
Dawkowanie paracetamolu wskazane jest przy bólach mięśni, stawów czy kości, nerwobólach, bólach miesiączkowych, a także przy chorobach z wysoką temperaturą i po zabiegach stomatologicznych i chirurgicznych.
Działanie przeciwgorączkowe paracetamolu spowodowane jest hamowaniem syntezy prostaglandyn w centralnym układzie nerwowym, które wpływając na ośrodek termoregulacji w podwzgórzu, podwyższają ciepłotę ciała. Jednorazowa dawka paracetamolu obniża gorączkę na okres 6–8 godzin. Działanie przeciwbólowe paracetamolu jest również wynikiem działania ośrodkowego, a także zmniejszania przez ten lek wrażliwości receptorów bólowych, co podwyższa tzw. próg bólu. Efekt przeciwbólowy paracetamolu utrzymuje się po jednej dawce przez 4–6 godzin. [1]
Paracetamol, w przeciwieństwie do ibuprofenu, nie wykazuje działania przeciwzapalnego, ponieważ nie hamuje w tkankach obwodowych syntezy prostaglandyn, które są jednym z istotnych mediatorów zapalenia. Dlatego też nie wywołuje objawów ubocznych typowych dla leków niesteroidowych przeciwzapalnych (hamujących obwodową syntezę prostaglandyn) i jest zalecany dla chorych z przeciwwskazaniami do tych leków. [2]
Paracetamol w dawkach terapeutycznych uważany jest za lek bezpieczny o czym świadczy fakt, że jest dopuszczony do stosowania u kobiet ciężarnych od 4. miesiąca ciąży, u karmiących mam, a nawet u noworodków i niemowląt. Zalecany jest ponadto chorym na chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy, astmę aspirynową bądź zaburzenia krzepliwości krwi - dlatego, w tych przypadkach, stanowi on bezpieczniejszą alternatywę dla ibuprofenu, a także innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Kiedy paracetamol może stać się toksyczny?
Paracetamol to stosunkowo dobrze tolerowany przez organizm lek, jednak zdarzają się przypadki niewłaściwego stosowania i przedawkowania. Wiele innych leków zawiera w swoim składzie paracetamol, dlatego łatwo jest nieumyślnie zażyć zbyt dużą dawkę. Paracetamol to aktywny składnik wielu leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych oraz tych stosowanych w przypadku wystąpienia objawów przeziębienia i grypy. Przedawkowanie ma miejsce, gdy dana osoba przyjmuje więcej niż jeden lek zawierający paracetamol, dlatego należy zachować odpowiednią ostrożność. [3]
Ponadto, przed zażyciem paracetamolu skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, jeśli zmagasz się z:
- problemami z wątrobą,
- chorobami nerek,
- alkoholizmem,
- znaczną niedowagą. [4]
Kto powinien zachować szczególną ostrożność?
Na toksyczne działanie paracetamolu szczególnie wrażliwi są cierpiący na przewlekłe choroby wątroby (w tym alkoholicy) lub nerek, a także ci zmagający się ze znaczną niedowagą i ogólnym wyniszczeniem organizmu, ponieważ rozwija się u nich niedobór cysteiny, a co za tym idzie - spada ilość glutationu w wątrobie. Niedobór glutationu uniemożliwia natychmiastową neutralizację N-ace-tylo-p-benzochinoiminy - u osób tych przyjęcie dobowej dawki paracetamolu w ilości 6 g lub większej może doprowadzić do uszkodzenia wątroby i zatrucia paracetamolem. [5]
Podobnie jak w przypadku każdego leku przyjmowanego w czasie ciąży, kobiety oczekujące dziecka powinny zasięgnąć porady lekarza przed zażyciem paracetamolu i upewnić się, że przyjmują go w najmniejszej skutecznej dawce i przez jak najkrótszy czas. [6]
Niektóre produkty paracetamolu nie są odpowiednie dla dzieci poniżej pewnego wieku, ze względu na moc paracetamolu w produkcie. W tym wypadku lepszym rozwiązaniem mogą okazać się leki skomponowane specjalnie z myślą o najmłodszych. Najczęściej są one pod postacią czopków lub zawiesiny. Zalecana dawka paracetamolu dla dzieci oparta jest na masie ciała - 15 mg/kg. W Internecie dostępne są kalkulatory dawkowania paracetamolu, co z pewnością pomoże rodzicom w dobraniu odpowiedniej dawki.
Objawy zatrucia paracetamolem
Objawy przedawkowania paracetamolu zaczynają się po około 4–5 godzinach od przyjęcia leku i są to początkowo nudności i wymioty.
W skrajnych przypadkach dołączają bóle brzucha i tkliwość w okolicy prawego podżebrza, gdzie usytuowana jest wątroba. W drugiej dobie od zatrucia występują cechy uszkodzenia wątroby pod postacią żółtaczki i skazy krwotocznej, a w trzeciej dobie rozwija się niewydolność wątroby prowadząca do śpiączki, zaburzeń wielonarządowych i zgonu. [8]
Paracetamol to skuteczny i stosunkowo bezpieczny lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. W porównaniu z innymi środkami przeciwbólowymi, ma mniej możliwych działań niepożądanych - choć warto pamiętać, że nie posiada on właściwości przeciwzapalnych. Może być stosowany już u małych dzieci, a także w okresie ciąży i laktacji. Dawkowanie paracetamolu musi być jednak zawsze zgodne z zalecanym w ulotce. Nie należy skracać przerw między kolejnymi dawkami leku. Trzeba też dokładnie sprawdzać skład przyjmowanych preparatów, aby przypadkowo nie zastosować dwóch środków o różnej nazwie, zawierających tę samą substancję czynną.
Źródła:
- https://www.healthdirect.gov.au/paracetamol
- https://www.healthdirect.gov.au/paracetamol
- https://www.nurofen.pl/porady-dotyczace-bolu/o-nurofenie/czym-jest-paracetamol-kiedy-moge-stosowac-paracetamol/
- https://www.makatimed.net.ph/news-and-exhibits/news/daily-paracetamol-use-may-cause-more-harm-than-good
- https://www.healthdirect.gov.au/paracetamol
- https://www.healthdirect.gov.au/paracetamol
- https://www.doz.pl/czytelnia/a281-Paracetamol_skuteczny_ale_niebezpieczny
