Fizjologia bólu
Ból jest najczęściej spotykanym objawem wielu chorób i dolegliwości, a ich skuteczne diagnozowanie jest oparte na umiejętności różnicowania wszelkich rodzajów bólu. Wyspecjalizowane komórki nocyceptorowe, inaczej nazywane receptorami bólu, będą reagowały na szkodliwe bodźce z zewnątrz lub wewnątrz organizmu.
Gdzie występują receptory bólu?
- skóra;
- ściany naczyń - tętnice;
- okostna i stawy;
- miazga zębowa;
- opona twarda mózgu;
- opłucna, otrzewna.
Gdzie receptory bólu NIE występują?
- mózg;
- płuca;
- wątroba;
- śledziona;
- nerki.
Jak powstaje ból?
Oto mechanizmy tego, jak powstaje ból:
- Bodźce mechaniczne, termiczne, chemiczne, biologiczne lub elektryczne przekraczają wartość progową - tak zwany próg bólu.
- Uwalniają się mediatory bólu z uszkodzonych komórek - substancja P, acetylocholina, bradykinina, leukotrieny.
- Dochodzi do pobudzenia nocyceptorów.
- Do rdzenia kręgowego dochodzą impulsy z informacją, a następnie kierują się w stronę mózgu.
Bodźce bólowe są odczuwalne z podwójną siłą, która wywołana jest różnicą prędkości przewodzenia impulsów bólowych we włóknach nerwowych. Pierwsza odpowiedź bólowa ma zazwyczaj charakter silnego oraz ściśle umiejscowionego ostrego bólu, kolejna natomiast warunkuje nieprzyjemne odczucie bez ścisłego umiejscowienia bólu.
Odczuwalnie intensywności bólu jest indywidualnie zależne od zdolności adaptacyjnych człowieka, gdzie w przypadku silnego stresu, na przykład żołnierza, lub silnych emocji, ból jest w stanie się pojawić dopiero po ustąpieniu emocji.
Jakie możemy wyróżnić rodzaje bólu?
Ból trzewny - dotyczyć będzie narządów wewnętrznych, leżących bezpośrednio w klatce piersiowej i jamie brzusznej. Charakteryzuje się rozlaniem, niedokładną lokalizacją, o głębokim wrażeniu, tępy, gniotący, przewlekły o różnej intensywności.
Ból ścienny - inaczej nazywany somatycznym - będzie dotyczył skóry, mięśni, kości oraz błon surowiczych. Najczęściej jest ostry, ograniczony oraz precyzyjnie zlokalizowany.
Ból rzutowany - odczuwany jest w miejscu odlegle rzutowanym na obszarze ciała, może objawiać się typowym bólem w obszarze, na przykład, barku prawego, a jego przyczyna leży w obszarze wątroby.
Ból neuropatyczny - związany z zaburzoną pracą nerwów, może wystąpić w skutek chorób, takich jak cukrzyca, nowotwór, infekcje o różnym podłożu, chemioterapii, po zabiegach chirurgicznych. Ten ból cechuje się nagłym, często palącym objawem, strzelającym i kłującym.
Ból ostry i ból przewlekły
Ból ostry jest na ogół intensywny i krótkotrwały. Jest to sposób, w jaki organizm alarmuje osobę o urazie lub uszkodzeniu zlokalizowanej tkanki.
Ból przewlekły jest bólem patologicznym, zwanym także bólem neuropatycznym - trwa znacznie dłużej niż ból ostry i może być łagodny lub silny. Może być również ciągły, np. w zapaleniu stawów, lub przerywany, jak w przypadku migreny. Ból przerywany występuje wielokrotnie, ale zatrzymuje się pomiędzy zaostrzeniami.
Ból jest wrażeniem mocno subiektywnym, dokonywaną przez mózg interpretacją informacji sensorycznej przenoszonej drogami czuciowymi, które rozpoczynają się w nocyceptorach. Jest odczuciem bardzo indywidualnym i wielowymiarowym, różni się w zależności od stanu emocjonalnego człowieka.
