In vitro – na czym polega, jak wygląda i ile kosztuje?

Co to jest in vitro? Na czym polega?

Medycznie in vitro to termin opisujący wszelkie procesy lub zabiegi przeprowadzane poza organizmem żywym, w warunkach laboratoryjnych.

Potocznie mówiąc in vitro, z reguły mówi się o zapłodnieniu in vitro (ang. in vitro fertilization, w skrócie IVF). To procedura medyczna, która polega na zapłodnieniu komórki jajowej kobiety poza żeńskim układem rozrodczym, w laboratorium.

IVF to często jedyna szansa na zostanie rodzicami dla par, które mierzą się z niepłodnością.

In vitro krok po kroku

Etap 1 – badania do IVF

Zanim dojdzie do zabiegu in vitro, oboje partnerów musi wykonać szereg badań, które mają na celu ocenić skuteczność i bezpieczeństwo nadchodzącego zabiegu.

Badania krwi przed in vitro

Obowiązkowo oboje partnerów musi wykonać badania w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową:

• HIV,
• WZWB i WZWC,
• kiłę,
• chlamydię.

Choroby tego typu mogą utrudniać zapłodnienie lub stwarzać zagrożenie dla ciąży. Wykryte wcześniej pozwalają na wprowadzenie leczenia, które zniweluje ryzyko powikłań oraz zapobiegnie przeniesienia choroby na dziecko.

Ponadto każda osoba, która chce podjąć się procedury in vitro, wykonuje również badanie grupy krwi, aby ocenić ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego podczas porodu. Może do niego dojść, kiedy matka ma grupę krwi Rh-, a ojciec Rh+. W takich przypadkach lekarz prowadzący będzie mógł podjąć odpowiednie środki, takie jak profilaktyczne podanie immunoglobuliny anty-RhD w celu minimalizacji ryzyka powikłań.

Badaniem dodatkowym dla obojga partnerów jest kariotyp. To badanie cytogenetyczne, które może zidentyfikować ewentualne aberracje chromosomowe, mogące być przyczyną niepłodności lub powtarzających się poronień.

Warto sprawdzić też swoje zdrowie szerzej. Kobietom przed zabiegiem in vitro zaleca się również badania:

• P/c. p. kardiolipinie w kl. IgG i IgM (łącznie) met. ELISA – test diagnostyczny, który służy do wykrywania przeciwciał antykardiolipinowych (aCL) w surowicy krwi pacjentki. Zespół antyfosfolipidowy może wpływać na zdolność poczęcia, ponieważ nieprawidłowo funkcjonujący układ krzepnięcia krwi może powodować trudności w implantacji zarodka lub prowadzić do utraty zarodka na bardzo wczesnym etapie ciąży.
• APTT – test oceniający wewnętrzną drogę krzepnięcia krwi. Długi czas APTT może wskazywać na problemy z czynnikami krzepnięcia i zwiększone ryzyko krwawienia. Badanie to jest ważne, ponieważ procedura in vitro może zwiększyć ryzyko zakrzepów krwi i powikłań związanych z krzepnięciem.
• INR – służy monitorowaniu drogi zewnętrznej krzepnięcia i skuteczności leczenia przeciwzakrzepowego. Wysoki INR może wskazywać na zwiększone ryzyko krwawienia. Podobnie jak badanie APTT, test INR pozwala na ocenienie ryzyka zakrzepów i powikłań przy procedurze in vitro.
• Albumina – jeden z wielu parametrów, które pozwalają ocenić ogólny stan zdrowia pacjentki. Zmniejszenie poziomu albumin może być wskaźnikiem niedożywienia lub innych chorób. W trakcie procedury in vitro stosuje się leki hormonalne, które pomagają w stymulacji jajników w celu wytworzenia i pobrania dojrzałych komórek jajowych. Poziom albumin może być jednym z parametrów, które pozwalają lekarzowi ocenić, jak organizm pacjentki reaguje na te leki i czy stymulacja jajników przebiega prawidłowo.
• Morfologia krwi – badanie pozwalające ocenić ogólny stan organizmu oraz dostarczające istotnych informacji na temat niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii. Pozwala także na wykluczenie choroby nowotworowej układu krwiotwórczego lub zaburzeń odporności.
• Próby wątrobowe – pozwalają na ocenę obecności ewentualnych stanów zapalnych wątroby. Wczesne wykrycie tych stanów jest ważne, aby lekarz mógł odpowiednio zarządzać nimi i minimalizować potencjalne ryzyko dla matki i dziecka.
• Wirus różyczki Rubella, przeciwciała – wirus ten może powodować poważne komplikacje w czasie ciąży, zwłaszcza jeśli kobieta jest zakażona na wczesnym etapie ciąży. Zakażenie wirusem różyczki w tym okresie może prowadzić do wrodzonego zespołu różyczki, który może powodować wady wrodzone, w tym uszkodzenia słuchu, serca, wzroku i mózgu u dziecka. Wykonywanie badania IgG i IgM pozwala na wykrycie obecności przeciwciał przeciwko wirusowi różyczki i określenie, czy kobieta jest zakażona tym wirusem.
• Toksoplazmoza przeciwciała – zakażenie toksoplazmozą może być przekazywane na dziecko przez łożysko, co może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak wrodzona toksoplazmoza. Wykonywanie badania IgG i IgM pozwala na wykrycie obecności przeciwciał przeciwko Toxoplasma gondii, co wskazuje na ewentualne zakażenie toksoplazmozą w czasie ciąży.
• CMV IgG, IgM – wyniki badań pozwalają lekarzowi prowadzącemu na zaplanowanie odpowiedniej opieki medycznej i zarządzanie ryzykiem przeniesienia wirusa CMV na dziecko. W przypadku aktywnej infekcji CMV lekarz może zalecić regularne monitorowanie stanu zdrowia matki i płodu, aby wcześnie wykrywać ewentualne powikłania.

Z kolei mężczyźni mogą wykonać dodatkowo badania:

• CFTR – analiza genetyczne przeprowadzana u mężczyzn w celu oceny zdrowia reprodukcyjnego oraz wykrywania potencjalnych zaburzeń genetycznych. Mutacje w genie CFTR mogą prowadzić do choroby zwanej mukowiscydozą, która jest dziedziczną chorobą genetyczną o charakterze autosomalnym recesywnym.
• Mikrodelecje chromosomu Y (AZF) – to test genetyczny, który ocenia obecność lub brak mikrodelecji na chromosomie Y u mężczyzn. Chromosom Y zawiera geny związane z płodnością u mężczyzn, w tym geny związane z produkcją plemników. Mikrodelecje w określonych regionach chromosomu Y mogą powodować niedobory produkcji plemników i mogą być przyczyną azoospermii (braku plemników

Wszystkie wymienione badania możesz wykonać u siebie w domu. Pakiety badań przed in vitro uPacjenta to wygodne i bezpieczne rozwiązanie, dzięki któremu zadbacie o swoje zdrowie na własnych warunkach. Dobrym uzupełnieniem tych pakietów będą również badania na płodność.

Inne badania przed in vitro

• Badanie nasienia.
• Badanie rezerwy jajnikowej.
• Histeroskopia lub sonohisterografia – badania macicy.

Etap 2 – stymulacja hormonalna

Wyniki badań ocenia lekarz kwalifikujący do zabiegu in vitro. Po jego zatwierdzeniu rozpoczyna się stymulację hormonalną organizmu kobiety. Przyjmuje ona przez 1-2 tygodnie leki z syntetycznymi hormonami, które sprawią, że w jej organizmie dojrzeje więcej niż 1 komórka jajowa. Jest to potrzebne, ponieważ nie wszystkie produkowane przez żeński organizm jajeczka są gotowe do zapłodnienia. Generując zapas dojrzałych komórek, zwiększa się szanse na powodzenie IVF.

Aby ocenić, czy jajeczka są gotowe do pobrania, wykonuje się badania:

• USG waginalne,
• badania krwi:
  • estrogenów,
  • progesteronu.

Etap 3 – punkcja, czyli pobranie komórek jajowych i nasienia

Kiedy wiadomo już, że wyprodukowane przez kobiecy organizm komórki jajowe są wystarczająco dojrzałe, pobiera się je z organizmu. Ma to miejsce w klinice, zwykle 34-36 godzin przed ostatnią dawką leków hormonalnych i chwilę przed owulacją.

Jak wygląda punkcja?

1. Wykonuje się USG waginalne, które pomoże odnaleźć jajniki oraz namierzyć komórki do pobrania.
2. Za pomocą cienkiej igły, umieszczonej w urządzeniu USG, pobiera się komórki jajowe z jajnika.
3. Pozyskane komórki jajowe umieszczane są w płynie, w którym mogą w pełni dojrzeć.

Zabieg trwa ok. 20 minut. Możesz po nim czuć ból podbrzusza lub uczucie pełności brzucha – to normalne.

Jeśli nie wykorzystuje się oddanego wcześniej, zamrożonego nasienia, to tego samego dnia, z samego rana, pobiera się próbkę nasienia od mężczyzny.

Jak wygląda pobieranie nasienia od mężczyzny?
Jeśli mężczyzna nie ma problemów z ejakulacją, zaprasza się go do prywatnej przestrzeni, w której ma czas na masturbację i oddanie materiału. W przeciwnym razie spermę można pobrać bezpośrednio z jąder mężczyzny podczas zabiegu lub wykorzystać nasienie od zupełnie innego, zwykle anonimowego, dawcy.

Etap 4 – zapłodnienie komórki jajowej

Etap czwarty to właściwa procedura in vitro, czyli łączenie pozyskanych materiałów. Najczęściej robi się to na jeden z tych sposobów:

1. Spermę i dojrzałe komórki jajowe łączy się i przetrzymuje w inkubatorze, który zapewnia warunki odpowiednie do zapłodnienia.
2. ICSI (ang. intracytoplasmic sperm injection) – wstrzykuje się część spermy bezpośrednio do komórki jajowej. Tę technikę wybiera się, jeśli wcześniejsze badania wykazały małą liczbę lub jakość plemników w nasieniu mężczyzny.

Etap 5 – transfer zarodka do jamy macicy

2-6 dni po pobraniu materiałów od pary dokonuje się transferu zarodka do jamy macicy matki. Po zabiegu kobieta może wrócić do swojego normalnego trybu życia.

Jakie objawy po IVF są normalne?

• Lekki dyskomfort podczas stosunku czy aktywności fizycznej,
• zaparcia,
• wzdęcia,
• tkliwość piersi,
• lekkie plamienia krótko po zabiegu.

Etap 6 – badanie beta-HCG

Co najmniej 12 dni po pozyskaniu jajeczek, wykonuje się test ciążowy z krwi, czyli badanie beta-HCG, które wykaże, czy zabieg zakończył się powodzeniem.

In vitro – skuteczność

O skuteczności zabiegu in vitro może świadczyć wiele czynników. Najważniejszymi z nich jest wiek kobiety oraz przyczyna niepłodności pary.

Nie jest pewnie zaskoczeniem, że młodsze kobiety mają większe szanse na powodzenie. Human Fertilisation & Embryology Authority podaje, jaki procent zabiegów in vitro zakończył się sukcesem w 2019:

• 32% u kobiet przed 35. r.ż.;
• 25% u kobiet w wieku 35-37 lat;
• 19% u kobiet w wieku 38-39 lat;
• 11% u kobiet w wieku 40-42 lata;
• 5% u kobiet w wieku 43-44 lata;
• 4% u kobiet po 44 r.ż.

Dobrą wiadomością jest też to, że skuteczność in vitro rośnie. Od 1991 roku, skuteczność zabiegu u kobiet przed 43. r.ż. wzrosła aż trzykrotnie!

In vitro – szanse za pierwszym razem

Najnowsze badanie analizujące dane 22 413 osób biorących udział w in vitro podaje, że po pierwszym cyklu 52% par udało się zajść w ciążę.

Za którym razem zwykle udaje się przejść pomyślnie zabieg in vitro? Wiele klinik podaje, że górną granicą prób są 3-4 podejścia.

IVF – możliwe powikłania i komplikacje

In vitro jest zabiegiem bezpiecznym – nad wszystkim czuwają specjaliści, którzy dbają o higienę zabiegu oraz zdrowie pacjentów. Jednak nie zawsze zabieg kończy się powodzeniem przy pierwszym podejściu. Przygotowania i próby mogą być wyczerpujące, zarówno fizycznie jak i psychicznie, dla obu partnerów. Ponadto kobieta może doświadczać skutków ubocznych leków hormonalnych, np. uderzeń gorąca czy bólów głowy.

Możliwe powikłania czy komplikacje są podobne jak w przypadku starań o ciążę ogólnie. Tu też istnieje prawdopodobieństwo zajścia w ciążę mnogą. Warto pamiętać, że każda ciąża mnoga obarczona jest większym ryzykiem. Kobiety, które miały już problemy z zajściem w ciążę, mogą doświadczać większych problemów z utrzymaniem takiej ciąży. Kolejną możliwością jest wystąpienie ciąży pozamacicznej, czyli umieszczeniu się nie w macicy, a w jajowodzie. Taka ciąża nie ma szans przetrwać.

Ile kosztuje in vitro?

Na in vitro składa się szereg wydatków: poza samym zabiegiem należy uwzględnić koszt stymulacji hormonalnej oraz badań. Całkowity koszt in vitro waha się od 10 do nawet 20 tysięcy złotych za jedno podejście.

W niektórych rejonach Polski można starać się o dofinansowanie in vitro. Taka refundacja zabiegu dostępna jest jedynie w wybranych regionach – jest to zależne od decyzji lokalnych samorządów. Dzięki dofinansowaniu można uzyskać zwrot 50-80% kosztów.