Tężyczka – objawy, leczenie, badania

Co to jest tężyczka?

Tężyczka to zespół objawów charakteryzujący się nadmiernym skurczem mięśni. Najczęściej jest spowodowana brakiem równowagi elektrolitowej w organizmie, czyli niedostatecznym stężeniem niektórych pierwiastków (głównie wapnia i magnezu). Może być też objawem niektórych chorób np.endokrynologicznych, trzustki, niewydolności nerek, a także zaburzeń psychicznych.

Objawy tężyczki

Objawy tężyczki są na ogół łagodne i mogą się nieco różnić od siebie, w zależności od tego, jaka jest przyczyna choroby.

Tężyczka utajona – objawy

Tężyczka utajona nazywana jest także tężyczką normokalcemiczną lub spazmofilią. Związana jest z niskim poziomem magnezu i/lub potasu w organizmie. Objawy mogą też się pojawić, jeśli dojdzie do hiperwentylacji, czyli kiedy stężenie tlenu we krwi znacznie wzrasta, a dwutlenku węgla spada. Dzieje się tak na przykład podczas stresu. Chcąc się uspokoić, oddychamy szybko i głęboko, przez co  dochodzi na nadmiernego wysycenia krwi tlenem.

Objawy tężyczki utajonej:

• przewlekłe zmęczenie,
• wahania nastroju,
• bezsenność pomimo zmęczenia,
• problemy z pamięcią i koncentracją,
• duszności,
• kołatanie serca,
• bóle i zawroty głowy,
• napady leku,
• ataki paniki,
• drętwienie i mrowienie palców stóp i dłoni,
• drętwienie twarzy i języka,
• zimne dłonie i stopy,
• potliwość,
• uczucie guli w gardle,
• kolki i wzdęcia.

Tężyczka jawna – objawy

Tężyczka jawna (hipokalcemiczna) związana jest z niskim poziomem wapnia w organizmie. Objawy tężyczki jawnej występują w formie ataku, który objawia się postępującym mrowieniem i drętwieniem całego ciała. Chory najpierw odczuwa mrowienie i drętwienie palców stóp i dłoni. Jednocześnie odrętwieniu może ulec też okolica ust. Następnie dochodzi do charakterystycznego skurczu dłoni (tzw. ręka położnika, objaw Trousseau) i skurczu stóp (końsko-szpotawe ustawienie stóp). Objaw Trousseau to zgięcie dłoni z wyprostowanymi palcami, gdzie opuszki palców dotykają się i uniemożliwiają zaciśnięcie dłoni w pięść. Natomiast stopa końsko-szpotawa to charakterystyczne zgięcie stopy i przyciągnięcie palców (patrz rysunek niżej). Kolejnym etapem ataku jest skurcz przedramion i ramion. Następnie dochodzi do skurczu mięśni klatki piersiowej i twarzy. Może dojść do skurczu powiek i pogłębienia zaciśnięcia ust (tzw. usta karpia).

Podczas napadu w tężyczce jawnej może dojść do utraty przytomności, jednak ma to miejsce bardzo rzadko. Bardzo rzadko dochodzi też do skurczu krtani, co powoduje problemy z oddychaniem – w takiej sytuacji konieczne jest wezwanie karetki.

Tężyczka nerwicowa, czyli tężyczka a nerwica lękowa

W niektórych przypadkach nie można jednoznacznie stwierdzić przyczyn tężyczki. Czasami też występujące objawy są bardzo silne, nieadekwatne do wyników badań. Na przykład u pacjenta stwierdzono jedynie nieznaczny niedobór magnezu a symptomy tężyczki są takie, jak przy poważnym niedoborze tego pierwiastka. Zdarza się też tak, że nie ma żadnych   „fizycznych” podstaw do wystąpienia tężyczki, a objawy jednak się pojawiają. Wtedy często mówimy o tężyczce nerwicowej.

Tężyczka nerwicowa najczęściej dotyka osoby o neurotycznym typie osobowości. Osoby neurotyczne mają tendencję do zamartwiania się. Często odczuwają lęk i smutek. W porównaniu do osób o innym typie osobowości trudniej radzą sobie w stresowych sytuacjach. Skupiają się na negatywnych doświadczeniach. Uważnie też obserwują swoje ciało. Każda, nawet najmniejsza anomalia w ich organizmie może wzbudzać lęk. Jeśli osoba neurotyczna cierpi z powodu tężyczki, objawy mogą być silniejsze.

Tężyczka nerwicowa dotyka też osoby chorujące na nerwicę lękową. W nerwicy lękowej często pojawiają się ataki paniki, a w tężyczce jawnej objawy występują w formie napadu. W obu przypadkach symptomy są do siebie podobne. Dodatkowo podczas ataku paniki może dojść do hiperwentylacji. Osoba silnie zestresowana, zalękniona, zaczyna szybko i głęboko oddychać. W wyniku tego stężenie dwutlenku we krwi znacznie spada, równowaga kwasowo-zasadowa zostaje zaburzona i wzrasta pH krwi. To z kolei prowadzi do zasadowicy (alkalozy) krwi, która jest jedną z przyczyn tężyczki.

Objawy tężyczki wymagające konsultacji lekarskiej

Na ogół objawy tężyczki są łagodne. W niektórych przypadkach mogą przyjąć ciężką postać i wtedy wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. A są to objawy:

• skurcz krtani, który utrudnia lub wręcz uniemożliwia oddychanie;
• skurcz oskrzeli;
• bolesne skurcze mięśni całego ciała;
• wymioty;
• padaczka;
• arytmia.

Przyczyny tężyczki

Główną przyczyną tężyczki są niedobory wapnia (mowa wtedy o tężyczce jawnej), bądź magnezu i/lub potasu (tężyczka utajona).

Inne możliwe przyczyny tężyczki to:

• niedobór witaminy D – sprawdź, jaki masz poziom witaminy D;
• nadużywanie leków moczopędnych – stosowanie ich w nadmiarze wypłukuje elektrolity;
• usunięcie gruczołu przytarczycowego;
• alkoholizm – napoje alkohole zaburzają wchłanianie składników odżywczych, a spożywane w nadmiarze wypłukują wapń i potas;
• celiakia – osoby nietolerujące glutenu nie mogą spożywać produktów zbożowych, co może prowadzić do wielu niedoborów;
• insulinooporność – u osób cierpiących na cukrzycę i insulinooporność, często obserwuje się niskie stężenie magnezu;
• zespół Gitemana;
• zespół Barterra;
• choroby trzustki-> dowiedz się więcej o raku trzustki;
• niewydolność nerek;
• przyczyny psychologiczne.

Tężyczka – badania

Wiesz już, że przyczyną tężyczki może być niskie stężenia wapnia, potasu lub magnezu we krwi. Dlatego diagnostykę warto rozpocząć od pobrania krwi i oznaczenia stężenia tych dwóch makroelementów. Przy okazji warto też oznaczyć poziom witaminy D, a dokładnie metabolitu 25(OH)D, ponieważ wpływa ona na gospodarkę wapniowo-fosforową. Niedobór witaminy D zmniejsza wchłanianie wapnia przez komórki organizmu. W związku z tym, że objawy tężyczki mogą mieć też podłoże endokrynologiczne, warto oznaczyć również poziom paathormonu i hormonów tarczycy we krwi.

W diagnostyce tężyczki same badania krwi nie wystarczą.

Oprócz badania krwi, w diagnostyce tężyczki często przeprowadza się badanie za pomocą elekromiografu (EMC), tzw. próba tężyczkowa. Elektromiografia pozwala ocenić pobudliwość mięśni. Podczas badania mięśnie są stymulowane za pomocą impulsów elektrycznych.

Jak dokładnie wygląda badanie EMC?

Badanie przeprowadza się w pozycji leżącej. Na ramię lewej lub prawej ręki pacjenta zakładana jest opaska uciskowa. Powoduje ona niedokrwienie kończyny. Po 10 minutach pacjent jest proszony o wykonywanie szybkich i głębokich oddechów, aby nastąpiła hiperwentylacja. Po 2 minutach między palcem wskazującym a kciukiem umieszczana jest cienka igła, której zadaniem jest rejestracja czynności mięśnia. Całe badanie trwa około 15 minut. Po tym czasie pacjent może wrócić do swoich codziennych aktywności.

Wynik badania znany jest od razu. Jeśli próba tężyczkowa wypadła pozytywnie, lekarz stwierdza tężyczkę.

Do jakiego lekarza się zgłosić przy podejrzeniu tężyczki?

Leczenie tężyczki

Leczenie tężyczki zależy od tego, jakie są jej przyczyny. Jeżeli objawy tężyczki wynikają z niedoborów wapnia, magnezu, potasu czy witaminy D, w pierwszej kolejności zleca się odpowiednią suplementację. Tężyczka może być też objawem wielu chorób. Wtedy leczenie choroby leżącej u podstaw powinno przynieść poprawę. Niekiedy leczenie farmakologiczne nie jest wystarczające i konieczna może się okazać pomoc psychologa, psychiatry lub psychoterapeuty (w przypadku tężyczki nerwicowej). W pierwszej kolejności warto udać się na konsultację do psychologa, który zadecyduje, czy konieczna jest psychoterapia, czy również leczenie farmakologiczne u psychiatry.

Dieta a tężyczka

Jednymi z głównych przyczyn tężyczki są niedobory wapnia i magnezu, które mogą wynikać z nieodpowiedniej diety. Jeśli niedobory są znaczne, lekarz na pewno zaleci suplementację tych makroelementów. Jednak aby zapobiec niedoborom w przyszłości, a tym samym zmniejszyć ryzyko wystąpienia tężyczki, konieczna jest trwała zmiana nawyków żywieniowych. Dieta osób z tężyczką przede wszystkim powinna być bogata w wapń i magnez.

Wapń znajdziesz w takich produktach jak:

• mleko i jego przetwory,
• zielone warzywa,
• ryby wraz z ośćmi (sardynki, szprotki),
• rośliny strączkowe,
• nasiona sezamu,
• suszone owoce np. morele,
• orzechy,
• migdały,
• płatki owsiane.

Natomiast magnez znajdziesz w:

• pełnoziarnistych produktach zbożowych,
• zarodkach pszennych,
• orzechach,
• nasionach roślin strączkowych,
• suszonych figach,
• warzywach zielonych,
• kakao,
• bananach.

Ponieważ niedobory witaminy D mogą zmniejszać wchłanianie magnezu, zaleca się także spożywanie produktów w nią bogatych. 

Witaminę D znajdziesz w:

• tłustych rybach (łosoś, makrela, tuńczyk, śledź, sardynki),
• jajach,
• maśle i wzbogacanych margarynach,
• tłustych serach.

Pamiętaj też, że witamina D powstaje w skórze pod wpływem promieni słonecznych, dlatego warto jak najwięcej czasu spędzać na zewnątrz. W okresie jesienno-zimowym (a przez cały rok u osób, które większość dnia spędzają w pomieszczeniach) zaleca się suplementację.

Tężyczka a kawa

Czy mając tężyczkę, można pić kawę? Można pić kawę, ale między posiłkami. Picie kawy w trakcie posiłków nie jest zalecane, ponieważ kawa zmniejsza wchłanianie składników odżywczych w tym wapnia i magnezu. Podobne działanie wykazuje herbata i wszystkie napoje mające w składzie kofeinę.

Tężyczka a alkohol

Nadmierne spożywanie alkoholu jest jedną z przyczyn tężyczki. Alkohol nie tylko wypłukuje magnez z organizmu, ale i nasila występujące już objawy tężyczki. Jeśli cierpisz na tężyczkę, ogranicz ilość spożywanego alkoholu do minimum lub całkowicie z niego zrezygnuj. Obserwuj też swój organizm. Być może jedno piwo czy lampka wina nie wpłyną na Twoje samopoczucie i nie nasilą objawów. Jeśli jednak poczujesz się gorzej po alkoholu, będzie to sygnał, aby całkowicie z niego zrezygnować.

Czy tężyczka jest wyleczalna?

Tężyczka sama w sobie nie jest chorobą, ale zestawem objawów, które mogą wynikać z niedoborów makroelementów lub być symptomami wielu innych dolegliwości. Ponadto objawy choroby mogą być wywoływane przez wiele czynników naraz. Dlatego trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy tężyczka jest wyleczalna. Jeśli tężyczka została zdiagnozowana, wprowadzono leczenie i wyniki badań są w normie, być może problem leży po stronie psychiki. Wtedy warto skonsultować się z psychologiem, bo prawdopodobnie mamy do czynienia z tężyczką nerwicową.

Czy tężyczka jest groźna?

Wszystko zależy od stopnia nasilenia objawów. Jeśli są łagodne, a tak jest najczęściej, tężyczka nie stanowi poważnego zagrożenia dla zdrowia i życia. Natomiast jeśli nastąpi silny atak tężyczki, gdzie dochodzi do skurczu krtani, w wyniku czego oddychanie jest utrudnione, wtedy tężyczka stanowi poważne zagrożenie dla życia chorego. W takiej sytuacji należy jak najszybciej udać się do szpitala lub wezwać karetkę. Dowiedz się, jak udzielić pierwszej pomocy.

Zadbaj o swoje zdrowie i regularnie się badaj

Niech profilaktyka wejdzie Ci w krew! Nie od dziś wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Regularne badania krwi pozwalają na wykrycie niedoborów i nieprawidłowości w Twoim organizmie. Wykryte na wczesnym etapie pozwalają szybko wdrożyć leczenie i uniknąć wielu nieprzyjemnych objawów.