Jaka jest rola potasu w organizmie i jego związek z chorobami nerek lub serca? Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak objawia się niedobór, a jak nadmiar potasu we krwi. Poznaj źródła potasu w diecie oraz zalecenia stosowania potasu jako leku czy suplementu.
Potas w organizmie
Potas to jeden z elektrolitów, czyli pierwiastków wspomagających przewodnictwo nerwowe. Odgrywa ważną rolę w regulacji skurczu mięśni, w tym serca, odpowiada też za równowagę wodną organizmu oraz ciśnienie osmotyczne. Potas działa również antagonistycznie do wapnia (zwiększa przepuszczalność błon komórkowych) oraz sodu (spożycie sodu, czyli de facto soli, podwyższa ciśnienie krwi, podczas gdy potas je obniża). Pełni ważną funkcję w metabolizmie węglowodanów.
Potas w ciąży jest ważny ze względów utrzymania odpowiedniego ciśnienia krwi. Kiedy dochodzi do nadciśnienia w ciąży, może dojść do niedotlenienia płodu, zaburzeń rozwoju lub przedwczesnego porodu. Potas pomaga obniżyć ciśnienie i tym samym ogranicza ryzyko wymienionych powikłań.
Niedobór potasu (hipokaliemia)
Niedobór potasu może objawiać się:
- ogólnym osłabieniem,
- zaparciami,
- skurczami mięśni,
- kołataniem serca,
- arytmią serca,
- zaburzeniami czucia,
- spadkiem ciśnienia tętniczego,
- częstomoczem.
Jakie są przyczyny „uciekającego” potasu?
Do niedoboru potasu dochodzi najczęściej w przypadkach utraty potasu wraz z moczem lub przez przewód pokarmowy. Czasami jest to spowodowane stosowaniem niektórych leków, np. diuretyków, w innych przypadkach może wiązać się to z chorobami takimi jak: zaburzenia pracy tarczycy lub nerek, przetoki jelitowe czy gruczolaki jelita grubego. Innym razem może do niego dojść w wyniku wymiotów lub biegunek, a nawet poprzez nadużywanie środków przeczyszczających.
Jak uzupełnić szybko potas?
Jeśli niedobór potasu nie jest poważny, wystarczy włączyć do swoich posiłków produkty bogate w potas – ich listę znajdziesz poniżej.
W bardziej poważnych przypadkach należy wprowadzić suplementację – jej częstotliwość i siłę ustali lekarz. Pod żadnym pozorem nie działaj na własną rękę, szczególnie jeżeli:
- przyjmujesz niesteroidowe leki przeciwzapalne, czyli m.in. popularny ibuprofen, naproksen lub aspiryna – wchodzą one w interakcję z potasem i mogą prowadzić do tak silnego podwyższenia poziomu tego pierwiastka, że może dojść do uszkodzenia nerek, paraliżu lub zaburzenia pracy serca;
- bierzesz leki na niewydolność serca, nadciśnienie, cukrzycę – często to tzw. leki oszczędzające potas, które zapobiegają niedoborom tego pierwiastka, dlatego samodzielne wdrożenie takich suplementów może doprowadzić do hiperkaliemii;
- chorujesz na nerki.
Nadmiar potasu (hiperkaliemia)
Objawy nadmiaru potasu to:
- ogólne osłabienie,
- osłabienie mięśni lub ich porażenie,
- duszność,
- szybka męczliwość,
- wolne tętno,
- mrowienie,
- dezorientacja.
W ekstremalnych przypadkach wysoki potas może spowodować zatrzymanie pracy serca.
Jakie są przyczyny wysokiego poziomu potasu?
Możliwe przyczyny nadmiaru potasu to:
- Niewystarczające wydalanie potasu przez nerki wraz z moczem, co może wiązać się z uszkodzeniem nerek lub ich chorobami, bądź niedoczynnością nadnerczy.
- Stosowanie leków ograniczających wydalanie potasu: inhibitorów konwertazy angiotensyny (np. enalapryl, kaptopryl, lizynopryl, trandolapryl, chinapryl), blokerów receptora angiotensynowego (np. losartan, walsartan, telmisartan, irbesartan, kardesartan), diuretyków oszczędzających potas (spironolakton, eplerenon, amiloryd), niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. diklofenak, naproksen, ibuprofen, piroksykam), leków immunosupresyjnych (cyklosporyna, takrolimus) oraz leków przeciwdrobnoustrojowych (sulfametoksazol+trimetoprim, ketokonazol).
- Przedawkowanie potasu, czyli nadmierna suplementacja.
- Nowotwory, np. białaczka.
- Kwasica cukrzycowa z niedoboru insuliny lub kwasica metaboliczna.
W przypadku wystąpienia objawów hiperkaliemii u pacjentów chorujących na wyżej wymienione dolegliwości lub stosujących wymienione leki należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza POZ bądź na SOR w celu oznaczenia stężenia elektrolitów we krwi.
Jak oczyścić organizm z potasu?
Aby pozbyć się nadmiaru potasu z organizmu, ważne jest ustalenie przyczyny: czy wynika to z nieodpowiednio dobranych leków lub suplementacji, czy też stoi za tym coś poważniejszego, np. uszkodzenie nerek lub nowotwór. Jak obniżyć poziom potasu? W niektórych (lekkich) przypadkach lekarz może zlecić stosowanie leków moczopędnych. Pomóc może również odpowiednia dieta, ograniczająca podaż tego pierwiastka. W cięższych przypadkach konieczne jest leczenie szpitalne.
Czego nie jeść przy wysokim poziomie potasu?
Unikaj produktów bogatych w potas, wymienionych niżej. Ponadto ogranicz picie soków owocowych i warzywnych. Obieraj owoce i warzywa przed spożyciem, aby zmniejszyć ilość potasu zawartego w skórce. Zrezygnuj z suplementów diety zawierających potas. Niestety nie istnieje droga na skróty i trudno wymienić produkty, które wypłukują potas z organizmu.
Gotowanie zmniejsza poziom potasu w niektórych produktach, np. ziemniakach czy szpinaku.
Nadmiar potasu a kawa Kawa jest uznawana za napój zawierający mało potasu (116 mg na filiżankę). Uznaje się, że maksymalnie 3 filiżanki kawy dziennie są bezpieczne dla zdrowia i nie powoduje ubytku potasu z organizmu.
Jaka jest norma potasu we krwi?
Poziom potasu we krwi powinien mieścić się w przedziale 3,5 – 5,0 mmol/l. Zarówno nadmiar, jak i niedobór potasu stwierdza się na podstawie badań krwi.
Źródła potasu
Dobra wiadomość jest taka, że potas znajduje się w przeważającej liczbie produktów żywnościowych! W czym jest najwięcej potasu? W suszonych owocach, orzechach, nasionach, kakao i czekoladzie, a także warzywach i owocach, np. ziemniakach. Jednym z najbardziej bogatych w potas owoców jest banan, a także pomidory, szpinak, pomarańcze, figi i awokado. Sprawdź tabelę niżej i zobacz, w czym jest potas i co jeść, jeśli masz wysoki poziom potasu.
Dzienne zapotrzebowanie na potas nie zostało ściśle określone. Autorzy Norm Żywienia dla Populacji Polski wyjaśniają, że nie istnieją biomarkery stanu odżywienia potasem, które umożliwiłyby określenie dokładnego dobowego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Istnieją za to normy definiujące wystarczające spożycie dla osób od 16 roku życia, wykluczając kobiety w okresie karmienia. Wynoszą one 3500 mg/dobę.
Produkty bogate w potas tabela (na podstawie Medycyny Praktycznej)
Leki uzupełniające potas
Potas w formie leku stosuje się:
- w przypadku niedoboru potasu,
- po przedawkowaniu glikozydów naparstnicy.
Czasami też potas podaje się w celach profilaktycznych wraz z glikozydami naparstnicy, kortykosteroidami, lekami moczopędnymi.
Kiedy brać potas: rano czy wieczorem?
mgr farm. Zofia Winczewska
farmaceutka, w trakcie doktoratu
Potas jest ważnym pierwiastkiem biorącym udział w funkcjach życiowych, ale jego suplementacja powinna być podyktowana ścisłym wskazaniem lekarskim – nadmiar potasu także jest niebezpieczny. Zwykle potas dostarczany jest z dietą wraz z warzywami, owocami czy strączkami, natomiast jego suplementacja jest włączana np. u osób leczonych na nadciśnienie lekami moczopędnymi, przy przewlekłych biegunkach i wymiotach. Najlepiej przyjmować je podczas posiłku lub od razu po nim.
Nie ssij, gryź ani nie żuj tabletki z potasem. Prawidłowe podanie leku to jego połknięcie i popicie niewielką ilością wody. W przeciwnym wypadku może spowodować to podrażnienie błon śluzowych jamy ustnej lub uwolnienie zbyt dużej ilości potasu na raz w organizmie.
Przeciwwskazania do stosowania potasu w formie leków
Nie zaleca się podawania potasu w przypadkach:
- hiperkaliemii,
- ostrej i przewlekłej niewydolności nerek,
- niewydolności kory nadnerczy,
- stosowania leków moczopędnych oszczędzających potas,
- owrzodzenia żołądka lub jelit.
Środki ostrożności podczas leczenia potasem
Pamiętaj, aby w trakcie leczenia regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza, badać poziom potasu we krwi. Specjalista może także zlecić wykonanie badania EKG.
Przedawkowanie potasu
Pamiętaj, że potas, jak każdy inny lek, można przedawkować! Kiedy poziom potasu we krwi przekroczy 7,5 mmol/l i dojdzie do ciężkiej hiperkaliemii, konieczna jest hospitalizacja, a pacjent może wymagać nawet hemodializy.
Potas to ważny pierwiastek wspomagający podstawowe funkcje życiowe. Jednak jego samodzielna suplementacja może przynieść więcej szkody niż pożytku, dlatego preparaty z potasem stosuj wyłącznie po konsultacji ze specjalistą.
Natalia Kryger
Autor
mgr Karolina Wojtkowska
Weryfikacja merytoryczna
