W jaki sposób działa szczepionka na koronawirusa?
Szczepionka pomaga budować odporność na chorobę zakaźną bez konieczności jej przebycia. Celem szczepienia na koronawirusa jest wyposażenie organizmu w limfocyty B, czyli białe krwinki, które wytwarzają przeciwciała ochronne atakujące fragmenty wirusa oraz limfocyty T – białe krwinki, atakujące zainfekowane wirusem komórki. Co ważne, szczepionkę na koronawirusa należy przyjąć w dwóch dawkach.
Opracowane przez naukowców szczepienia dzielą się na szczepionki mRNA, szczepionki podjednostkowe oraz szczepionki wektorowe - rozróżnia je sposób działania.
Szczepienia mRNA
Zawierają genetyczny fragment wirusa SARS-CoV-2, za pomocą którego komórki organizmu wytwarzają nieszkodliwe białka S unikalne dla tego wirusa. Produkcja wspomnianych białek sprawia, że w organizmie uaktywnia się odpowiedź immunologiczna i produkcja przeciwciał, które pomogą w walce z wirusem w przypadku zakażenia. Wiele osób obawia się, czy szczepionka mRNA nie zmienia ludzkiego kodu genetycznego, jednak fragment mRNA nie może wnikać do jądra komórkowego, w którym znajduje się DNA.
Jakie szczepionki należą do tej grupy? Pfizer, Moderna oraz CureVac.
Szczepionki wektorowe
Wektorowe szczepionki nie zawierają antygenów koronawirusa. Są jednak wyposażone w osłabioną wersję adenowirusa (będącego przyczyną przeziębień), który dostarcza do ludzkich komórek odpowiedni kod genetyczny i stymuluje je do wytworzenia białek SARS-CoV-2. Przypomina to naturalną infekcję, w wyniku której wyzwolona zostaje zarówno odpowiedź immunologiczna limfocytów T, jak i produkcja przeciwciał przez limfocyty B. Zaletami szczepień wektorowych jest to, że wywołują silną odpowiedź immunologiczną, a tę technologię wykorzystuje się w nauce od lat.
Szczepionkami wektorowymi są AstraZeneca oraz Janssen Pharmaceutica NV.
Szczepionki podjednostkowe
Zawierają oczyszczone białka wirusa, które dostają się do komórek antygenowych i wytwarzają odpowiedź immunologiczną. Oczyszczone białka nie są w stanie wywołać choroby, dlatego tego typu szczepionki na COVID-19 są odpowiednie dla osób z osłabionym układem odpornościowym. Jednak w ich przypadku odpowiedź immunologiczna może być znacznie słabsza niż w szczepionkach nowszej generacji, dlatego mogą być mniej skuteczne.
Nad taką szczepionką pracuje koncern Sanofi, jednak ze względu na niską skuteczność w badaniach klinicznych, prawdopodobnie będzie ona dostępna dopiero pod koniec 2021 roku.
Skutki uboczne szczepionki na koronawirusa
Szczepionka na COVID-19 została opracowana niemal w ekspresowym tempie, więc w naturalny sposób mogą pojawić się wątpliwości na temat jej działania. Zwróć jednak uwagę na to, że skutki uboczne, których doświadczyły osoby poddane szczepieniu, wyglądają na niegroźne. Natomiast konsekwencje zachorowania na COVID-19 mogą być niestety bardzo poważne. Producenci szczepionek - Pfizer-BioNTech oraz Moderna zaobserwowali u badanych krótkotrwałe skutki uboczne, takie jak ból w miejscu wstrzyknięcia, gorączka, dreszcze, bóle głowy, mięśni czy stawów. Wymienione objawy są przejściowe i występują także po innych szczepionkach, np. na półpaśca czy grypę.
Centrum Ochrony i Prewencji Zdrowia (CDC) udokumentowało kilka przypadków anafilaksji u zaszczepionych. Dlatego też organizacja zaleca, by osoby, które kiedykolwiek doświadczyły reakcji anafilaktycznej po szczepieniu, powstrzymały się od otrzymania szczepionki na koronawirusa lub skonsultowały się ze swoim lekarzem. Pfizer i Moderna podają także, że kilka osób z grupy badanych (4 osoby u Pfizera oraz 3 w Modernie) doświadczyło porażenia Bella, czyli tymczasowego paraliżu twarzy. Agencja Żywności i Leków (FDA) zapewnia jednak, że informacji jest na razie za mało, by określić związek pomiędzy szczepieniem a tym zjawiskiem, ale FDA mimo wszystko nieustannie monitoruje sytuację.
Szczepionka na koronawirusa - badania kliniczne
Szczepionka na COVID-19, pomimo że została wykonana w wyjątkowo szybkim tempie, musiała przejść przez wszystkie wymagane fazy badań klinicznych. Na czym polegają poszczególne fazy? Otóż pierwszym etapem są testy przedkliniczne. Wówczas naukowcy testują szczepionkę na komórkach, a następnie na zwierzętach, by sprawdzić, czy preparat wywołuje odpowiedź immunologiczną.
Po etapie przedklinicznym ma miejsce faza pierwsza, czyli próba bezpieczeństwa. Ten krok polega na podaniu szczepionki niewielkiej liczbie osób, by sprawdzić jej bezpieczeństwo, dawkowanie i upewnić się co do stymulacji układu odpornościowego. W fazie drugiej rozszerza się próbę badanych. Tutaj szczepionka zostaje podana setkom ludzi z różnych grup wiekowych. Dzięki temu można określić, czy na którąś z grup szczepionka oddziałuje w niepożądany sposób.
Ostatnią fazą jest próba skuteczności. Tysiące ochotników w tej fazie zostaje zaszczepionych lub otrzymuje placebo. W ten sposób badacze określają efektywność szczepionki i sprawdzają występowanie skutków ubocznych. Dopiero po tych wszystkich fazach FDA może zatwierdzić szczepionkę lub warunkowo zezwolić na jej masowe stosowanie.
Skuteczność poszczególnych szczepionek na COVID-19
Badania kliniczne szczepionki Pfizer zostały przeprowadzone na grupie 43 448 uczestników. 21 720 z nich otrzymało szczepionkę, a 21 728 osób otrzymało placebo. Skuteczność określono na poziomie 95% u osób w wieku od 16 lat.
Badania skuteczności szczepionki Moderna objęły grupę ponad 30 000 osób. Tutaj także połowa badanych została zaszczepiona, a druga połowa otrzymała placebo. Określono skuteczność na poziomie 94%.
Szczepionka AstraZeneca notuje 90% skuteczności u osób, które otrzymały najpierw pół dawki, a następnie całą dawkę preparatu. Natomiast u badanych, którzy otrzymali dwie pełne dawki, skuteczność określono na poziomie 62%. Szczepionka jest w trakcie testów na grupie 30 000 ochotników.
Pozostałe szczepionki takie jak CureVac i Janssen Pharmaceutica NV, również są jeszcze w fazie badań klinicznych.
Ile kosztuje szczepionka na koronawirusa?
Aktualne dane wskazują, że Polska zakupi ponad 60 milionów szczepionek za ponad 2,4 mld zł. Ze względu na podwójne dawki szczepień wystarczy ich dla 30 milionów obywateli. Serwis Rzeczypospolitej Polskiej Gov.pl podaje, że szczepionka jest bezpłatna oraz dobrowolna. Określona została jednak kolejność, by w pierwszej kolejności szczepionki otrzymały osoby z grup największego ryzyka, jak osoby starsze czy pracownicy ochrony zdrowia.
Szczepienie jest jednym z najważniejszych sposobów na powstrzymanie rozprzestrzeniania się koronawirusa. Rozważ przyjęcie szczepionki na COVID-19, by uniknąć choroby i przyczynić się do zatrzymania pandemii.
