1. Wybieraj produkty spożywcze o właściwościach antyrakowych
W przypadku aż 30% nowotworów istnieje związek między sposobem odżywiania, a rozwojem choroby. Żywność - w zależności od tego, jaką wybierzemy - może zmniejszać lub zwiększać ryzyko nowotworu.
W ramach profilaktyki nowotworowej wybieraj produkty, które:
- zawierają antyoksydanty, czyli substancje hamujące reakcję utleniania: warzywa zielone (jarmuż, szpinak), pomidory, marchew, owoce (aronia, borówka, porzeczka, wiśnia), rośliny strączkowe, kakao.
- mają właściwości redukujące potencjał kancerogenny: cebula, czosnek, warzywa kapustowate, cytrusy;
- hamują wzrost komórek guzów: soja, pomidory, warzywa kapustowate, czosnek, cebula, winogrona, kurkuma, zielona herbata.
- hamują proces angiogenezy zachodzący podczas rozwoju zmian nowotworowych: winogrona i inne owoce miękkie, produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega-3.
Równie ważne jest unikanie żywności zanieczyszczonej tzw. kancerogenami. Kancerogeny mogą być substancjami chemicznymi (metale ciężkie) lub mikrobiologicznymi (aflatoksyny). Te drugie powstają w wilgotnym środowisku (są wytwarzane przez grzyby pleśniowe) i są uznawane za silny czynnik rakotwórczy, szczególnie oddziałujący na wątroby i nerki.
2. Kontroluj wagę w ramach profilaktyki nowotworów
U osób z nadwagą o 15% wzrasta ryzyko raka jelita grubego. W przypadku otyłości wartość ta rośnie ponad dwukrotnie - do 32%. Wysoka masa ciała przyczynia się również do rozwoju nowotworów nerki, trzustki czy gruczolaka przełyku.
Nadmiar tłuszczu w organizmie zwiększa oporność na insulinę i przyspiesza procesy zapalne w organizmie. Ponadto hormony (m.in. estrogen) uwalniane z tkanki tłuszczowej mogą stymulować rozwój nowotworu. Dlatego tak ważne jest, aby kontrolować nie tylko zawartość talerza, ale też BMI - wskaźnik ten nie powinien być wyższy niż 25.
3. Zadbaj o regularną aktywność fizyczną
Aktywność fizyczna to najprostszy sposób na to, by ograniczyć odkładanie się w organizmie tłuszczu i cukru - składników, które, wywierając negatywny wpływ na organizm, sprzyjają rozwojowi nowotworów. Dodatkowo ruch stymuluje układ odpornościowy do produkcji białych krwinek (a dokładnie limfocytów i granulocytów), co skutkuje utworzeniem naturalnej bariery ochronnej organizmu.
Jak się ruszać, aby ograniczyć ryzyko rozwoju nowotworów? Najlepiej regularnie i dość często: 5 razy w tygodniu przez 30-60 minut. Wysiłek powinien mieć średnią intensywność, a jednocześnie być dynamiczny i angażować duże grupy mięśniowe. Każdorazowo trening powinien rozpoczynać się rozgrzewką oraz kończyć rozciąganiem i rozluźnianiem mięśni.
Jak pokazują badania, także rzadsze treningi dają dobre efekty. U osób uprawiających sport minimum trzy razy w tygodniu zachorowalność na nowotwory jest o ⅓ mniejsza, niż u osób nieaktywnych, dlatego ruch to najlepsza forma profilaktyki nowotworowej.
4. Rzuć palenie
Lekarze z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego uznają palenie za najważniejszy z możliwych do wyeliminowania czynników zwiększających zachorowalność na nowotwory. I mowa tu nie tylko o raku płuca. Palenie papierosów zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów krtani, gardła, przełyku, jamy ustnej, nosa i zatok, wątroby, żołądka, dolnych dróg moczowych czy piersi.
Motywacją do rzucenia palenia powinna być obrazowa statystyka: w krajach europejskich co 5. przypadek nowotworu wywołany jest paleniem papierosów.
5. Zaszczep się
Ważną rolę w profilaktyce chorób nowotworowych odgrywają szczepienia ochronne. W tym miejscu warto wspomnieć o szczepionce przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego. Wirus HPV jest uznawany za groźny czynnik kancerogenny, który może powodować raka szyjki macicy, a także nowotwory głowy i szyi. Szczepienie przeciwko HPV zaleca się wykonać jeszcze przed rozpoczęciem współżycia seksualnego (oczywiście można to zrobić również później).
W ramach profilaktyki nowotworów warto zaszczepić się również przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. WZW B jest jednym z czynników rozwoju raka wątrobowokomórkowego. Szczepienie jest o tyle ważne, że tą chorobą łatwo się zarazić podczas zabiegów kosmetycznych, medycznych, leczenia stomatologicznego czy stosunków płciowych.
6. Unikaj czynników kancerogennych
Staraj się unikać substancji, które sprzyjają rozwojowi nowotworu: metali ciężkich, chemikaliów wykorzystywanych w przemyśle (benzen, dioksyny, chlorek winylu) czy kiedyś powszechnie stosowanego w budownictwie azbestu. Jeśli masz kontakt w pracy z tego typu czynnikami, zadbaj o odpowiednie środki ostrożności. Ponadto uważnie czytaj i sprawdzaj skład kosmetyków. Unikaj tych zawierających sztuczne substancje zapachowe - niektóre z nich mogą mieć działanie sprzyjające rozwojowi nowotworu.
Innym kancerogenem jest promieniowanie UV. Ma ono zdolność wywoływania mutacji i zaburza naturalne mechanizmy komórkowe chroniące przed zmianami nowotworowymi. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV (częste opalanie, wizyty solarium) może być przyczyną nowotworów skóry.
W ramach profilaktyki onkologicznej warto ograniczyć spożycie alkoholu. Jego regularne picie podnosi ryzyko rozwoju raka krtani, przełyku, wątroby czy piersi.
7. Jak uchronić się przed rakiem? Wykonuj badania profilaktyczne
Im wcześniej nowotwór zostanie wykryty, tym większa szansa na jego wyleczenie. Jakie badania wykonać w ramach profilaktyki nowotworów? Kobiety powinny regularnie wykonywać badanie cytologiczne i mammografię, natomiast mężczyźni - test PSA pozwalający wykryć nowotwór prostaty. Bez względu na płeć warto wykonać badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego (kolonoskopię), rentgen płuc oraz rutynowe badania umożliwiające przegląd zdrowia (m.in. morfologia, badanie moczu, hormonów tarczycy).
Choć część z tych badań (mammografia, PSA, kolonoskopia) zalecane jest u osób po 50. roku życia, warto wykonywać je także w młodszym wieku, aby móc zareagować odpowiednio wcześnie w przypadku pojawienia się choroby.
W ramach profilaktycznych badań nowotworowych możesz wykonać pakiet nowotworowy dostępny w uPacjenta. Dzięki temu sprawdzisz obecność najczęściej występujących mutacji, których nosicielstwo wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór. Pozwoli Ci to wdrożyć indywidualnie dopasowaną profilaktykę onkologiczną.
Profilaktyka chorób nowotworowych wymaga prowadzenia zdrowego stylu życia i regularnego wykonywania badań. To niewiele, biorąc pod uwagę, jak dużo korzyści przynosi - dzięki niej Twoje życie może stać się dłuższe i bardziej satysfakcjonujące!