Morfologia krwi (rozmaz automatyczny)

Morfologia krwi z automatycznym rozmazem to jedno z najczęściej wykonywanych i najważniejszych badań laboratoryjnych. Można je nazwać „zdrowotnym barometrem” organizmu, ponieważ dostarcza fundamentalnych informacji o ogólnym stanie zdrowia, kondycji szpiku kostnego oraz o wielu toczących się w ciele procesach – zarówno fizjologicznych, jak i chorobowych.

Badanie to polega na ilościowej i jakościowej ocenie trzech głównych grup komórek, które krążą w Twojej krwi:

• Erytrocyty (krwinki czerwone), dzięki zawartej w nich hemoglobinie, transportują tlen z płuc do każdej komórki ciała. Morfologia ocenia ich liczbę oraz parametry, takie jak wielkość (MCV), zawartość hemoglobiny (MCH, MCHC) czy zróżnicowanie wielkości (RDW). Analiza tych wskaźników jest kluczowa w diagnostyce różnych typów anemii (niedokrwistości).
• Leukocyty (krwinki białe) są strażnikami Twojej odporności. Morfologia określa ich całkowitą liczbę (WBC) oraz, dzięki automatycznemu rozmazowi, procentowy i ilościowy udział ich poszczególnych rodzajów:
• • •
    Neutrofile – pierwsza linia obrony przed bakteriami.
  • •
    Limfocyty – walczą głównie z wirusami i komórkami nowotworowymi.
  • •
    Monocyty – „sprzątacze” usuwający obumarłe komórki i patogeny.
  • •
    Eozynofile – ich liczba rośnie w alergiach i chorobach pasożytniczych.
  • •
    Bazofile – biorą udział w reakcjach alergicznych.
• Trombocyty (płytki krwi) to najmniejsze komórki krwi, które odgrywają kluczową rolę w procesie krzepnięcia. Gdy dojdzie do uszkodzenia naczynia krwionośnego, tworzą w tym miejscu „korek”, hamując krwawienie.

Morfologię krwi warto wykonywać regularnie, nawet gdy czujesz się dobrze. Istnieją też konkretne objawy, które powinny skłonić Cię do jak najszybszego wykonania badania.

• Profilaktycznie, czyli dla zdrowia. To badanie powinno być stałym punktem Twojego corocznego przeglądu zdrowia. Pozwala ocenić problemy na bardzo wczesnym etapie i daje ogólny obraz kondycji organizmu.
• Gdy czujesz się osłabiony i zmęczony. Utrzymujące się zmęczenie, senność, problemy z koncentracją, bladość skóry, zawroty głowy czy łamliwość włosów i paznokci.
• Gdy często łapiesz infekcje. Powracające przeziębienia, stany podgorączkowe czy ogólny spadek odporności.
• Gdy masz skłonność do siniaków lub przedłużających się krwawień. Jeśli nawet po lekkim uderzeniu pojawiają się u Ciebie siniaki, a drobne skaleczenia długo krwawią.
• Przed planowanym zabiegiem chirurgicznym. Morfologia jest obowiązkowym badaniem przed operacją, aby ocenić ryzyko związane z krwawieniem i zdolność organizmu do regeneracji.
• W ciąży. To jedno z podstawowych badań kontrolnych u przyszłych mam, pozwalające monitorować m.in. ryzyko niedokrwistości.

Morfologia krwi jest badaniem uniwersalnym, polecanym dosłownie każdemu. Są jednak grupy osób, dla których regularna kontrola jest szczególnie ważna.

• Wszyscy dorośli w ramach profilaktyki. Niezależnie od wieku i płci, wykonuj morfologię co najmniej raz w roku, aby mieć swoje zdrowie pod kontrolą.
• Kobiety. Szczególnie narażone na niedobory żelaza z powodu comiesięcznej utraty krwi podczas menstruacji oraz w okresie ciąży, kiedy zapotrzebowanie na składniki odżywcze wzrasta.
• Dzieci i młodzież. W okresach intensywnego wzrostu i rozwoju, a także w przypadku częstych infekcji, morfologia jest cennym narzędziem diagnostycznym.
• Seniorzy. Z wiekiem rośnie ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, w tym anemii, która może być mylona z ogólnym osłabieniem związanym z wiekiem.
• Osoby na dietach eliminacyjnych. Weganie i wegetarianie powinni regularnie kontrolować morfologię pod kątem ryzyka rozwoju anemii z niedoboru witaminy B12 i żelaza.
• Osoby z chorobami przewlekłymi. Pacjenci z chorobami nerek, cukrzycą, schorzeniami autoimmunologicznymi czy nowotworami wymagają regularnego monitorowania morfologii, gdyż ich schorzenia i leczenie mogą wpływać na obraz krwi.

Regularność jest kluczem do skutecznej profilaktyki. W przypadku morfologii krwi ta zasada jest szczególnie istotna.

• Profilaktycznie. U zdrowych osób dorosłych zaleca się wykonywanie morfologii krwi przynajmniej raz w roku. To absolutne minimum, które pozwala na bieżąco monitorować stan zdrowia.
• W sytuacjach nagłych. Kiedy poczujemy się gorzej, słabiej, bądź łapie nas jakaś infekcja. Kiedy mamy objawy grypopodobne, morfologia pomaga w ocenie, czy infekcja ma podłoże bakteryjne, czy wirusowe.
• W sytuacjach monitorowania. Morfologia jest jednym z podstawowych parametrów służących do monitorowania stosowania leków bądź suplementów w trakcie leczenia niedoborów bądź niedokrwistości.
• W sytuacjach szczególnych. W przypadku ciąży, chorób przewlekłych, chorób krwi i układu krzepnięcia, leczenia mogącego wpływać na krew czy nieprawidłowych wyników w przeszłości, lekarz może zalecić częstszą kontrolę, np. co kilka miesięcy.

• Badanie najlepiej przeprowadzić w godzinach porannych pomiędzy 7:00 a 10:00.
• Chociaż do samej morfologii nie jest to bezwzględnie wymagane, zaleca się badanie na czczo (ok. 8-12 godzin po ostatnim posiłku). Daje to pewność, że wynik nie będzie zakłócony, a dodatkowo umożliwia wykonanie przy jednym pobraniu innych badań, które wymagają postu (np. glukozy).
• Przed badaniem wypij szklankę wody. Odwodnienie może prowadzić do fałszywego zawyżenia niektórych parametrów (np. hematokrytu).
• W dniu poprzedzającym badanie unikaj intensywnego wysiłku fizycznego, który może chwilowo podnieść liczbę białych krwinek.
• Badanie można wykonać w dowolnym dniu cyklu miesiączkowego. Warto jednak wykonać te badanie po miesiączce, ponieważ może ona nieznacznie wpłynąć na wyniki (np. fałszywie obniżyć poziom hemoglobiny).
• Postaraj się, aby poranek przed badaniem był spokojny. Silny stres, podobnie jak wysiłek, może wpłynąć na poziom leukocytów.

Na ostateczny obraz Twojej krwi może wpłynąć wiele czynników.

• Czynniki fizjologiczne.
  Wiek, płeć, ciąża, pora dnia, duża wysokość n.p.m., odwodnienie, intensywny wysiłek fizyczny, stres, palenie papierosów.
• Czynniki patologiczne.
  Ostre i przewlekłe infekcje, stany zapalne, krwawienia (jawne lub utajone, np. z przewodu pokarmowego), choroby nerek, wątroby, tarczycy, schorzenia autoimmunologiczne, niedobory (żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego), nowotwory (zwłaszcza układu krwiotwórczego).
• Czynniki farmakologiczne.
  Wiele leków może wpływać na wyniki morfologii, m.in. antybiotyki, leki przeciwzapalne, chemioterapia, leki moczopędne. Zawsze informuj lekarza lub specjalistę medyczngo o wszystkich przyjmowanych preparatach.

• Układ czerwonokrwinkowy (Erytrocyty, Hemoglobina, Hematokryt)
• • •
    Wyniki poniżej normy (niedokrwistość) mogą świadczyć o niedoborze żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego, utracie krwi, chorobach przewlekłych (np. nerek) lub problemach ze szpikiem kostnym. Objawiają się osłabieniem, bladością i męczliwością.
  • •
    Wyniki powyżej normy (nadkrwistość) mogą być spowodowane odwodnieniem, paleniem papierosów, przebywaniem na dużych wysokościach, chorobami płuc lub, w rzadszych przypadkach, nowotworami krwi.
• Układ białokrwinkowy (Leukocyty i frakcje)
• • •
    Wyniki poniżej normy (leukopenia) mogą występować w przebiegu niektórych infekcji wirusowych, po chemioterapii, w ciężkich zakażeniach (sepsa) lub przy uszkodzeniu szpiku kostnego. Zwiększają podatność na infekcje.
  • •
    Wyniki powyżej normy (leukocytoza) najczęściej wskazują na infekcję bakteryjną (wzrost neutrofili), infekcję wirusową (wzrost limfocytów) lub alergię/pasożyty (wzrost eozynofili). Mogą też towarzyszyć stanom zapalnym, stresowi lub nowotworom.
• Płytki krwi (Trombocyty)
• • •
    Wyniki poniżej normy (małopłytkowość) to większe ryzyko krwawień. Może być efektem infekcji, działania leków, chorób autoimmunologicznych lub problemów ze szpikiem.
  • •
    Wyniki powyżej normy (nadpłytkowość) to większe ryzyko powstawania zakrzepów. Może towarzyszyć stanom zapalnym, niedoborom żelaza lub chorobom nowotworowym.