Co roku w Polsce i na świecie diagnozowana jest coraz większa liczba nowotworów, w tym także złośliwych. W naszym kraju rocznie 110 tys. zgonów spowodowanych jest rakiem. To druga, po chorobach serca, przyczyna śmierci, która w porównaniu do tej pierwszej ciągle zwiększa swoje żniwo. Najpewniejszym sposobem na leczenie jest wczesne wykrycie guza, dlatego wciąż słyszymy o akcjach edukacyjnych, zachęcających do corocznej, prewencyjnej kontroli zdrowia. Jednym z pierwszych badań zalecanych zwykle przez onkologów jest test na obecność markerów nowotworowych we krwi pacjenta.
Czym są markery nowotworowe?
Podejrzewając chorobę nowotworową, podstawowe badania krwi nie wystarczą, by ją potwierdzić. W organizmach mierzących się z nowotworem złośliwym zazwyczaj pojawiają się substancje takie jak antygeny, białka, enzymy czy hormony, których stężenie znacząco odbiega od prawidłowego. Substancje te to potocznie zwane markery nowotworowe lub też znaczniki nowotworowe. Ich wczesne zidentyfikowanie znacznie ułatwia diagnozę choroby, określenie stopnia jej przebiegu oraz pozwala potwierdzić reemisję guza.
By uzyskać poprawną diagnozę, badanie trzeba przeprowadzić kilka razy oraz skonsultować jego wyniki z lekarzem specjalistą.
Jak przygotować się do badania?
Należy przede wszystkim pamiętać, że nawet podwyższone markery nie zawsze oznaczają, że mamy do czynienia z rakiem. Ich oznaczenie można łatwo zaburzyć, dlatego tak ważne jest odpowiednie przygotowanie:
- Pacjent, oddając próbkę, powinien być w pełni zdrowy. Nawet drobne przeziębienie czy gorączka mogą zakłócić wyniki,
- Trzy dni przed pobraniem należy powstrzymać się od alkoholu, kawy i herbaty,
- Przed badaniem unikajmy stresu i nadmiernego wysiłku fizycznego,
- Jeśli zależy nam na oznaczeniu markerów związanych z nowotworami okolic intymnych, na dwa dni przed oddaniem próbki powinniśmy powstrzymać się od współżycia oraz unikać długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej.
Jak interpretować wyniki?
Już wcześniej wspominaliśmy o tym, że wyniki markerów rakowych powinien interpretować wyłącznie lekarz. Markery nowotworowe są wyjątkowo trudne w prawidłowym rozpoznaniu, a ich wynik może być podwyższony np. gdy w organizmie pojawia się stan zapalny. Nie jest to przecież jednoznaczne z nowotworem, ale wielu pacjentów ulega sugestii i szybko wpada w niepotrzebną panikę. Dlatego, jeśli w wynikach zauważymy podwyższone stężenie któregoś z markerów, pamiętajmy że mają one znaczenie wyłącznie pomocnicze i nie są jednoznaczne z diagnozą.
Jakie markery nowotworowe wyróżniamy?
Antygen karcyno-embrionalny CEA – jego wysoki poziom jest szczególnie zauważalny u osób z nowotworami jelita grubego, płuc i trzustki.
Alfa-fetoproteina AFP – jego podwyższony poziom może być efektem różnych schorzeń wątroby.
Ludzka gonadotropina kosmówkowa HCG – jest zazwyczaj wytwarzana, gdy mamy do czynienia z rakiem jąder.
Fosfataza alkaliczna – przydatna przy diagnostyce raka wątroby i dróg żółciowych.
Dehydrogenaza mleczanowa LDH – stanowi ważny element rokowniczy w nowotworach wątroby, narządów płciowych, białaczkach czy chłoniakach.
Immunoglobuliny – pomocne w diagnostyce i monitorowaniu guzów limfatycznych oraz chorób wątroby i śledziony.
Antygen nowotworowy CA 124 – oznaczany w surowicy jest przydatny w ocenie skuteczności leczenia i wykrywanie nawrotów jajnika, ale także płuc.
Swoisty antygen sterczowy PSA – marker przerostu prostaty, przydatny w diagnostyce, leczeniu i monitorowanie raka prostaty.
Antygen nowotworu przewodu pokarmowego CA 19-9 (GIGA) – znacznik raka trzustki, dróg wątrobowo-żółciowych oraz jelita grubego i odbytnicy. Czułość kliniczna testu w przypadku raka trzustki dochodzi nawet do 95%.
TIBC oraz Ferrytyna – zwiększenie ilości w wielu przypadkach nowotworów, podwyższone stężenie w surowicy nie jest jednak specyficzne.
Białka ostrej fazy (CRP, ilościowo) – są markerem wciąż badanym, jednak uważane za potencjalny wskaźnik procesów nowotworzenia.
Poddając się badaniu, wiele osób zastanawia się, czy markery nowotworowe są wiarygodne. W przypadku markerów nowotworowych bardzo łatwo o zafałszowany wynik, dlatego pacjent oddając próbkę powinien być w pełni zrelaksowany. Dobrym pomysłem będzie domowe badanie krwi. Znane środowisko i bezpieczne warunki obniżą poziom stresu i przyniosą bardziej wymierne wyniki laboratoryjne.
