Potas w organizmie i diecie. Jak leczyć niedobór i nadmiar?

Jaka jest rola potasu w organizmie i jego związek z chorobami nerek lub serca? Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak objawia się niedobór, a jak nadmiar potasu we krwi. Poznaj źródła potasu w diecie oraz zalecenia stosowania potasu jako leku czy suplementu.

Potas w organizmie

Potas to jeden z elektrolitów, czyli pierwiastków wspomagających przewodnictwo nerwowe. Odgrywa ważną rolę w regulacji skurczu mięśni, w tym serca, odpowiada też za równowagę wodną organizmu oraz ciśnienie osmotyczne. Potas działa również antagonistycznie do wapnia (zwiększa przepuszczalność błon komórkowych) oraz sodu (spożycie sodu, czyli de facto soli, podwyższa ciśnienie krwi, podczas gdy potas je obniża). Pełni ważną funkcję w metabolizmie węglowodanów.

Potas w ciąży jest ważny ze względów utrzymania odpowiedniego ciśnienia krwi. Kiedy dochodzi do nadciśnienia w ciąży, może dojść do niedotlenienia płodu, zaburzeń rozwoju lub przedwczesnego porodu. Potas pomaga obniżyć ciśnienie i tym samym ogranicza ryzyko wymienionych powikłań.

Niedobór potasu (hipokaliemia)

Niedobór potasu może objawiać się:

• ogólnym osłabieniem,
• zaparciami,
• skurczami mięśni,
• kołataniem serca,
• arytmią serca,
• zaburzeniami czucia,
• spadkiem ciśnienia tętniczego,
• częstomoczem.

Jakie są przyczyny „uciekającego” potasu?

Do niedoboru potasu dochodzi najczęściej w przypadkach utraty potasu wraz z moczem lub przez przewód pokarmowy. Czasami jest to spowodowane stosowaniem niektórych leków, np. diuretyków, w innych przypadkach może wiązać się to z chorobami takimi jak: zaburzenia pracy tarczycy lub nerek, przetoki jelitowe czy gruczolaki jelita grubego. Innym razem może do niego dojść w wyniku wymiotów lub biegunek, a nawet poprzez nadużywanie środków przeczyszczających.

Jak uzupełnić szybko potas?

Jeśli niedobór potasu nie jest poważny, wystarczy włączyć do swoich posiłków produkty bogate w potas – ich listę znajdziesz poniżej.

W bardziej poważnych przypadkach należy wprowadzić suplementację – jej częstotliwość i siłę ustali lekarz. Pod żadnym pozorem nie działaj na własną rękę, szczególnie jeżeli:

• przyjmujesz niesteroidowe leki przeciwzapalne, czyli m.in. popularny ibuprofen, naproksen lub aspiryna – wchodzą one w interakcję z potasem i mogą prowadzić do tak silnego podwyższenia poziomu tego pierwiastka, że może dojść do uszkodzenia nerek, paraliżu lub zaburzenia pracy serca;
• bierzesz leki na niewydolność serca, nadciśnienie, cukrzycę – często to tzw. leki oszczędzające potas, które zapobiegają niedoborom tego pierwiastka, dlatego samodzielne wdrożenie takich suplementów może doprowadzić do hiperkaliemii;
• chorujesz na nerki.

Nadmiar potasu (hiperkaliemia)

Objawy nadmiaru potasu to:

• ogólne osłabienie,
• osłabienie mięśni lub ich porażenie,
• duszność,
• szybka męczliwość,
• wolne tętno,
• mrowienie,
• dezorientacja.

W ekstremalnych przypadkach wysoki potas może spowodować zatrzymanie pracy serca.

Jakie są przyczyny wysokiego poziomu potasu?

Możliwe przyczyny nadmiaru potasu to:

1. Niewystarczające wydalanie potasu przez nerki wraz z moczem, co może wiązać się z uszkodzeniem nerek lub ich chorobami, bądź niedoczynnością nadnerczy.
2. Stosowanie leków ograniczających wydalanie potasu: inhibitorów konwertazy angiotensyny (np. enalapryl, kaptopryl, lizynopryl, trandolapryl, chinapryl), blokerów receptora angiotensynowego (np. losartan, walsartan, telmisartan, irbesartan, kardesartan), diuretyków oszczędzających potas (spironolakton, eplerenon, amiloryd), niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. diklofenak, naproksen, ibuprofen, piroksykam), leków immunosupresyjnych (cyklosporyna, takrolimus) oraz leków przeciwdrobnoustrojowych (sulfametoksazol+trimetoprim, ketokonazol).
3. Przedawkowanie potasu, czyli nadmierna suplementacja.
4. Nowotwory, np. białaczka.
5. Kwasica cukrzycowa z niedoboru insuliny lub kwasica metaboliczna.

Jak oczyścić organizm z potasu?

Aby pozbyć się nadmiaru potasu z organizmu, ważne jest ustalenie przyczyny: czy wynika to z nieodpowiednio dobranych leków lub suplementacji, czy też stoi za tym coś poważniejszego, np. uszkodzenie nerek lub nowotwór. Jak obniżyć poziom potasu? W niektórych (lekkich) przypadkach lekarz może zlecić stosowanie leków moczopędnych. Pomóc może również odpowiednia dieta, ograniczająca podaż tego pierwiastka. W cięższych przypadkach konieczne jest leczenie szpitalne.

Czego nie jeść przy wysokim poziomie potasu?

Unikaj produktów bogatych w potas, wymienionych niżej. Ponadto ogranicz picie soków owocowych i warzywnych. Obieraj owoce i warzywa przed spożyciem, aby zmniejszyć ilość potasu zawartego w skórce. Zrezygnuj z suplementów diety zawierających potas. Niestety nie istnieje droga na skróty i trudno wymienić produkty, które wypłukują potas z organizmu.

Jaka jest norma potasu we krwi?

Poziom potasu we krwi powinien mieścić się w przedziale 3,5 – 5,0 mmol/l. Zarówno nadmiar, jak i niedobór potasu stwierdza się na podstawie badań krwi.

Źródła potasu

Dobra wiadomość jest taka, że potas znajduje się w przeważającej liczbie produktów żywnościowych! W czym jest najwięcej potasu? W suszonych owocach, orzechach, nasionach, kakao i czekoladzie, a także warzywach i owocach, np. ziemniakach. Jednym z najbardziej bogatych w potas owoców jest banan, a także pomidory, szpinak, pomarańcze, figi i awokado. Sprawdź tabelę niżej i zobacz, w czym jest potas i co jeść, jeśli masz wysoki poziom potasu.

Leki uzupełniające potas

Potas w formie leku stosuje się:

• w przypadku niedoboru potasu,
• po przedawkowaniu glikozydów naparstnicy.

Czasami też potas podaje się w celach profilaktycznych wraz z glikozydami naparstnicy, kortykosteroidami, lekami moczopędnymi.

Kiedy brać potas: rano czy wieczorem?

Przeciwwskazania do stosowania potasu w formie leków

Nie zaleca się podawania potasu w przypadkach:

• hiperkaliemii,
• ostrej i przewlekłej niewydolności nerek,
• niewydolności kory nadnerczy,
• stosowania leków moczopędnych oszczędzających potas,
• owrzodzenia żołądka lub jelit.

Środki ostrożności podczas leczenia potasem

Pamiętaj, aby w trakcie leczenia regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza, badać poziom potasu we krwi. Specjalista może także zlecić wykonanie badania EKG.

Przedawkowanie potasu

Pamiętaj, że potas, jak każdy inny lek, można przedawkować! Kiedy poziom potasu we krwi przekroczy 7,5 mmol/l i dojdzie do ciężkiej hiperkaliemii, konieczna jest hospitalizacja, a pacjent może wymagać nawet hemodializy.

Potas to ważny pierwiastek wspomagający podstawowe funkcje życiowe. Jednak jego samodzielna suplementacja może przynieść więcej szkody niż pożytku, dlatego preparaty z potasem stosuj wyłącznie po konsultacji ze specjalistą.