Objawy raka jelita grubego. Jak rozpoznać nowotwór?

Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych. Do grupy raków jelita grubego zalicza się rak okrężnicy, zgięcia esiczo-odbytniczego oraz odbytnicy. Choć nowotwór potrafi być groźny w skutkach, dzięki odpowiednio wczesnemu wykryciu jest on w pełni uleczalny! Pamiętaj - obserwacja organizmu, a następnie konsultacja lekarska mogą uratować zdrowie i życie. Jeśli zastanawiasz się, jakie są objawy raka jelita grubego oraz jak przebiega leczenie nowotworu - jesteś w dobrym miejscu!

Z artykułu dowiesz się o:
- pierwszych objawach raka jelita grubego;
- oznakach dalszego rozwoju nowotworu;
- czynnikach ryzyka wpływających na rozwój raka;
- skutecznej profilaktyce (i konkretnych badaniach, które warto wykonać);
możliwościach leczenia.

Rak jelita grubego w liczbach

Rak jelita grubego to choroba, w której komórki w okrężnicy lub odbytnicy wymykają się spod kontroli i nieprawidłowo się namnażają. W okrężnicy lub odbytnicy tworzą się wtedy nieprawidłowe narośla (zwane polipami), które z czasem mogą przekształcić się w nowotwór.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia rak jelita grubego jest drugim co do częstości nowotworem złośliwym występującym u kobiet i trzecim u mężczyzn (nie licząc niektórych rodzajów raka skóry). Zgodnie z wynikami badań CDC (Centers for Disease Control), rak jelita grubego stanowi 10% wszystkich nowotworów złośliwych u ludzi, a jego śmiertelność jest szacowana na około 690 000 zgonów rocznie. Pamiętaj jednak, że, choć to groźny przeciwnik, nie jest niemożliwy do pokonania!

Jak rozpoznać nowotwór?

Przebieg raka jelita grubego, ze względu na brak specyficznych objawów (zwłaszcza w pierwszej fazie), przez wiele lat potrafi pozostać niezauważony. Wczesne rozpoznanie nowotworu nie jest proste, ponieważ wymaga ono szczególnej obserwacji własnego organizmu. Objawy początkowego stadium mogą bowiem wskazywać na wiele innych mniej poważnych schorzeń, takich jak infekcje, hemoroidy , zespół jelita drażliwego czy nieswoiste zapalenie jelit.

Objawy raka jelita grubego - na co zwracać uwagę?

Wczesne objawy (mogące świadczyć o początkowym rozwoju raka jelita grubego) są niestety często trywializowane. Specyficzne objawy i dolegliwości bólowe, z którymi pacjenci najczęściej zgłaszają się po poradę lekarską, wynikają z nacieku guza na sąsiednie struktury, jego znacznego wzrostu oraz obecności przerzutów.

Pierwsze objawy raka jelita grubego :

• krwawienie z przewodu pokarmowego (szczególnie krew w stolcu);
• bóle brzucha;
• uczucie niepełnego wypróżnienia;
• zmiana rytmu wypróżnień (biegunki oraz zaparcia );
• zwężenie stolców (tzw. stolce ołówkowate);
• niezamierzony (i niekontrolowany) spadek masy ciała.

Znaczny wzrost guza może spowodować zamknięcie światła jelita grubego - co skutkuje niedrożnością jelit. W takim wypadku może również wystąpić utajone krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, co z czasem doprowadzi do anemii (czyli niedokrwistości).

Warto również zwrócić uwagę na objawy typowe dla raka odbytu (czyli podtypu raka jelita grubego):

• świąd odbytu;
• wydzielina śluzopodobna;
• bolesne parcie na stolec;
• nietrzymanie gazów i stolca.

Objawy raka jelita grubego w późniejszych stadiach (zwłaszcza w ostatnim) są bardziej zauważalne i trudniej pomylić je z innymi schorzeniami. W takim wypadku można dodatkowo doświadczyć:

• nadmiernego zmęczenia, osłabienia organizmu;
• regularnych wymiotów.

Pamiętaj, że ostatnie stadia raka jelita grubego mogą wiązać się z wystąpieniem przerzutów na inne części ciała. Choć w tym wypadku objawy również nie będą specyficzne, mogą one różnić się w zależności od zaatakowanych narządów.

Dobrym pomysłem jest stała świadoma obserwacja własnego organizmu i wizyta u lekarza, jeśli zauważysz, że którykolwiek z niepokojących objawów występuje dłużej niż tydzień lub dwa. Możliwa jest wtedy profesjonalna diagnoza przyczyny dolegliwości, a w razie potrzeby - rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. Choć rak to dla wielu nierówna walka z czasem, jego wczesna diagnoza w większości przypadków gwarantuje powrót do pełnego zdrowia! Wdrożenie odpowiedniego działania w pierwszym stadium pozwala również uchronić się przed przerzutami, których prawdopodobieństwo wzrasta w każdej kolejnej fazie.

Czynniki ryzyka

Do raka jelita grubego prowadzi przede wszystkim nieodpowiedni styl życia. Wśród czynników ryzyka zachorowania na raka jelita grubego wyróżniamy m.in. nieprawidłowe odżywianie, skłonność do używek i choroby współistniejące, które mogą dodatkowo zwiększyć prawdopodobieństwo powstania nowotworu.

Powstanie nowotworu (w tym raka jelita grubego) jest więc efektem długotrwałej ekspozycji na te czynniki - czyli połączenie nieodpowiedniego stylu życia i niesprzyjającej genetyki. Z czasem prowadzi to do zaburzenia równowagi w komórkach, w efekcie której powstają mutacje wzmacniające geny sprzyjające rozwojowi nowotworu.

Mutacje te mogą być dziedziczone lub nabyte. Możemy jednak odetchnąć z ulgą - ich wystąpienie nie oznacza, że na pewno zachorujemy na raka. Warto mieć na uwadze, że wystąpienie mutacji plasuje nas w grupie ryzyka, co może oznaczać konieczność wykonywania regularnych badań przesiewowych.

Czynniki środowiskowe

Nieprawidłowa dieta

Dieta może być kluczowym czynnikiem rozwoju raka jelita grubego. Większość z nas wybiera posiłki oparte na smaku, a nie na wartościach odżywczych. Szczególnie narażone na rozwój raka jelita grubego są osoby spożywające zbyt dużo słonych przekąsek, czerwonego mięsa (szczególnie smażonego!), a także tłuszczów nasyconych.

Chociaż istnieją „dobre tłuszcze”, zawarte m.in. w awokado i orzechach, to dieta wysokotłuszczowa, bogata w tłuszcze nasycone (zawierająca m.in. olej palmowy, nabiał, mięso czy jedzenie typu fast food) może być katastrofalna dla okrężnicy. Pod wpływem diety wysokotłuszczowej organizm wytwarza więcej jelitowych komórek macierzystych , co w efekcie może prowadzić do powstania guzów jelitowych.

Częste spożywanie czerwonego mięsa może zwiększać ryzyko raka jelita grubego . Dla tych, którzy nie chcą całkowicie zrezygnować ze steków - przez „częste” rozumiemy więcej niż jedną porcję dziennie. Jeśli nie jesteś zbyt przywiązany do burgerów i innych dań z wołowiny, rozważ ich ograniczenie. Spożywanie czerwonego mięsa powoduje uwalnianie w organizmie substancji chemicznych, które mogą hamować naprawę materiału genetycznego. Co więcej, diety roślinne mają najniższe ryzyko raka jelita grubego. Oczywiście nie musisz być wegetarianinem, jednak im więcej warzyw dodasz do codziennej diety, tym lepiej.

Dobrym rozwiązaniem może tu być dieta przeciwzapalna.

Nadmierne spożywanie alkoholu

Alkohol jest niebezpieczny nie tylko dla okrężnicy — jego spożywanie jest powiązane z siedmioma rodzajami raka. Choć sporadyczny drink to nic złego, nadmierne spożycie alkoholu wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia nowotworu - zarówno jelita grubego, jak i odbytnicy. Wykazano, że u osób spożywających ponad 45 g etanolu dziennie występuje 1,4-krotnie zwiększone ryzyko zachorowania . U osób spożywających mniejsze ilości alkoholu ryzyko również jest podwyższone - jednak odpowiednio mniej.

Otyłość

Nadwaga lub otyłość zwiększają ryzyko zachorowania i śmierci z powodu raka okrężnicy lub odbytnicy. Zdrowe odżywianie i zwiększenie aktywności fizycznej pomaga w kontrolowaniu wagi. BMI powyżej 30 zwiększa ryzyko zachorowania ponad dwukrotnie .

Brak aktywności fizycznej

Badania wskazują na silne powiązanie braku ruchu z ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego . Uważa się, że zwiększająca się liczba zachorowań na raka jelita grubego w krajach rozwiniętych może być wynikiem siedzącego trybu życia i nadmiernie kalorycznej diety. Regularna aktywność fizyczna znacznie obniża więc ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Ruch reguluje również pracę układu pokarmowego i przyspiesza wypróżnienia. Oznacza to, że substancje zawarte w niestrawionym pokarmie, z których część może inicjować zmiany nowotworowe, szybciej opuszczają jelita. Pamiętaj - sport to zdrowie!

Palenie tytoniu

Ostatnim czynnikiem, na który mamy rzeczywisty wpływ, jest palenie tytoniu. Toksyny i substancje rakotwórcze zawarte w dymie tytoniowym prowadzą z czasem do uszkodzenia tkanek, co może powodować szereg problemów zdrowotnych. Zwróć również uwagę, że ryzyko rozwoju raka jelita grubego jest dwukrotnie wyższe u palących kobiet niż u mężczyzn .

Czynniki genetyczne

Zespoły zwiększonej predyspozycji do rozwoju nowotworów

Warto wiedzieć, że około 20% raków jelita grubego występuje rodzinnie, z czego ok. 2-3% z nich spowodowane jest przez zespoły zwiększonej predyspozycji do rozwoju nowotworów . Do schorzeń tych zaliczyć możemy:

• zespół Lyncha – jest to dziedziczny zespół genetyczny, zwiększający ryzyko zachorowania zarówno na raka jelita grubego, jak i raka trzonu macicy, nerki, skóry czy dróg żółciowych. Zespół Lyncha zwiększa ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 80%. Do niedawna kryteria diagnostyczne zespołu Lyncha obejmowały dane rodowodowo-kliniczne określające liczbę przypadków raka jelita grubego w rodzinie oraz stopień pokrewieństwa. Obecnie możesz jednak wykonać badanie na mutacje genów MSH2, MLH1 oraz MSH6 (bezpośrednio odpowiedzialnych za wystąpienie zespołu);
• rodzinny rak jelita grubego typu X – zespół ten wpływa wyłącznie na zwiększone ryzyko wystąpienia raka jelita grubego. W przeciwieństwie do zespołu Lyncha, w tym przypadku nowotwór może pojawić się nieco później;
• rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP) – choroba ta objawia się występowaniem mnogich gruczolaków w świetle jelita grubego. Predysponują one do rozwoju raka jelita grubego. Warto mieć to na uwadze, ponieważ ryzyko rozwinięcia się nowotworu jest w przypadku tej choroby bliskie 100%! Zespół FAP predysponuje również do rozwoju innych nowotworów - zarówno złośliwych, jak i łagodnych. Uwarunkowany jest on występowaniem mutacji w genie APC.
• zespół Peutza-Jeghersa – jest to zespół zwiększonej predyspozycji do rozwoju nowotworów (w tym raka jelita grubego), charakteryzujący się występowaniem polipów w przewodzie pokarmowym oraz charakterystycznych zmian na skórze. U większości zmagających się z tą dolegliwością stwierdza się mutację genu LKB1.

Inne mutacje genetyczne

• BRCA2 - dotyczą 2,5% populacji w Europie. Ich obecność związana jest ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego i trzustki, a w przypadku kobiet również piersi, jajnika i jajowodu.
• NOD2 - są przyczyną ok. 15% wszystkich nowotworów w obrębie jelita grubego .
• CHEK2 - mutacje w obrębie genu CHEK2 zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu ok. 2-krotnie . Mutacja ta występuje w ok. 10% zdiagnozowanych przypadków raka jelita grubego.

Bądź bezpieczny - zamów badanie BRCA2 oraz CHEK2 i wykonaj je we własnym domu!

Choroby współistniejące

Do rozwoju raka jelita grubego predysponują również niektóre choroby. Należą do nich:

• cukrzyca,
• choroby zapalne jelit,
• akromegalia.

Do czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia raka odbytu (jednego z podtypów raka jelita grubego) zaliczyć można:

• Infekcję HPV (głównie podtypem 16 i 18, ale także 31, 33 i 45).
• Przebytego raka szyjki macicy, pochwy lub sromu.
• Infekcję HIV.
• Ryzykowne zachowania seksualne (posiadanie kilku partnerów seksualnych oraz bierne stosunki analne).

Jak leczyć raka jelita grubego?

Samo leczenie raka jelita grubego zależy od jego stadium (oraz ewentualnej obecności przerzutów na inne narządy). W przypadku takiej diagnozy należy skonsultować się z lekarzem, który dobierze najskuteczniejszą metodę leczenia (operacyjnie lub za pomocą chemioterapii).

Jeśli nowotwór jelita grubego jest bardzo mały, możliwe jest miejscowe wycięcie samego guza/polipa bez wycinania fragmentu jelita. W większości przypadków konieczne jest jednak wycięcie guza wraz z fragmentem jelita. To może (choć nie musi) wiązać się z założeniem tzw. stomii.

W przypadku bardzo zaawansowanych nowotworów raka jelita grubego należy przeprowadzić operację wielonarządową. Dzieje się tak w przypadku wysokiego stopnia złośliwości, gdy rak nacieka na sąsiednie organy - które w takim wypadku również wymagają odpowiedniej interwencji medycznej.

Rokowanie przy raku jelita grubego

Jak długo można żyć z rakiem jelita grubego? Jak wynika z badań , w Polsce odsetek przeżyć 5-letnich (wg danych za 2010 rok) wynosił ok. 44%. Co ciekawe, różnica między kobietami a mężczyznami nie była tu istotna statystycznie.

Rokowanie uzależnione jest przede wszystkim od głębokości naciekania guza, jego lokalizacji, zajęcia regionalnych węzłów chłonnych, obecności ewentualnych przerzutów czy stopnia zaawansowania choroby. Sama wielkość guza nie jest tu jednak istotna. Najważniejsza jest głębokość nacieku oraz obecność przerzutów.

Profilaktyka, czyli jak skutecznie zapobiec rakowi okrężnicy

Profilaktyka raka jelita grubego obejmuje przede wszystkim modyfikację stylu życia i eliminację czynników zwiększających ryzyko – jak zaprzestanie picia alkoholu i palenia tytoniu, włączenie warzyw i owoców do diety oraz regularna aktywność fizyczna. Pamiętaj, że wdrożenie tych niewielkich zmian może w wielu przypadkach uratować zdrowie - a nawet życie!

Jakie badania warto wykonać?

Oczywiście, cytując fragment przysięgi Hipokratesa, lepiej zapobiegać niż leczyć. Badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego pomogą skutecznie wykryć polipy, dzięki czemu można je usunąć, zanim zmienią się w raka. Mogą one również wykryć raka jelita grubego w najwcześniejszym stadium, kiedy leczenie jest najskuteczniejsze.

Do badań takich należy m.in. kolonoskopia, która pozwala na ocenę światła jelita, diagnozę i usunięcie ewentualnych niegroźnych zmian przedrakowych o typie polipów gruczolakowych. Większość osób powinna rozpocząć wykonywanie regularnych badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego wkrótce po ukończeniu 45. roku życia , a następnie kontynuować je w regularnych odstępach czasu.

W przypadku wystąpienia wspomnianych wcześniej chorób lub zespołów zwiększonej predyspozycji do rozwoju nowotworów zalecamy wcześniejsze wykonanie badań przesiewowych!

Warto również zastanowić się nad wykonaniem pakietu nowotworowego (w wersji dla mężczyzn oraz dla kobiet ), który zawiera w sobie analizę mutacji w genie BRCA1 i BRCA2 oraz CHEK2. Badania te pozwolą szczegółowo ocenić ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, żołądka, trzustki i prostaty.

Dowiedz się, które badania nowotworowe warto wykonać profilaktycznie .

Przeczytaj więcej o badaniach z krwi i kału w kierunku raka jelita grubego . Dzięki temu dobierzesz właściwe badania w kierunku swoich dolegliwości!

Regularne wykonywanie profilaktycznych badań po 45. roku życia może pozwolić na wczesne zdiagnozowanie nowotworu, a w wielu przypadkach również niegroźnego stanu przedrakowego - co pozwoli na szybkie wdrożenie efektywnego leczenia.

Pamiętaj również o podstawowych badaniach krwi, jak morfologia krwi oraz OB i CRP .

Rak jelita grubego można łatwo zdiagnozować i zapobiec jego rozwojowi we wczesnej fazie choroby. Niestety, ze względu na nieoczywiste objawy, nowotwór ten często wykrywany jest dopiero w stadium zaawansowanym. Pamiętaj, że badania krwi na jelita można szybko i bezpiecznie wykonać we własnym domu. Możesz również umówić wizytę specjalisty medycznego w dogodnym terminie i wykonać Pakiet badań na brzuch , który da Ci szeroki ogląd na pracę nie tylko jelit, ale także trzustki i wątroby! Życzymy zdrowia!