Trawią pożywienie i biorą udział w przemianie składników odżywczych w potrzebną nam energię. Dodatkowo są ważnym elementem systemu odpornościowego - to w jelitach znajduje się najwięcej drobnoustrojów zwalczających intruzów. Jak sprawdzić, czy nic im nie dolega? Poznaj badania na jelita z krwi (i nie tylko), które przyniosą odpowiedź.

Kiedy udać się na badania na jelita?
Jakie są pierwsze objawy choroby jelit, które sugerują, że warto udać się do lekarza? O opinię poprosiliśmy specjalistkę zdrowego żywienia i stylu życia, diagnostę: Karolinę Karabin.

Spersonalizuj swój
pakiet badań
Spersonalizuj swój
pakiet badań
Nie wiesz jaki pakiet badań wybrać dla siebie
lub członków Twojej rodziny?
Wypełnij nasz kwestionariusz a my dopasujemy pakiet indywidualnie pod potrzeby na bazie Twoich odpowiedzi.
Badania z krwi na jelita - lista podstawowa
Morfologia krwi
To podstawowe badanie na jelita pozwoli na wykrycie anemii, która może być przyczyną nieprawidłowości wchłaniania w przewodzie pokarmowym, lub krwawień do przewodu pokarmowego, bądź choroby pasożytniczej. Na podstawie tego badania lekarz zleci dalsze badania.
Kiedy umówić się na morfologię krwi?
Morfologię krwi powinno wykonywać się kontrolnie co najmniej raz w roku. Nawet jeśli nie widzisz u siebie niepokojących objawów charakterystycznych np. dla anemii (osłabienie, ciągłe poczucie zmęczenia, senność, bóle i zawroty głowy, bladość skóry i błon śluzowych wewnątrz jamy ustnej i spojówek [1]), warto umówić je nawet dziś.
OB i CRP
To pierwsze badania na jelita z krwi w przypadku podejrzenia zapalenia. Przy objawach jelitowych mogą wspomóc diagnozę zapalenia jelit, najczęściej spowodowanego zakażeniem bakteryjnym. Są to badania początkowe, które poparte będą dalszą diagnostyką.
Kiedy umówić się na badanie OB i CRP pod kątem zapalenia jelit?
OB i CRP są jednymi z podstawowych badań diagnostycznych, obok morfologii. Lekarz zlecający badanie prawdopodobnie zaleci je w parze z morfologią. Objawami sugerującymi bakteryjne zapalenie jelit są: biegunka i krew w kale, a także gorączka, poty, dreszcze, kaszel i bóle w klatce piersiowej [2].
Przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej (anty-tGT) w kl. IgA metodą ELISA
Badanie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej pomoże stwierdzić celiakię (chorobę charakteryzującą się nietolerancją glutenu, czyli białka obecnego w ziarnach niektórych zbóż). Jest to badanie przesiewowe dla osób zagrożonych tą chorobą, czyli w szczególności osób z cukrzycą typu I, chorujących na tarczycę, z zaburzeniami neurologicznymi (np. padaczką), osób z zespołem Downa, a także osób mających w historii rodzinnej bliskich krewnych chorujących na celiakię [3].
Sprawdź, czym dokładnie jest celiakia oraz jak się objawia.
Kiedy umówić się na badanie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej?
Badanie przeznaczone jest dla osób, u których występuje ryzyko celiakii oraz osób ze stwierdzoną celiakią w celu kontroli i monitorowania efektów diety bezglutenowej.
Celiakia (DQ2/DQ8/DR4) met. PCR
Badanie to jest oznaczeniem predyspozycji genetycznych celiakii. Choć choroba ta może zostać wywołana czynnikami środowiskowymi, badania wskazują [4], że może być także dziedziczna. Sugeruje to częste występowanie celiakii u bliźniąt jednojajowych (nawet w 75% przypadków!) i krewnych pierwszego stopnia.
Kiedy umówić się na badanie predyspozycji genetycznych celiakii?
Kiedy w Twojej rodzinie występowały przypadki celiakii lub obserwujesz u siebie, jak i bliskich krewnych, objawy charakterystyczne dla celiakii: wzdęcia, bóle brzucha, tłuszczowe lub wodniste biegunki, spadek masy ciała (dla celiakii klasycznej) lub niedokrwistość, zmiany skórne (nawracające afty, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, opryszczkę), zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne (w szczególności: padaczka, depresja, ataksja, bóle głowy, zaburzenia koncentracji), zaburzenia układu rozrodczego, ruchowego, bądź zaburzenia pracy wątroby (dla celiakii nietypowej) [4].
Jakie badania krwi na raka jelita grubego?
Rak jelita grubego jest drugim najczęściej diagnozowanym nowotworem w Polsce. Chorują zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Rak jelita rozwija się powoli i długo nie daje objawów, dlatego zwykle rozpoznawany jest już w fazie zaawansowanej [9]. Dlatego tak ważna jest profilaktyka nowotworowa i odpowiednie badania pomagające określić nasze predyspozycje do tej choroby. Jakie badania na raka jelita grubego wykonać? Oto kluczowe z nich:
- CA 19-9 - marker raka trzustki, ale także jelita grubego i odbytnicy;
- MUTYH - badanie genetyczne, sprawdzające obecność genu MUTYH związanego z dziedziczeniem polipowatości jelita grubego. Rodzinna polipowatość jelita uznawana jest za predyspozycję do wystąpienia choroby nowotworowej;
- APC - kolejne badanie dot. polipowatości jelita grubego. Występowanie mutacji genu APC może być przyczyną wystąpienia raka jelita grubego.
Na czym polegają badania przesiewowe jelita grubego?
Badaniami przesiewowymi pod kątem raka jelita są: immunochemiczne badanie kału, badanie kału na krew utajoną metodą gwajakolową, badanie kału w kierunku zmiennego DNA (FIT-DNA) oraz kolonoskopia [10]. Pozwalają wykryć krew lub takie DNA w stolcu, które może być objawem raka jelita grubego.
Kolonoskopia - badanie profilaktyczne raka jelita grubego
Kolonoskopia to bardzo czuła metoda badania, w którego trakcie lekarz sprawdza nie tylko stan jelit, ale także może od razu usunąć powstałe w nich polipy, mogące w przyszłości rozwinąć się w nowotwór. Kolonoskopia zapobiega rakowi jelita nawet w 90% [11]! Należy ją powtarzać co 10 lat, zwłaszcza po 40. roku życia. Jeśli pacjent jest obciążony genetycznie i występuje u niego podwyższone ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, lekarz zaleca wykonywać to badanie częściej.
Kiedy umówić badania w kierunku raka jelita grubego?
W przypadku diagnozy lub podejrzenia raka jelita grubego bądź odbytnicy w celu wprowadzenia odpowiedniego leczenia albo monitorowania prowadzonej terapii.
Badania na zespół jelita drażliwego
Niestety, mimo że zespół jelita drażliwego to jedna z najczęstszych diagnoz na świecie, nie ma jednej metody diagnostycznej, ani badania krwi, które jednoznacznie pozwala stwierdzić tę chorobę. Podczas diagnostyki zaleca się zwykle: morfologię krwi, OB, poziom TSH, badanie na krew utajoną, rektoskopię, bądź USG jamy brzusznej.
Kobietom często zaleca się także badanie ginekologiczne. Gdy wśród objawów występują także biegunki, lekarz zaleca dodatkowo badania w kierunku pasożytów w kale oraz badanie CRP. Ponadto konieczne jest wykluczenie alergii pokarmowych, nietolerancji oraz zaburzeń wchłaniania. Innymi słowy: aby zdiagnozować zespół jelita drażliwego, potrzebny jest dogłębny wywiad medyczny [8].
Jakie badania na bakterie w jelitach?
Jednymi z najczęstszych bakterii powodujących bakteryjne zakażenie układu pokarmowego są [5]:
- Yersinia - do zakażenia tymi bakteriami dochodzi poprzez kontakt z zakażoną żywnością: niedogotowanym mięsem wieprzowym, mlekiem lub wodą. Zakażenia zwykle dotykają dzieci do 5 lat i występują najczęściej w okresie jesienno-zimowym. Badanie na przeciwciała bakterii Yersinia pozwala na potwierdzenie diagnozy.
- Salmonella - bakterie salmonelli odpowiedzialne są za dury brzuszne. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, a objawy pojawiają się od tygodnia od zakażenia do nawet miesiąca. Tutaj również stosuje się badanie na przeciwciała Salmonelii z krwi.
- Shigella - przedostanie się dużej ilości tych bakterii (100-200 komórek bakteryjnych) prowadzi do owrzodzeń w jelicie grubym i wystąpienia stanu zapalnego. Zakażenie jest zwykle samoograniczające się, tzn. ustępuje samoistnie nawet bez wprowadzonego leczenia, ale może być groźne dla niemowląt. Bakterie shigella diagnozuje się poprzez badanie kału.
- Clostridium difficile - bakterie te przyczyniają się do zapalenia jelita grubego. Badaniem diagnostycznym jest badanie próbki kału.
- Campylobacter spp. to kolejne bakterie, którymi zarażamy się poprzez spożycie niedogotowanego mięsa, w tym przypadku przede wszystkim drobiowego. Objawami są: wodniste i krwawe biegunki oraz utrzymujący się ból brzucha. Badaniem diagnostycznym jest badanie kału.
- Helicobacter pylori - bakteria ta powiązana jest z wrzodami żołądka i dwunastnicy, jednak wystąpienie jej w organizmie nie jest równoznaczna z taką diagnozą. W przypadku zakażenia mogą pojawić się takie objawy jak zapalenie żołądka, ból w górnej części brzucha, oraz nudności i wymioty [6]. Badaniem potwierdzającym zakażenie jest badanie na przeciwciała Helicobater pyroli z krwi.
- Escherichia coli - powoduje wystąpienie zakażenia pałeczką okrężnicy, której typowymi objawami są: biegunka z krwią lub śluzem, kurczowe bóle brzucha, nudności, wymioty i gorączka. Podatne na zarażenie są w szczególności cukrzycy, alkoholicy i osoby z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Drogą zarażenia jest zanieczyszczona woda lub pożywienie, bądź kontakt z zakażonymi ludźmi i zwierzętami [7]. Badaniem potwierdzającym diagnozę jest również badanie krwi na przeciwciała bakteri e. coli.
Badania kału
W ocenie pracy jelit często pomocne jest też badanie produkowanego przez nich kału. Badania kału pozwalają na identyfikację infekcji bakteryjnych, wirusowych i pasożytnicznych, stanów zapalnych, a także służą ocenie stopnia wchłaniania składników odżywczych. Ponadto warto pamiętać, że krew pojawiająca się w stolcu nie jest dobrym symptomem - jednak nie zawsze widać ją gołym okiem, stąd badanie pod kątem krwi utajonej.
Kał - krew utajona
Utajona krew w kale może być przyczyną niedoborów żelaza. Dodatkowo badanie to jest badaniem przesiewowym na raka jelita grubego.
Kalprotektyna w kale
Oznaczenie kalprotektyny w kale jest wykorzystywane do diagnostyki stanów zapalnych jelit i przewodu pokarmowego. Często obecność tego parametru wiąże się z rozszczelnieniem bariery jelitowej, charakterystycznej dla nietolerancji pokarmowej.
Kał - G. lamblia met. ELISA
Jest to badanie kontrolne, które cechuje się wyższą czułością niż badanie mikroskopowe i może być wykorzystywane do monitorowania leczenia już stwierdzonej dolegliwości jelitowej.
Wiesz już, jak zbadać swoje jelita pod kątem bakterii, nowotworu, czy zapalenia. Badania krwi na jelita możesz teraz wykonać w swoim domu, w bezpieczny sposób. Umów wizytę specjalisty medycznego w dogodnym terminie i wykonaj e-Pakiet Brzuszny, który da Ci szeroki ogląd na pracę nie tylko jelit, ale także trzustki oraz wątroby lub zdecyduj się na wybrane z wymienionych w tekście badań - wszystkie badania krwi oraz kału znajdziesz w Katalogu Badań uPacjenta. Pamiętaj, że regularne badania profilaktyczne pozwolą Ci cieszyć się zdrowiem przez wiele lat!
Źródła:
- https://www.mp.pl/pacjent/hematologia/choroby/170510,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza
- https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/download/35394/25706
- https://www.nhs.uk/conditions/coeliac-disease/
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/54362,celiakia
- https://www.lekarski.umed.wroc.pl/sites/default/files/mikrobiologia/files/Zakazenia_przewodu_pokarmowego.pdf
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/134806,helicobacter-pylori
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/164030,zakazenia-paleczka-okreznicy
- https://zdrowie.pap.pl/piorem-eksperta/dieta/zespol-jelita-drazliwego-jak-pomoc-sobie-dieta
- https://www.nfz-lodz.pl/dlapacjentow/nfz-blizej-pacjenta/9066-sroda-z-profilaktyka-rak-jelita-grubego
- https://www1.nyc.gov/assets/doh/downloads/pdf/cancer/colon-cancer-screening-test-novella-po.pdf
- http://onkologia.org.pl/kolonoskopia/