Pakiet badań na nerki

Nerki pełnią w organizmie szereg kluczowych funkcji – od filtracji krwi i usuwania toksyn, przez regulację ciśnienia tętniczego i gospodarki wodno-elektrolitowej, aż po udział w produkcji czerwonych krwinek i aktywacji witaminy D. Przewlekła choroba nerek (PChN) to schorzenie, które przez wiele lat może rozwijać się bezobjawowo, prowadząc do nieodwracalnego uszkodzenia tych narządów. Regularna kontrola ich stanu jest fundamentem profilaktyki, zwłaszcza w grupach ryzyka.

Pakiet badań na nerki to specjalistyczny zestaw badań laboratoryjnych z krwi i moczu, który umożliwia wielopoziomową i precyzyjną ocenę ich funkcji.

Pakiet obejmuje:

• Zaawansowaną ocenę filtracji kłębuszkowej (GFR). Oprócz standardowych markerów, takich jak kreatynina i mocznik, pakiet zawiera oznaczenie cystatyny C. Jest to nowoczesny i czuły wskaźnik, którego stężenie w mniejszym stopniu zależy od masy mięśniowej, diety, wieku czy płci pacjenta.
• Analizę moczu, która jest jednym z najważniejszych badań w nefrologii. Pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowości, takich jak obecność białka (białkomocz), krwinek czerwonych (krwinkomocz), nabłonków czy cech infekcji, które mogą być pierwszym sygnałem uszkodzenia nerek.
• Ocenę gospodarki mineralnej. Nerki odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu równowagi wapnia i fosforu. Zaburzenia ich stężeń są charakterystyczne dla zaawansowanej choroby nerek.
• Ocenę ogólnoustrojową. Morfologia krwi pozwala na wykrycie niedokrwistości (anemii), która jest częstym powikłaniem PChN, wynikającym z niedostatecznej produkcji erytropoetyny. Elektrolity (sód, potas), kwas moczowy i białko całkowite dają dodatkowy wgląd w metaboliczne i wydalnicze funkcje nerek.

Regularna kontrola funkcji nerek jest kluczowa, zwłaszcza w określonych sytuacjach klinicznych i przy występowaniu nawet subtelnych objawów. Dlatego badania warto wykonać:

• Profilaktycznie, raz w roku, w szczególności u osób z grup podwyższonego ryzyka.
• W przypadku chorób przewlekłych, które najczęściej prowadzą do uszkodzenia nerek, tj. cukrzycy i nadciśnienia tętniczego.
• Przy długotrwałym stosowaniu leków potencjalnie nefrotoksycznych, zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), np. ibuprofenu, ketoprofenu, diklofenaku.
• W przypadku obciążenia rodzinnego chorobami nerek (np. wielotorbielowatość nerek).
• Przy występowaniu niespecyficznych objawów, które mogą wskazywać na problemy z nerkami:
• • •
    obrzęki, szczególnie wokół kostek, na dłoniach lub pod oczami,
  • •
    zmiany w wyglądzie lub ilości oddawanego moczu (pienienie się, zmiana barwy, zmniejszenie lub zwiększenie objętości),
  • •
    nowo rozpoznane lub trudne w leczeniu nadciśnienie tętnicze,
  • •
    przewlekłe osłabienie, męczliwość, bladość skóry,
  • •
    utrata apetytu, nudności, uporczywy świąd skóry.

Pakiet jest przeznaczony dla każdej osoby chcącej przeprowadzić rzetelną ocenę stanu nerek, a w szczególności:

• Pacjentom z cukrzycą i/lub nadciśnieniem tętniczym, dla których coroczna kontrola nefrologiczna jest standardem postępowania.
• Osobom po 50. roku życia, ze względu na fizjologiczny spadek funkcji nerek wraz z wiekiem.
• Osobom z rodzinną historią schorzeń nerek.
• Pacjentom długotrwale przyjmującym leki z grupy NLPZ z powodu chorób stawów lub przewlekłego bólu.
• Osobom z chorobami układu krążenia (np. niewydolność serca) lub chorobami autoimmunologicznymi (np. toczeń rumieniowaty układowy).

Częstotliwość badań jest uzależniona od stanu klinicznego pacjenta.

• Profilaktycznie w grupach ryzyka zaleca się wykonywanie badań raz w roku. Pozwala to na wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości.
• W przypadku zdiagnozowanej przewlekłej choroby nerek częstotliwość badań kontrolnych ustala lekarz prowadzący (lekarz rodzinny, nefrolog). Zazwyczaj jest to kontrola co 3-6 miesięcy, w zależności od stadium choroby.

Pakiet wymaga pobrania zarówno próbki krwi, jak i moczu, co wiąże się z koniecznością odpowiedniego przygotowania.

Pobranie krwi:

• Krew należy pobrać w godzinach porannych (7:00-10:00).
• Zaleca się wykonanie badania na czczo (po około 8-12 godzinach od ostatniego posiłku). W tym czasie nie wolno jeść, pić (poza niewielką ilością wody), palić papierosów ani żuć gumy.
• W dniu poprzedzającym badanie należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego, który może przejściowo podnieść stężenie kreatyniny.
• Przed pobraniem należy wypić szklankę niegazowanej wody.

Pobranie moczu:

• Zaopatrz się w aptece w jednorazowy kubeczek na mocz. Nie używaj słoików ani innych domowych naczyń.
• Do badania najlepiej nadaje się pierwszy poranny mocz, ponieważ jest najbardziej zagęszczony, co ułatwia wykrycie ewentualnych nieprawidłowości.
• Przed pobraniem próbki dokładnie umyj ręce oraz okolice cewki moczowej przy użyciu ciepłej wody z mydłem. U kobiet kluczowe jest mycie w kierunku od przodu do tyłu, aby uniknąć przeniesienia bakterii z okolicy odbytu. Następnie osusz skórę jednorazowym ręcznikiem.
• Pobierz środkowy strumień – to ważny krok! Rozpocznij oddawanie moczu do toalety. Po kilku sekundach podstaw pojemnik i pobierz do niego próbkę (wystarczy 50-200 ml, czyli mniej więcej do połowy kubeczka). Końcową porcję moczu ponownie oddaj do toalety.
• Szczelnie zakręć pojemnik i podpisz imieniem i nazwiskiem.
• Informacja dla kobiet: unikaj pobierania moczu na kilka dni przed, w trakcie oraz na kilka dni po miesiączce.

Na wyniki badań oceniających funkcję nerek wpływa wiele czynników.

• Czynniki fizjologiczne:
  Wiek, płeć, masa mięśniowa (istotny wpływ na stężenie kreatyniny), dieta (zwłaszcza wysokobiałkowa), ciąża, intensywny wysiłek fizyczny.
• Czynniki patologiczne:
  Odwodnienie (może zawyżać stężenia kreatyniny i mocznika), infekcje (szczególnie układu moczowego), choroby serca, wątroby, schorzenia metaboliczne.
• Czynniki farmakologiczne:
  Szeroka gama leków, m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki moczopędne, inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), sartany, niektóre antybiotyki i leki onkologiczne.

Wyniki panelu tworzą spójny obraz funkcji nerek.

• Podwyższone stężenie kreatyniny, cystatyny C i mocznika może wskazywać na obniżenie zdolności filtracyjnej nerek (spadek eGFR), co jest głównym kryterium rozpoznania przewlekłej choroby nerek (PChN).
• Obecność białka lub krwinek czerwonych w badaniu ogólnym moczu może być jednym z najwcześniejszych sygnałów uszkodzenia kłębuszków nerkowych. Obecność leukocytów, azotynów czy bakterii najczęściej świadczy o zakażeniu układu moczowego.
• Nieprawidłowe wartości stężeń wapnia i fosforu (w zaawansowanej PChN typowo podwyższony fosfor i obniżony wapń) są objawem tzw. wtórnej nadczynności przytarczyc i mineralnych zaburzeń kostnych.
• Obniżone parametry czerwonokrwinkowe (niedokrwistość) w morfologii krwi mogą być skutkiem niedostatecznej produkcji hormonu erytropoetyny przez uszkodzone nerki.
• Podwyższone stężenie potasu i kwasu moczowego może świadczyć o upośledzeniu zdolności wydalniczej nerek i może prowadzić do groźnych powikłań (zaburzenia rytmu serca, dna moczanowa).