Kwas moczowy

Badanie stężenia kwasu moczowego we krwi mierzy poziom końcowego produktu metabolizmu puryn w organizmie. Puryny to naturalne związki chemiczne, które są budulcem dla naszego DNA. Znajdują się w każdej komórce ciała, a także w wielu produktach spożywczych, zwłaszcza w czerwonym mięsie, podrobach, owocach morza i niektórych roślinach, które dostarczasz wraz z dietą.

Gdy komórki w naszym ciele obumierają w naturalnym procesie regeneracji lub gdy trawimy pokarmy bogate w puryny, związki te są rozkładane w wątrobie. Końcowym produktem tego procesu jest właśnie kwas moczowy. W normalnych warunkach kwas moczowy rozpuszcza się we krwi, jest transportowany do nerek, a następnie w większości wydalany z moczem.

Problem pojawia się, gdy tej równowagi zabraknie – organizm produkuje zbyt dużo kwasu moczowego lub, co zdarza się częściej, nerki nie nadążają z jego usuwaniem. Prowadzi to do wzrostu jego stężenia we krwi, czyli hiperurykemii. Gdy stężenie to przekroczy próg rozpuszczalności, kwas moczowy zaczyna krystalizować w postaci ostrych jak igły kryształków moczanu sodu. Kryształy te odkładają się w stawach, tkankach miękkich i nerkach, wywołując silny stan zapalny i ból.

Badanie kwasu moczowego jest kluczowe w diagnostyce i monitorowaniu leczenia dny moczanowej. Warto je wykonać również jako element oceny ryzyka metabolicznego i sercowo-naczyniowego.

• Zgłoś się na badanie, jeśli doświadczasz objawów, które mogą wskazywać na atak dny moczanowej lub kamicę nerkową.
• • •
    Objawy ostrego ataku dny moczanowej:
    – Nagły, niezwykle silny i pulsujący ból stawu, często budzący w nocy.
    – Atak najczęściej dotyczy stawu u podstawy dużego palca stopy. Może jednak zaatakować również staw skokowy, kolanowy, nadgarstek czy łokieć.
    – Chory staw jest obrzęknięty, zaczerwieniony, gorący i ekstremalnie wrażliwy na dotyk. Ból jest tak silny, że często nawet ciężar kołdry jest nie do zniesienia.
  • •
    Objawy kamicy moczanowej (nerkowej):
    – Ostry, napadowy ból (kolka nerkowa) w okolicy lędźwiowej, który może promieniować do pachwiny, podbrzusza i zewnętrznych narządów płciowych.
    – Pojawienie się krwi w moczu (krwiomocz).
    – Nudności i wymioty.
• Badanie jest również wskazane w celu monitorowania skuteczności leczenia obniżającego stężenie kwasu moczowego.

Kontrola stężenia kwasu moczowego jest szczególnie ważna dla kilku grup pacjentów.

• Osoby z objawami dny moczanowej. To podstawowe badanie potwierdzające podłoże metaboliczne zapalenia stawów i pozwalające na wdrożenie odpowiedniego leczenia.
• Pacjenci z chorobami metabolicznymi i sercowo-naczyniowymi. Hiperurykemia jest często elementem zespołu metabolicznego, występując razem z otyłością brzuszną, nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą typu 2 i zaburzeniami lipidowymi. Podwyższone stężenie kwasu moczowego jest uznawane za niezależny czynnik ryzyka rozwoju chorób serca i naczyń.
• Osoby z przewlekłą chorobą nerek. Niewydolne nerki mają problem z wydalaniem kwasu moczowego, co prowadzi do wzrostu jego stężenia i dalszego pogłębiania uszkodzenia nerek przez odkładające się kryształy.
• Pacjenci onkologiczni. W trakcie chemioterapii lub radioterapii, zwłaszcza w leczeniu białaczek i chłoniaków, dochodzi do gwałtownego rozpadu dużej liczby komórek nowotworowych. Uwalniane są wtedy ogromne ilości puryn, co prowadzi do ostrej hiperurykemii i może skutkować ostrym uszkodzeniem nerek (zespół rozpadu guza).
• Mężczyźni po 40. roku życia chorują na dnę moczanową znacznie częściej niż kobiety. Ryzyko wzrasta z wiekiem.

Częstotliwość badania zależy od celu pomiaru.

• Diagnostycznie badanie wykonuje się jednorazowo przy wystąpieniu objawów. Co ważne, w trakcie ostrego ataku dny stężenie kwasu moczowego we krwi może być przejściowo prawidłowe lub nawet niskie. Dlatego w przypadku wyniku w normie przy typowych objawach, lekarz może zalecić powtórzenie badania po 2-3 tygodniach od ustąpienia ataku.
• Przy monitorowaniu leczenia, po włączeniu leków obniżających stężenie kwasu moczowego (np. allopurynolu), kontrolę wykonuje się po kilku tygodniach, aby sprawdzić, czy udało się osiągnąć cel terapeutyczny. Po ustabilizowaniu stężenia badanie powtarza się zwykle co 6-12 miesięcy.
• Profilaktycznie, tym bardziej u osób z czynnikami ryzyka metabolicznego, kontrola raz w roku jest dobrym zwyczajem.

Na wynik badania stężenia kwasu moczowego istotny wpływ ma dieta, dlatego ważne jest odpowiednie przygotowanie.

• Na badanie należy zgłosić się na czczo, co najmniej 8-12 godzin po ostatnim posiłku.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody. Ułatwi to pobranie krwi.
• Krew najlepiej pobrać w godzinach porannych (7:00-10:00).
• Przez 2-3 dni przed badaniem stosuj swoją normalną dietę, ale unikaj picia alkoholu (zwłaszcza piwa) oraz jedzenia produktów szczególnie bogatych w puryny, takich jak podroby (wątróbka, nerki), sardynki, anchois, owoce morza czy dziczyzna.
• Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego na 24 godziny przed pobraniem krwi.

Stężenie kwasu moczowego we krwi może ulegać zmianom pod wpływem wielu czynników.

• Czynniki fizjologiczne.
• • •
    Mężczyźni mają naturalnie wyższe stężenia niż kobiety. U kobiet stężenie może wzrastać po menopauzie. Poziom kwasu moczowego wzrasta także z wiekiem.
  • •
    Dieta bogata w puryny (mięso, owoce morza), fruktozę (słodzone napoje) oraz alkohol (głównie piwo) znacząco podnosi stężenie kwasu moczowego.
• Czynniki patologiczne.
• • •
    Stany podwyższające stężenie to dna moczanowa, niewydolność nerek, otyłość, nadciśnienie tętnicze, niedoczynność tarczycy, łuszczyca, kwasica ketonowa i mleczanowa, nowotwory (białaczki, chłoniaki, szpiczak), zespół rozpadu guza.
  • •
    Stany obniżające stężenie są rzadkie. Mogą być związane z ciężkimi chorobami wątroby lub nerek (zespół Fanconiego) oraz niektórymi wrodzonymi zaburzeniami metabolicznymi.
• Czynniki farmakologiczne.
• • •
    Leki podwyższające stężenie to leki moczopędne (diuretyki tiazydowe i pętlowe), małe dawki kwasu acetylosalicylowego, cyklosporyna, leki stosowane w leczeniu gruźlicy.
  • •
    Leki obniżające stężenie to allopurynol, febuksostat, duże dawki kwasu acetylosalicylowego, losartan, fenofibrat.

Wynik badania zawsze musi być interpretowany w odniesieniu do Twoich objawów i ogólnego stanu zdrowia.

• Podwyższone stężenie (hiperurykemia)
  Wysoki poziom kwasu moczowego jest podstawowym czynnikiem ryzyka rozwoju poważnych schorzeń. Należy jednak pamiętać, że nie każda osoba z hiperurykemią zachoruje na dnę moczanową. Konsekwencje podwyższonego stężenia to:
• • •
    Dna moczanowa, czyli bolesna choroba zapalna stawów wywołana przez odkładające się w nich kryształy moczanu sodu.
  • •
    Kamica nerkowa moczanowa. Kryształy mogą tworzyć kamienie w nerkach, prowadząc do bolesnych ataków kolki nerkowej i uszkodzenia nerek.
  • •
    Nefropatia moczanowa. Przewlekłe odkładanie się kryształów w tkance nerek może prowadzić do przewlekłej choroby nerek.
  • •
    Zwiększone ryzyko sercowo-naczyniowe. Hiperurykemia jest uznawana za niezależny czynnik ryzyka rozwoju i progresji nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu.
• Obniżone stężenie (hipourykemia)
  Jest to stan rzadki i najczęściej nie ma istotnego znaczenia klinicznego. Może być obserwowany w przebiegu niektórych chorób wątroby, nerek lub rzadkich schorzeń genetycznych.