Białko całkowite

Białko całkowite to suma wszystkich rodzajów białek krążących w osoczu Twojej krwi. Białka to absolutnie fundamentalne cząsteczki dla naszego organizmu – pełnią rolę budulców, transporterów, enzymów, hormonów i obrońców. Ich odpowiednie stężenie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania niemal każdego układu.

Na białko całkowite składają się dwie główne frakcje:

• Albuminy to najliczniejsze białka w osoczu, stanowiące około 60% puli białka całkowitego. Produkowane są w wątrobie, a ich najważniejszym zadaniem jest utrzymywanie prawidłowego ciśnienia onkotycznego, czyli utrzymywanie wody wewnątrz naczyń krwionośnych, co zapobiega powstawaniu obrzęków. Pełnią też kluczową rolę transportową, przenosząc hormony, leki, witaminy czy bilirubinę.
• Globuliny, to zróżnicowana grupa białek, w której wyróżniamy frakcje alfa, beta i gamma. Należą do nich m.in. immunoglobuliny (czyli przeciwciała produkowane przez komórki układu odpornościowego), białka ostrej fazy (których stężenie rośnie w stanach zapalnych) oraz białka transportujące np. żelazo czy cholesterol.

Badanie stężenia białka całkowitego jest zlecane w wielu różnych sytuacjach klinicznych, najczęściej jako element oceny ogólnego stanu zdrowia, funkcji kluczowych narządów lub stanu odżywienia.

• Wskazania do badania:
• • •
    Ocena stanu odżywienia, szczególnie u osób z chorobami przewlekłymi, w podeszłym wieku, z podejrzeniem niedożywienia lub zaburzeń wchłaniania (np. w chorobach jelit).
  • •
    Podejrzenie chorób wątroby. Wątroba jest główną „fabryką” białek, zwłaszcza albumin. Objawy takie jak żółtaczka, zmęczenie, wodobrzusze czy obrzęki mogą skłonić lekarza do zlecenia tego badania.
  • •
    Podejrzenie chorób nerek. W niektórych chorobach nerek dochodzi do masywnej utraty białka z moczem (białkomocz). Główne objawy to pienienie się moczu i obrzęki, zwłaszcza wokół kostek i oczu.
• Diagnostyka obrzęków o nieznanej przyczynie:
• • •
    Podejrzenie przewlekłych stanów zapalnych, chorób autoimmunologicznych lub nowotworów układu krwiotwórczego (np. szpiczaka mnogiego), w których może dochodzić do nadprodukcji określonego typu globulin.
  • •
    Jako część rutynowych, profilaktycznych badań kontrolnych.

Badanie białka całkowitego jest częścią wielu podstawowych pakietów badań. Polecamy je w szczególności:

• Każdej osobie dorosłej w ramach okresowych badań profilaktycznych, pozwalających na ogólną ocenę stanu zdrowia.
• Pacjentom z przewlekłymi chorobami wątroby (np. marskością) lub nerek, w celu regularnego monitorowania funkcji tych narządów.
• Osobom z objawami, które mogą wskazywać na niedożywienie, takimi jak utrata masy ciała, osłabienie czy wypadanie włosów.
• Pacjentom z obrzękami kończyn dolnych, wodobrzuszem lub innymi objawami sugerującymi ucieczkę płynów poza naczynia krwionośne.
• Osobom diagnozowanym w kierunku chorób autoimmunologicznych (np. toczeń, RZS) lub hematologicznych (np. szpiczak mnogi).

Częstotliwość badania białka całkowitego zależy od celu, w jakim jest wykonywane.

• Profilaktycznie, w ramach ogólnej oceny stanu zdrowia, badanie warto wykonywać raz w roku.
• W monitorowaniu chorób przewlekłych, u pacjentów z chorobami nerek, wątroby czy chorobami nowotworowymi, częstotliwość badania ustala lekarz prowadzący. Kontrole mogą być zlecane co kilka miesięcy, aby oceniać postęp choroby i skuteczność leczenia.

Prawidłowe przygotowanie do badania jest istotne dla uzyskania miarodajnego wyniku.

• Zaleca się, aby na badanie zgłosić się na czczo, po 8-12 godzinach od ostatniego posiłku.
• Dzień przed badaniem pij odpowiednią ilość wody. Zarówno odwodnienie, jak i przewodnienie mogą wpłynąć na wynik.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Badanie najlepiej wykonać w godzinach porannych (7:00-10:00).
• Bezpośrednio przed pobraniem krwi warto odpocząć przez 10-15 minut w pozycji siedzącej. Długotrwałe pozostawanie w pozycji stojącej może nieznacznie zawyżyć wynik.
• Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego w dniu badania.

Na stężenie białka całkowitego we krwi wpływa wiele czynników, które lekarz bierze pod uwagę przy interpretacji.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Odwodnienie powoduje zagęszczenie krwi i może fałszywie zawyżyć stężenie białka, natomiast przewodnienie może je fałszywie zaniżyć.
  • •
    Wartości mogą być nieznacznie wyższe w pozycji stojącej niż leżącej.
  • •
    W ciąży stężenie białka całkowitego może ulec fizjologicznemu obniżeniu.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Wysokie stężenie (hiperproteinemia) może towarzyszyć przewlekłym stanom zapalnym, chorobom autoimmunologicznym (RZS, toczeń), chorobom zakaźnym (WZW C, HIV) oraz nowotworom układu krwiotwórczego (szpiczak mnogi, makroglobulinemia Waldenströma).
  • •
    Niskie stężenie (hipoproteinemia) może być skutkiem niedożywienia, zespołów złego wchłaniania, ciężkich chorób wątroby (upośledzona produkcja), chorób nerek z utratą białka (zespół nerczycowy), rozległych oparzeń czy chorób jelit.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Niektóre leki, takie jak kortykosteroidy czy hormon wzrostu, mogą wpływać na stężenie białka.

Nieprawidłowy wynik stężenia białka całkowitego jest ważnym, ale niespecyficznym sygnałem, który niemal zawsze wymaga dalszej diagnostyki.

• Podwyższone stężenie (hiperproteinemia) to stan rzadszy niż obniżenie stężenia białka. Najczęściej jest on spowodowany nadprodukcją jednej z frakcji globulin, zwłaszcza immunoglobulin (przeciwciał). Może to wskazywać na toczący się w organizmie przewlekły proces zapalny, chorobę autoimmunologiczną lub, w niektórych przypadkach, naprowadzać na diagnostykę w kierunku chorób nowotworowych układu krwiotwórczego, takich jak szpiczak mnogi. Inną, częstą przyczyną jest odwodnienie, które prowadzi do pozornego wzrostu stężenia białka w wyniku zagęszczenia krwi.
• Obniżone stężenie (hipoproteinemia) to znacznie częściej spotykana nieprawidłowość. Niskie stężenie białka może wskazywać na:
• • •
    Zmniejszoną produkcję białek, głównie albumin. Główną przyczyną jest tutaj zaawansowana, przewlekła choroba wątroby (np. marskość).
  • •
    Nadmierną utratę białek z organizmu. Najczęstszą drogą utraty są nerki (w przebiegu tzw. zespołu nerczycowego), ale może do niej dochodzić również przez przewód pokarmowy (w chorobach zapalnych jelit) lub przez skórę (w przypadku rozległych oparzeń).
  • •
    Niedożywienie (niedostateczna podaż białka w diecie) lub zaburzenia wchłaniania składników odżywczych w jelitach.