Zapalenie zatok – objawy, leczenie i domowe sposoby

Zapalenie zatok – objawy

Objawy chorych zatok są dość charakterystyczne. Są nimi:

• zatkany nos, czasami bez kataru;
• zielony lub żółty katar;
• ból głowy, który nasila się przy pochylaniu;
• ból kości policzkowej, pod oczami;
• ból gardła;
• ból ucha;
• uczucie ciśnienia w głowie i uszach;
• gorączka;
• ogólne złe samopoczucie.

Czasami pojawiają się także takie symptomy jak:

• kaszel od zatok, który jest spowodowany spływaniem nagromadzonej w zatokach wydzieliny po tylnej ścianie gardła;
• brak węchu;
• obrzęk w okolicy oczu;
• nieświeży zapach z ust i/lub ból zębów.

Zapalenie zatok u dziecka

Czasami ze względu na jeszcze ograniczone umiejętności komunikacyjne trudno zidentyfikować zapalenie zatok u dziecka. Nasza pociecha może jeszcze nie potrafić opisać rozpierającego od wewnątrz bólu. Co może wskazywać na zapalenie zatok u najmłodszych?

• Objawy przeziębienia, które nie poprawiają się od 2 tygodni;
• objawy alergii, które nie poprawiają się mimo stosowania leków;
• ciągły kaszel;
• gorączka powyżej 39°C;
• zielony lub żółty katar.

Zapalenie zatok – leczenie

W większości przypadków leczenie zapalenia zatok jest objawowe. Domowe sposoby na zapalenie zatok mogą być równie skuteczne jak stosowanie leków udrażniających zatoki, a ponadto są bezpiecznymi sposobami dla dzieci i kobiet w ciąży.

Jeśli jednak zapalenie zatok jest spowodowane infekcją bakteryjną lub jeśli często nawraca – konieczna jest konsultacja z lekarzem i odpowiednie leczenie farmakologiczne.

Domowe sposoby na zatoki

Inhalacja na zatoki

Jak oczyścić zatoki z ropy? Pochyl się nad miską gorącej wody lub naparu z ziół. Nie zapomnij nakryć się ręcznikiem! Para wodna rozrzedzi zalegającą wydzielinę i odblokuje zatoki.

Aby zwiększyć skuteczność inhalacji, dodaj do naparu kropli do inhalacji zatok. Mogą to być gotowe preparaty lub wybrane olejki eteryczne: eukaliptusowy, miętowy, sosnowy, tymiankowy lub z drzewa herbacianego.

Inhalacje to też dobry sposób na zapalenie zatok u dziecka! Zwróć jednak uwagę na bezpieczeństwo malucha i pilnuj, by nie wylał na siebie gorącej wody. Badania pokazują, że to najmłodsi są szczególnie narażeni na wypadki podczas domowych inhalacji. Nebulizatory skutecznie eliminują to ryzyko.

Płukanie zatok

Doskonałym domowym sposobem na oczyszczenie zatok są płukanki. Zestawy do płukania kupisz w aptece — przyjmują one postać plastikowej buteleczki z dziurką na zakrętce. Zakupiona buteleczka będzie już wypełniona roztworem soli fizjologicznej, ale jeśli ją zachowasz i utrzymasz w odpowiedniej czystości, możesz wykorzystać ją później do samodzielnie przygotowanych płukanek.

Jak płukać zatoki?

1. Przyłóż buteleczkę do wybranej dziurki nosa i pochyl się nad zlewem (pomoże to uniknąć przedostania się słonego roztworu do gardła).
2. Zatkaj drugą dziurkę nosa. Oddychaj przez usta (nie chodzi o to, by wciągać nosem wodę!).
3. Ściśnij buteleczkę i pozwól wodzie przepłynąć przez Twoje zatoki.
4. Odetkaj drugą dziurkę i pozwól wodzie wypłynąć.
5. Powtórz kilka razy, a następnie wykonaj to samo na drugiej dziurce.

Taki zabieg wypłukuje z jamy nosowej bakterie, wirusy, jak również… alergeny, martwe tkanki i zalegającą wydzielinę.

Jeśli chcesz w przyszłości ponownie wykorzystać buteleczkę, przede wszystkim pamiętaj, aby dokładnie umyć raz wykorzystaną butelkę. Nie chcesz przecież przy kolejnej okazji wprowadzić sobie do nosa nowych bakterii lub grzybów! Plastikowe naczynie, rurkę oraz korek należy dokładnie umyć ręcznie wodą z odrobiną płynu do mycia naczyń. Można wspomagać się szczoteczką do zębów, która doszoruje każdy zakamarek. Ponadto wielu producentów pozwala na sterylizację buteleczki w mikrofali. Umytą ręcznie butelkę wystarczy włożyć na 1,5 – 2 minuty do kuchenki mikrofalowej, aby pozbyć się zarazków. Do płukania zatok najlepiej wykorzystywać gotowe roztwory dostępne w aptece.

Okłady na zatoki

Ciepłe okłady na zatoki pomogą złagodzić ból, wspomogą udrożnić nos, a także zredukują uczucie ciśnienia w głowie. Możesz wykonywać je kilka razy dziennie. Jak zrobić taki okład?

1. Kawałek czystej gazy lub ręcznika zanurz w gorącej wodzie.
2. Upewnij się, że temperatura materiału nie jest zbyt wysoka i odciśnij okład z nadmiaru wody.
3. Połóż się na łóżku lub kanapie i przyłóż okład do czoła, nosa lub policzków na 3 minuty.
4. Zaraz potem przyłóż na 30 sekund chłodny okład.
5. Całość powtórz 2 – 3 razy.

Nawilżacz powietrza – domowy sposób na nawilżanie śluzówki nosa

Odpowiednie nawilżenie to podstawa oczyszczania zatok. Dobrym pomysłem jest zakup nawilżacza powietrza, który utrzyma optymalny poziom wilgotności w domu. W szczególności warto go mieć przy łóżku i włączać na noc.

Picie dużej ilości wody

Dbaj o nawilżenie nie tylko od zewnątrz, ale także od wewnątrz. Pij herbatę (po przestygnięciu możesz dodawać miodu) i zwykłą wodę, ale ogranicz alkohol. Napoje procentowe mogą pogłębiać obrzęk śluzówki, a ponadto osłabiają organizm.

Poznaj więcej domowych sposobów na przeziębienie.

Czosnek

Czosnek ma wiele prozdrowotnych właściwości: działa przeciwzapalnie i antybakteryjne. Wszystko to za sprawą alicyny — siarkowego związku organicznego odpowiedzialnego również za charakterystyczny zapach tej rośliny. Ząbki czosnku są świetnym domowym sposobem na ból gardła, mogą też pomóc w katarze, jeśli ten jest objawem przeziębienia, grypy lub zapalenia zatok. Jak podaje Cleveland Clinic największe korzyści płyną z surowego czosnku. Maksymalna temperatura dla „przetrwania” alicyny to ok. 60°C – dobrze zatem dodawać czosnek na koniec gotowania.

Masaż na zatkany nos

Akupresura to masaż polegający na uciskaniu przez ok. 3 minuty tzw. punktów akupresurowych, które mają mieć wpływ na inne partie ciała. Niektóre badania oceniają skuteczność akupresury w leczeniu przewlekłych chorób zatok, a także kataru alergicznego. Więcej badań jest jednak koniecznych, by z pewnością potwierdzić skuteczność akupresury.

Punkty, które możesz uciskać, chcąc złagodzić ból zatok lub ograniczyć katar sienny, znajdują się:

• na bruździe nosowej, zaraz obok nozdrzy;
• na początku brwi, przy kości nosowej;
• pomiędzy brwiami;
• pod policzkami, na wysokości nozdrzy;
• z tyłu czaszki, na wysokości uszu i tuż przy karku;
• na dłoni, pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym;
• wewnątrz zgięcia łokciowego, po zewnętrznej stronie.

Leki na zatoki

Aby skutecznie dobrać odpowiednie leki na zatoki, należy zidentyfikować przyczynę zapalenia zatok: czy jest to wirus, czy bakteria. Bakteryjne zapalenie zatok leczymy antybiotykami. Jeśli ten zapisany przez lekarza nie pomaga, zgłoś się ponownie do przychodni – doktor wybierze inny preparat. Jednak Australasian Society of Clinical Immunology and Allergy podaje, że ok. połowę przypadków zapalenia zatok można wyleczyć bez antybiotyków. W przypadku wirusowego zapalenia zatok leczenie jest objawowe. Można włączyć leki przeciwbólowe, np. ibuprofen lub paracetamol na zatoki, a także krople do nosa na zatoki (które jednak nie powinny być stosowane przez dzieci).

Zabiegi na zatoki

Zabiegi na zatoki wykonuje się w zaawansowanym stopniu rozwoju zapalenia zatok. Aby udrożnić zatoki, lekarze mogą zlecić:

• Punkcję zatok, czyli nakłucie zatok, aby udrożnić zgromadzoną tam wydzielinę.
• Naświetlanie zatok – ciepło płynące ze specjalnych lamp medycznych poprawia ukrwienie zatok, zmniejsza napięcie mięśni i łagodzi ból. Czerwone światło ma też właściwości przeciwzapalne.
• Operację – gdy wszystko inne zawodzi, specjaliści mogą zarekomendować zabieg chirurgiczny, w szczególności operację przegrody nosa lub usunięcia polipów.

Ile trwa zapalenie zatok?

Wbrew pozorom nie jest to łatwe pytanie. Ze względu na czas trwania wyróżniamy bowiem 3 rodzaje zapalenia zatok.

Ostre zapalenie zatok

Ostre zapalenie zatok jest zwykle spowodowane infekcją wirusową i trwa najczęściej ok. 10 dni, ale objawy mogą trwać nawet 4 tygodnie.

To właśnie w przypadku ostrego zapalenia zatok mamy do czynienia z brakiem węchu.

Nawracające zapalenie zatok

Zapalenie zatok może nawracać. Jeśli w ciągu roku miałeś(-aś) zapalenie zatok 4 lub więcej razy, które trwało co najmniej 7 dni, masz do czynienia z nawracającym zapaleniem zatok. Nawracające zapalenie zatok najczęściej jest wynikiem osłabienia układu odpornościowego, ale może również wiązać się z alergią, paleniem papierosów, długotrwałym przebywaniu w pomieszczeniu o suchym powietrzu lub problemami z zębami – o możliwych przyczynach zapalenia zatok przeczytasz niżej.

Przewlekłe zapalenie zatok

Przewlekłe (lub chroniczne) zapalenie zatok trwa dłużej niż 12 tygodni. Objawy mają zwykle mniejsze natężenie, a gorączka raczej nie występuje.

Leczenie przewlekłego zapalenia zatok polega nie tylko na łagodzeniu objawów, ale także na wyeliminowaniu przyczyny chronicznego zapalenia, o których przeczytasz niżej. Czasami konieczna może okazać się operacja przegrody nosowej lub wycięcie polipów, które narosły w zatokach.

Czy trzeba siedzieć w domu jeśli mam zapalenie zatok?

Ponieważ najczęstszą przyczyną zapalenia zatok jest infekcja wirusowa, odczuwając ból zatok, powinieneś pozostać w domu, ponieważ możesz zarażać innych. Zamiast chodzić do pracy, owiń się kocem, zaparz gorącą herbatę i porządnie zregeneruj siły swojego organizmu! Dbałość o siebie w momencie infekcji zapobiega nawrotowi choroby.

Zapalenie zatok – przyczyny

Wirusowe zapalenie zatok a COVID-19

Ból zatok może być jednym z objawów COVID-19. W szczególności wariant omikron atakuje górne drogi oddechowe i może powodować m.in. zapalenie zatok. Ponadto ten wariant objawia się także: zapaleniem krtani, gardła, bólami mięśni, kaszlem oraz dużym osłabieniem organizmu.

W przeciwieństwie do covida, zapalenie zatok nie daje aż tak intensywnych objawów. Rozróżnieniem zapalenia zatok a covid może być np. brzydki zapach z ust, ból policzków lub w okolicach oczodołów.

Zapalenie zatok po covidzie

Prof. Małgorzata Wierzbicka w rozmowie z portalem Medycyna praktyczna wyjaśnia, że objawy zapalenia zatok mogą utrzymywać się 6 – 8 tygodni, ponieważ jest to czas, w którym nabłonek wyścielający zatoki regeneruje się po silnej infekcji. Choć nie przyspieszymy tego procesu, możemy go wspomagać i dbać o optymalne warunki dla procesów naprawczych. Profesor Wierzbicka na zapalenie zatok po covidzie zaleca:

• aerozol z wodą morską,
• krople do nosa z olejkami,
• witaminy A i E,
• sól emska,
• wapno (jeśli nastąpił obrzęk błony śluzowej),
• probiotyki.

Dowiedz się więcej o powikłaniach po COVID-19.

Alergia a zapalenie zatok

Tzw. alergiczne zapalenie zatok, czyli nawracające zapalenie zatok powodowane alergią, pojawia się zwykle, gdy nie jesteśmy świadomi alergii lub nie leczymy jej poprawnie. Reakcja uczuleniowa odpowiedzialna za przewlekły nieżyt nosa blokuje odpływ wydzieliny z zatok. To z kolei znacząco podwyższa ryzyko wirusowego, bakteryjnego, a także grzybiczego zapalenia zatok.

American College of Allergy, Asthma and Immunology zwraca uwagę, że astma również może wiązać się z przewlekłym zapaleniem zatok. Dowiedz się więcej o astmie.

Alergia i zapalenie zatok to jednak dwa inne stany zdrowotne, które różnią się nieco objawami. Przede wszystkim przy alergii wziewnej pojawia się kichanie oraz podrażnienie oczu. Katar przy alergii jest bardziej wodnisty i przezroczysty, a ten przy zapaleniu zatok: gęsty i żółty (lub zielony).

Ekspozycja na pyły

Nie wszystkie pyły i dymy muszą uczulać, jednak każdy z nich podrażnia błonę śluzową nosa. Nawet jeśli nie jesteś alergikiem, długotrwałe przebywanie na zanieczyszczonym powietrzu może narazić Cię na nawracające zapalenie zatok.

Jak ograniczyć ryzyko?
Zainwestuj w oczyszczacz powietrza, który będzie filtrował powietrze w Twoim domu i oczyszczał je ze smogu zimą, a z pyłków roślin wiosną. Unikaj również przebywania wśród palaczy: dym papierosowy zawiera szkodliwe cząsteczki, które także mogą przyczynić się do zapalenia zatok. Jeśli Twoi najbliżsi palą, poproś ich o wstrzymanie się, kiedy nie są sami. Ponadto warto monitorować stan jakości powietrza w miejscu zamieszkania i pracy oraz zaopatrzyć się w maskę z odpowiednim filtrem. Dowiedz się więcej o wpływie smogu na zdrowie.

Problemy z zębami

Doktor Michał Michalik, laryngolog, potwierdza: zapalenie zatok może być spowodowane infekcją zębów lub okostnej, a także niepoprawnym wykonaniem leczenia kanałowego lub niezauważonej martwicy zęba. Zębopochodne zapalenie zatok stanowi 10 – 12% zapaleń zatoki szczękowej, czyli tej, która znajduje się pod oczami, po obu stronach nosa. Taki trop może być podjęty, kiedy leczenie zapalenia zatok nie daje efektów.

Może to też działać w drugą stronę: ból zębów może rozpocząć się od chorych zatok. Według dr. Michalika przewlekłe zapalenie zatok może prowadzić do problemów stomatologicznych. Z tego względu lepiej odłożyć planowane zabiegi wstawiania implantów, jeśli mamy zatkane zatoki. Laryngolog tłumaczy, że zignorowanie objawów zapalenia zatok przy wstawianiu implantów może utrudniać gojenie się zęba lub nawet przyczynić się do odrzucenia nowego ciała obcego w szczęce.

Pływanie, szczególnie nurkowanie

Chlorowana woda w basenie może podrażniać nos i prowadzić do zapalenia zatok. Aby ograniczyć ryzyko, idąc na pływalnię, zapakuj klamerki do nurkowania lub weź ze sobą wodę morską, którą przeczyścisz zatoki po pływaniu.

Mukowiscydoza

Za przewlekłym zapaleniem zatok może stać mukowiscydoza. To choroba uwarunkowana genetycznie, która powoduje zmiany w układzie oddechowym lub przewodzie pokarmowym. Jak piszą Milczewska i Sands przewlekłe zapalenie zatok u chorych na mukowiscydozę często przebiega bezobjawowo. Można je jednak zauważyć podczas badań obrazowych.

Podejrzenie zapalenia zatok spowodowanego mukowiscydozą może zostać wysnute w szczególności u dzieci, u których zablokowane zatoki występują szczególnie rzadko.

Zbadaj się na mukowiscydozę.

Skrzywienie przegrody nosa

Jeśli zapalenie zatok uparcie nawraca, a ponadto masz ciągle zatkany nos i tendencje do krwawień z nosa, zgłoś się do lekarza. Jeżeli standardowe sposoby na zatoki takie jak płukanki, leki zmniejszające obrzęk śluzówki lub leki steroidowe czy antyhistaminowe nie dają efektów, może okazać się, że potrzebujesz korekcji przegrody nosa.

Diagnozowanie zapalenia zatok

W początkowym stadium zapalenia zatok rozpoznanie może wykonać lekarz rodzinny. Jeśli objawy nie ustępują lub nawracają, należy skierować się do lekarza od zatok, czyli laryngologa.

Badania zatok to:

• rynoskopia przednia, czyli obejrzenie jamy nosa wziernikiem;
• RTG zatok, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny w celu oceny zmian patologicznych zatok czy zaplanowania leczenia operacyjnego;
• pobranie materiału biologicznego z zatok w celu wykonania posiewu;
• biopsja zatok – to zabieg, w którym pobiera się próbkę tkanki zatok, aby sprawdzić, czy bakterie lub grzyby nie przeniknęły z zatok do okolicznych kości twarzy;
• testy alergiczne.

Pamiętaj, że zapaleniu zatok sprzyja również obniżenie odporności organizmu. W przypadku alergików rozpoczynająca się jesień oraz sezon grzewczy, który powoduje wzmożony rozwój roztoczy kurzu domowego, mogą być czynnikiem powodującym rozwój zapalenia zatok. Zadbaj o swoje zdrowie zawczasu: wykonaj pakiet badań alergicznych oraz badań krwi, sprawdzających Twoją odporność!