Toksoplazmoza – objawy, ryzyko dla ciąży, profilaktyka

Toksoplazmoza to choroba pasożytnicza wywołana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii, który może występować w przewodzie pokarmowym kotów i niemal każdego innego ssaka. O toksoplazmozie najczęściej mówi się w kontekście ciąży, ponieważ pasożyt może przedostać się do płodu i wywołać nieodwracalne zmiany w jego rozwoju lub nawet doprowadzić do poronienia. Czy ryzyko zachorowania w ciąży jest wysokie? Dowiedz się więcej o sposobach zarażenia się, diagnostyce i profilaktyce toksoplazmozy.

Jak można zarazić się toksoplazmozą?

Mimo że pierwotniak Toxoplasma gondii obecny jest także u innych ssaków, toksoplazmoza kojarzona jest przede wszystkim z kotami. Dlaczego? Ponieważ koty wydalają wraz z kałem tzw. cysty, które po kilku dniach stają się zdolne do zarażenia. U innych ssaków cysty powstałe w wyniku zakażenia pasożytem obecne są głównie wewnątrz organizmu żywiciela.

Jednak toksoplazmozą można zarazić się nie tylko przez bezpośredni kontakt z kocimi odchodami. Inną możliwą drogą zakażenia jest:

• spożycie cyst znajdujących się w niedogotowanym lub surowym mięsie oraz jego przetworach (przede wszystkim jest to mięso wieprzowe, baranie i kozie);
• spożywanie niepasteryzowanego mleka i wytworzonych z niego produktów;
• połknięcie oocyst z zanieczyszczonym pokarmem (warzywa, owoce) i wodą;
• przeniesienie oocyst na błonę śluzową jamy ustnej zanieczyszczonymi rękami;
• zakażoną matkę do płodu przez łożysko (toksoplazmoza wrodzona);
• przeszczep narządu;
• transfuzję krwi lub preparatów krwiopochodnych.

Toksoplazmoza – objawy

W zdecydowanej większości przypadków (ok. 80%) zakażenie toksoplazmozą przechodzi bezobjawowo. Ludzki system odpornościowy bardzo dobrze potrafi poradzić sobie z zakażeniem i efektywnie niszczy cysty. Czasami część z nich pozostaje w organizmie człowieka do końca życia i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.

W pozostałych przypadkach toksoplazmoza może być mylona z mononukleozą i objawiać się:

• gorączką,
• powiększeniem węzłów chłonnych,
• ogólnym osłabieniem,
• bólami mięśni,
• bólami głowy,
• zapaleniem gardła.

W rzadkich przypadkach może dojść do powstania ogniska zapalnego w siatkówce oka, co powoduje ubytki w polu widzenia, łzawienie, światłowstręt, mroczki i ból oka, a nawet utratę wzroku.

Toksoplazmoza w ciąży

O ile dla ogółu ludzi toksoplazmoza nie jest groźna, o tyle ciężarne powinny przynajmniej dwa razy w trakcie ciąży przebadać się w kierunku choroby. Infekcja pierwotniakiem Toxoplasma gondii jest bowiem niebezpieczna dla dziecka. Im starszy płód, tym większe ryzyko przeniesienia choroby, ponieważ łożysko z czasem staje się bardziej przepuszczalne. Kiedy dojdzie do zakażenia z matki na dziecko, mówimy wtedy o toksoplazmozie wrodzonej.

Pamiętaj, że najgroźniejsze jest pierwsze zakażenie toksoplazmozą. Oznacza to – i tak podkreślają specjaliści Anna Włodarczyk, Anna Lass i Jacek Witkowski z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego – że na ogół tylko jedna ciąża jest zagrożona negatywnymi skutkami toksoplazmozy. Przebycie toksoplazmozy przed ciążą sprawia, że organizm jest odporny na działanie pasożyta i ogranicza szanse na wystąpienie toksoplazmozy wrodzonej. Dobrą wiadomością są też szacunki specjalistów z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego: około 50% kobiet w wieku rozrodczym przechodzi toksoplazmozę jeszcze przed zajściem w ciążę!

Badania na toksoplazmozę

Wymienionym wyżej przykrym konsekwencjom toksoplazmozy wrodzonej można uniknąć, przeprowadzając proste badania krwi, które wykryją chorobę nawet we wczesnym stadium. Lekarz zwykle zleca badanie na przeciwciała IgG toksoplazmozy lub IgM. Na podstawie wyników można określić, czy pacjent przeszedł infekcję wcześniej, czy może zakażenie jest „świeże”.

Kobiety planujące dziecko powinny wykonać badanie na toksoplazmozę już na etapie przygotowań do ciąży. Jeśli wynik wykaże przebytą infekcję T.gondii, nie ma potrzeby powtarzania badań po zapłodnieniu. Jednak w przypadku, gdy kobieta nie miała wcześniej styczności z pasożytem, badanie trzeba powtarzać regularnie – nawet co miesiąc, by jak najszybciej wykryć ewentualne zakażenie w trakcie ciąży.

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić test PCR z płynu owodniowego, aby wykluczyć zakażenie płodu.

Przy okazji badań na toksoplazmozę warto zbadać się w kierunku innych chorób zakaźnych, które mogą zagrażać przebiegowi ciąży, np. różyczkę, HIV, HCV, HBV. Wszystkie takie badanie zebrane są w Pakiecie na Choroby Zakaźne w Ciąży uPacjenta.

Toksoplazmoza – leczenie

Toksoplazmoza nie jest w pełni wyleczalna, natomiast istnieją leki, które skutecznie eliminują aktywne formy pasożyta. U kobiet ciężarnych w leczeniu stosuje się przede wszystkim spiramycynę. Z kolei u dorosłych z objawami toksoplazmozy można wprowadzić również leczenie pirymetaminą z sulfasalazyną, pirymetaminą z sulfadoksyną, kotrimoksazolem, klindamycyną, azytromycyną lub atowakwonem.

Co ważne: farmakologia wymaga regularnych, kontrolnych badań krwi: morfologii oraz prób wątrobowych, aby oceniać wpływ leków na organizm pacjenta oraz stale monitorować kondycję organizmu.

Toksoplazmozę u noworodka leczy się pirymetaminą i sulfadiazyną. Terapia trwa wówczas cały rok, a jeśli pojawią się objawy – nawet dłużej.

Czym grozi nieleczona toksoplazmoza?

Zarażenie na wczesnym etapie ciąży (lub tuż przed nią) jest najgroźniejsze: infekcja pasożytnicza tego typu w I trymestrze ciąży może spowodować poronienie lub nawet obumarcie płodu. Jeśli do zakażenia dojdzie w II trymestrze, dziecko po narodzinach może cierpieć na:

• wodogłowie,
• zwapnienia śródczaszkowe,
• zmiany zapalne w dnie oka,
• żółtaczkę,
• powiększenie wątroby i śledziony,
• małopłytkowość.

Choroba wpływa też na rozwój dziecka po urodzeniu. Toksoplazmoza wrodzona może spowodować opóźnienie rozwoju psychoruchowego, zapalenie siatkówki/naczyniówki oka, zeza lub jaskrę.

U osób dorosłych powikłania po toksoplazmozie są bardzo rzadkie, jednak dla osób z niedoborami odporności (np. chorym na AIDS czy leczonym onkologicznie) choroba również może być groźna. Wśród możliwych konsekwencji nieleczonej toksoplazmozy są:

• zapalenie wątroby,
• zapalenie płuc,
• zapalenie mięśnia sercowego lub innych mięśni,
• zapalenie siatkówki (toksoplazmoza oczna),
• zapalenie mózgu.

Jak chronić się przed toksoplazmozą?

Jesteś właścicielem kota niewychodzącego i zastanawiasz się, jak chronić się przed chorobą? Uspokajamy: jeśli zwierzę nie je surowego mięsa, ryzyko zarażenia się toksoplazmozą od swojego mruczka jest bliskie zeru. Mimo to pamiętaj o zakładaniu rękawiczek przy czyszczeniu kuwety.

Ponadto, chcąc uchronić się przed toksoplazmozą:

1. Unikaj spożywania mięsa surowego lub półsurowego.
2. Warzywa i owoce myj dokładnie przed jedzeniem.
3. Przygotowując obiad mięsny, dokładnie myj ręce, nóż i deskę do krojenia.
4. Przy pracy w ogródku, po którym mogą chodzić koty, zakładaj rękawiczki. Przepłucz je wodą po zdjęciu.

Przestrzeganie zdrowych nawyków żywieniowych i higienicznych może zminimalizować ryzyko zakażenia. Jeśli masz jakiekolwiek obawy lub pytania dotyczące toksoplazmozy, zawsze warto skonsultować się ze specjalistą, który udzieli wszelkich informacji i porad. W większości przypadków – nawet w obliczu toksoplazmozy – dzięki regularnym badaniom oraz wcześnie wprowadzonemu leczeniu, ciąża może przebiec bez komplikacji.