Bostonka – co to, objawy u dzieci i dorosłych, leczenie

Co to jest bostonka?

Bostonka to wysoce zakaźna, ale niegroźna w skutkach choroba wirusowa, która powoduje skórne wykwity pęcherzykowe i plamistogrudkowe na dłoniach, stopach oraz w rejonie jamy ustnej. Zmianom tym towarzyszy pogorszenie samopoczucia, gorączka czy utrata apetytu.

Bostonka jest jedną z chorób wieku dziecięcego, a transmisji wirusa sprzyja przebywanie w dużych skupiskach i brak higieny.

Jak tłumaczy doktor Paweł Grzesiowski, bostonka to potoczna, niemedyczna nazwa choroby. Wzięła się ona od dużego ogniska epidemicznego w okolicach Bostonu i przyjęła się w powszechnym użyciu. Właściwe, zgodne z medyczną terminologią określenie to: choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (a u doktora Grzesiowskiego: zespół ręka, noga, buzia), które pochodzi od angielskiego hand, foot, and mouth syndrome — HFMS.

Wirus bostonki

Większość przypadków bostonki wywołanych jest przez wirusa Coxsackie A16. Choroby mogą powodować także inne wirusy z rodziny enterowirusów. Ich wspólną cechą jest to, że bardzo łatwo się rozprzestrzeniają.

Jak można się zarazić bostonką?

Bostonką można zarazić się poprzez bezpośredni kontakt z kałem, śliną i innymi wydalinami osoby chorej. Wirus przenosi się zarówno drogą kropelkową, jak i fekalno-oralną. Bostonka nie bez powodu nazywana jest chorobą brudnych rąk — sprzyja jej niedostateczna higiena, zwłaszcza brak nawyku mycia rąk po wizycie w toalecie czy kontakcie z przedmiotami osobistymi innych osób (ręczniki, sztućce), w tym dzieci (zabawki).

Objawy bostonki u dzieci i dorosłych

Bostonka rozprzestrzenia się bardzo szybko, a pierwsze objawy mogą być widoczne już po 3 dniach.

Objawy bostonki u dzieci:

• ogólny spadek samopoczucia;
• nudności i wymioty;
• biegunka;
• ogólne rozdrażnienie spowodowane swędzącymi zmianami na skórze;
• jadłowstręt związany ze zmianami w ustach, które powodują ból przy jedzeniu i piciu.

Objawy bostonki u dorosłych są mało charakterystyczne — niektórzy mogą mylić chorobę z wysypką alergiczną. Poza typową dla bostonki wysypką mogą pojawić się zmiany skórne na pośladkach i w okolicy narządów płciowych. Zmiany pęcherzykowate u dorosłych są podłużne, bardziej czerwone i większe niż u dzieci — ich długość może sięgać 7 mm. Bostonka w dojrzałym wieku rzadziej powoduje świąd, ale za to może mieć dłuższy przebieg.

Wyróżnia się 4 fazy choroby:

• faza latentna — to trwający 3-5 dni okres wylęgania się choroby, w którym nie są widoczne żadne symptomy;
• faza prodromalna — trwająca około 2-3 z dni, z utrzymującą się wysoką gorączką (nawet 40 stopni), dreszczami, bólami głowy i mięśni;
• faza właściwa, nazywana także wysypkową lub osutkową — trwająca ok. 7-10 dni, z grudkową wysypką na powierzchni dłoni i stóp (w tym podeszwach) oraz zapaleniem gardła i migdałków;
• faza zdrowienia — trwająca nawet do 4 tygodni, w której dochodzi do złuszczania grubych płatów naskórka z dłoni i podeszew stóp.

Bostonka w ustach

Bostonka w fazie właściwej często objawia się w ustach pod postacią wrzodziejących lub pęcherzykowatych zmian na śluzówce policzków, dziąsłach, podniebieniu i migdałkach. Zmiany te są bolesne, szczególnie przy jedzeniu oraz przełykaniu napojów i pokarmów.

Ile trwa bostonka?

Zarówno u dzieci, jak i u dorosłych bostonka trwa przeciętnie przez około 7 dni (przez ten czas utrzymują się najbardziej charakterystyczne objawy). Okres ten poprzedza czas wylęgania się choroby, trwający ok. 3-5 dni od momentu zakażenia.

Jak długo chory zaraża bostonką? Wirusy, które mogą przenieść się na inne osoby, są obecne w kale chorego aż 6-10 tygodni, natomiast w wydzielinach z dróg oddechowych i jamy ustnej — około 30 dni.

Ile razy można chorować na bostonkę? Zarówno dzieci, jak i dorośli mogą chorować kilka razy w ciągu życia. Przebycie infekcji wirusem bostonki nie daje trwałej odporności, ponieważ zwykle powtórne zakażenie wywołane jest przez inny rodzaj wirusa. Zakażenie spowodowane jednym wirusem prowadzi do wytworzenia tylko odporności specyficznej.

Jak odróżnić bostonkę od innych chorób?

Bostonka a ospa wietrzna

Wysypka w bostonce występuje głównie na dłoniach i stopach, natomiast w ospie wietrznej, jak tłumaczy doktor Paweł Grzesiowski pojawia się na całym ciele, głównie na całych rękach i nogach, brzuchu, plecach. Osoby chcące odróżnić obie choroby powinny również zwrócić uwagę na kształt zmian: w bostonce są one podłużne, natomiast w ospie wietrznej — okrągłe.

Bostonka a szkarlatyna

Wysypka w przypadku szkarlatyny ma postać drobnych (wielkości główki od szpilki) zmian, stąd może być łatwo pomylona z objawem bostonki. W przypadku różnicowania schorzeń należy zwrócić uwagę przede wszystkim na lokalizację zmian. W bostonce, podkreślmy to raz jeszcze, występują one głównie na dłoniach i stopach, natomiast w szkarlatynie — głównie w najcieplejszych miejscach na skórze i fizjologicznych zgięciach, tj. na brzuchu, pachwinach, w okolicy łokci i kolan. Dodatkowo wyróżnikiem szkarlatyny jest to, że zmiany nie pojawiają się w tzw. trójkącie Fiłatowa — obszarem między nosem, ustami a policzkami — jednak wokół niego powstaje wyraźny rumień.

Szkarlatynę można również rozpoznać po dodatkowych objawach, niewystępujących przy bostonce. Na początku choroby na migdałkach chorego pojawia się biały nalot, który po pewnym czasie ustępuje, w jego miejsce pojawia się wyraźne zaczerwienienie gardła. Charakterystycznym objawem jest tzw. malinowy język — czyli język żywoczerwony, na którym widać uwypuklone kubki smakowe.

Kto może zachorować na bostonkę?

Bostonka u dzieci

Bostonka dotyka dzieci poniżej 10. roku życia, a najczęściej — maluchy poniżej 5. roku życia. Dzieci w tym wieku są najbardziej podatne na chorobę — mają obniżoną odporność, tendencję do wkładania rąk do buzi i często niewyrobione jeszcze nawyki dotyczące higieny. Ryzyko zakażenia wzrasta, kiedy dziecko przebywa w dużych skupiskach wraz z innymi maluchami. Wspólne korzystanie z toalet, mebli, zabawa tymi samymi zabawkami, używanie tych samych przyborów może sprawić, że nawet dziecko regularnie myjące ręce zakazi się wirusem.

Przeczytaj o sposobach na wzmocnienie odporności dziecka.

Bostonka u niemowlaka

W przypadku niemowlaków nie występuje czynnik epidemiczny, jednak wystarczy, że starsze dziecko przyniesie wirus do domu, a maluszek może zarazić się bostonką (wystarczy kichnięcie).

Bostonka u dorosłych

Przypadki bostonki u dorosłych występują znacznie rzadziej niż u dzieci, a najczęściej mają miejsce, gdy dorosły ma kontakt z wydzielinami malucha (śliną, kałem). Stąd na chorobę bostońską w szczególności narażeni są rodzice i osoby pracujące z dziećmi w żłobkach, przedszkolach, pierwszych klasach szkoły podstawowej.

Bostonka u kobiet w ciąży

Bostonka jest dość powszechną i łatwo rozprzestrzeniającą się chorobą, więc kobieta w ciąży może być na nią narażona — szczególnie jeśli już ma dzieci, które uczęszczają do żłobka lub przedszkola.

To, jak kobieta w ciąży przejdzie zakażenie chorobą bostońską, zależy w dużej mierze od jej odporności (z tym pakietem sprawdzisz swoją podatność na infekcje). Kobiety, które nigdy wcześniej nie chorowały na bostonkę, mają większe szanse na wystąpienie dokuczliwych objawów.

Nie ma jednoznacznych dowodów na to, że bostonka może wywołać przedwczesny poród lub wady wrodzone u płodu. Jeśli jednak matka zarazi się nią na krótko przed porodem, może przekazać wirusa dziecku, a maluch urodzi się chory.

Jak leczyć bostonkę?

Diagnostyka bostonki

Chorobę diagnozuje się na wizycie lekarskiej — wtedy specjalista dokonuje oględzin i zbiera wywiad na temat stanu zdrowia pacjenta. Objawy bostonki są na tyle charakterystyczne, że najczęściej wystarczy rozmowa i badanie przedmiotowe, by postawić diagnozę. Gdy jednak lekarz nie jest pewny, czy ma do czynienia z HFMS, może zlecić badania laboratoryjne kału lub krwi w kierunku wirusów z grupy Coxsackie.

Leczenie objawowe bostonki

W sporej części przypadków bostonka ma łagodny przebieg i nie wymaga specjalnego leczenia. Podstawą rekonwalescencji jest picie dużej ilości wody i wypoczynek. Jeśli choremu dokucza gorączka, można zastosować leki przeciwzapalne lub przeciwgorączkowe na bazie paracetamolu czy ibuprofenu. Niekiedy w terapii choroby bostońskiej stosowana jest suplementacja witaminą A, która ma dobry wpływ na skórę.

W leczeniu bostonki niewskazane jest stosowanie antybiotyków i leków sterydowych.

Jak dbać o skórę w bostonce?

Ważnym elementem leczenia choroby bostońskiej jest prawidłowa pielęgnacja owrzodzeń i zmian, które powstały w wyniku schorzenia. Pod żadnym względem nie należy rozdrapywać krost ani ich nie wyciskać — grozi to rozprzestrzenieniem się zakażenia.

Czym smarować skórę w bostonce? W zależności od nasilenia choroby i zaleceń lekarskich można wybrać apteczny bądź domowy preparat:

• roztwór pioktaniny, znany pod nazwą fiolet gencjanowy (zarówno w formie roztworu do smarowania skóry, jak i płukanek na owrzodzenia jamy ustnej);
• olej kokosowy (to najpopularniejsze z domowych smarowideł na bostonkę — olej kokosowy wykazuje działanie antyseptyczne i odżywiające skórę);
• roztwór Glimbax — nie posmarujemy nim skóry, ale możemy zrobić z niego płukankę na owrzodzenia jamy ustnej (do stosowania u osób powyżej 14. roku życia);

W łagodzeniu objawów skórnych bostonki pomoże także kąpiel owsiana. Jej przygotowanie jest bardzo proste: do kąpieli dodaj po prostu szklankę zmielonych płatków owsianych i kilka kropel olejku waniliowego.

A co na swędzenie skóry w bostonce? Jeśli dolegliwości są trudne do wytrzymania, należy włączyć do terapii leki antyhistaminowe.

Powikłania bostonki

Choć bostonka nie jest groźna, jej powikłania mogą znacznie obniżyć komfort życia, a nawet spowodować wyraźny uszczerbek na zdrowiu. W wyniku choroby bostońskiej może dojść do:

• Odwodnienia — szczególnie jeśli w jamie ustnej występują owrzodzenia, które przeszkadzają choremu w przyjmowaniu odpowiedniej ilości płynów
• Wtórnej infekcji bakteryjnej skóry — która jest następstwem rozdrapywania wysypki.
• Utraty paznokci u dłoni i stóp — to rzadkie powikłanie występujące głównie u dzieci. Dochodzi do niego w ciągu kilku tygodni po zachorowaniu. Dobrą wiadomością jest, że utracony paznokieć odrasta samoistnie.
• Wirusowego zapalenia opon mózgowych — zapada na nie niewielka liczba chorych. Główne objawy to gorączka, ból głowy, sztywność karku i pleców. Wirusowe zapalenie opon mózgowych może wymagać kilkudniowej hospitalizacji.
• Zapalenia mózgu (czyli obrzęku tego narządu) lub paraliżu — to niezwykle rzadkie powikłania bostonki.

Profilaktyka bostonki

Aby uniknąć zakażenia chorobą bostońską, należy zadbać o higienę osobistą, w tym staranne mycie rąk wodą z mydłem. Poniżej znajdziesz krótką instrukcję, która pomoże Ci w utrzymaniu dłoni w czystości.

1. Myj ręce ok. 30 sekund.
2. Rozpocznij od zmoczenia rąk wodą, nie od naniesienia mydła na dłonie.
3. Nabierz tyle mydła, aby mogło ono pokryć całą powierzchnię dłoni.
4. Dokładnie rozprowadź mydło, pocierając o siebie rozprostowane dłonie.
5. Pamiętaj o dokładnym umyciu przestrzeni między palcami, grzbietów palców oraz okolic kciuków.
6. Na koniec dokładnie opłucz ręce wodą i wytrzyj ręce do sucha jednorazowym ręcznikiem.

W domu zadbaj o dezynfekcję powierzchni i przedmiotów wspólnego użytku. Dobrze jest co jakiś czas przetrzeć klamki czy inne elementy wyposażenia, które mogą gromadzić bakterie. Kiedy natomiast jesteś w miejscu publicznym, postaraj się ograniczyć dotykanie tego rodzaju elementów.

Jeśli masz dziecko uczęszczające do żłobka lub przedszkola, zwróć uwagę na to, czy w placówce przestrzegane są podstawowe zasady higieny. Czy opiekunowie czuwają nad tym, czy dzieci myją ręce? Jak często sprzątane są przestrzenie wspólne? Czy ktoś dezynfekuje zabawki? Jako rodzic masz prawo jako rodzic zadawać tego typu pytania.

Ważnym elementem profilaktyki bostonki jest izolacja osób chorych. Choć nie zawsze jest ona możliwa (trudno odizolować kilkulatka od pozostałych domowników), postaraj się ograniczać kontakt z osobami, u których występuje gorączka i wysypka.

Bostonka nie jest groźną chorobą, ale może powodować nieprzyjemne dolegliwości i łatwo pomylić ją z innymi schorzeniami, takimi jak szkarlatyna i ospa wietrzna. Aby upewnić się, że w przypadku choroby postępujesz prawidłowo, umów konsultację online z jednym z naszych specjalistów.