Pakiet badań na krzepliwość krwi

Hemostaza to naturalny mechanizm, inaczej nazywany procesem krzepnięcia, który chroni nasz ogranizm przed utratą krwi i warunkuje przeżycie. Zapewnia on utrzymanie płynności krwi w naczyniach krwionośnych, a jednocześnie umożliwia szybkie i skuteczne tworzenie skrzepu w miejscu ich uszkodzenia, co zapobiega wykrwawieniu. Zaburzenia tego delikatnego systemu mogą prowadzić do dwóch skrajnych i równie niebezpiecznych stanów: skazy krwotocznej (nadmiernej skłonności do krwawień) lub nadkrzepliwości (tendencji do tworzenia zakrzepów).

Pakiet badań na krzepliwość krwi to zestaw pięciu kluczowych badań, które razem tworzą tzw. koagulogram. Pozwala on na kompleksową ocenę procesu krzepnięcia i fibrynolizy (rozpuszczania skrzepu).

W skład pakietu wchodzą:

• PT (INR) - czas protrombinowy. Ocenia zewnątrzpochodny szlak aktywacji krzepnięcia. Jest standardem w monitorowaniu leczenia doustnymi antykoagulantami (antagonistami witaminy K).
• APTT - czas kaolinowo-kefalinowy. Bada wewnątrzpochodną drogę aktywacji krzepnięcia. Służy do monitorowania leczenia heparyną niefrakcjonowaną oraz w diagnostyce wrodzonych i nabytych skaz krwotocznych (np. hemofilii).
• Fibrynogen. To jedno z kluczowych białek osocza (czynnik I układu krzepnięcia), które w końcowej fazie procesu przekształca się w fibrynę, tworzącą rusztowanie skrzepu. Jest również białkiem ostrej fazy, którego stężenie rośnie w stanach zapalnych.
• D-dimery. To produkt rozpadu fibryny, czyli składnika skrzepu. Podwyższone stężenie D-dimerów wskazuje na aktywację procesów krzepnięcia i fibrynolizy. Badanie to ma szczególne znaczenie w wykluczaniu choroby zakrzepowo-zatorowej.
• Morfologia krwi. W kontekście krzepnięcia, kluczowa jest ocena liczby płytek krwi (trombocytów), które są niezbędne do zainicjowania procesu tworzenia skrzepu oraz wskaźników płytkowych (MPV, PDW, P-LCR, PCT), które pozwalają ocenić ich wielkość, aktywność i zróżnicowanie. W ten sposób można określić ryzyko zaburzeń zakrzepowo-krwotocznych oraz wskazać ewentualne nieprawidłowości w produkcji lub niszczeniu płytek.

Wykonanie panelu badań krzepliwości jest wskazane w precyzyjnie określonych sytuacjach klinicznych:

• Przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi, stomatologicznymi, endoskopowymi i innymi procedurami inwazyjnymi, w celu oceny ryzyka krwawienia śród- i pooperacyjnego.
• W trakcie terapii lekami przeciwzakrzepowymi, w celu regularnego monitorowania jej intensywności i bezpieczeństwa.
• W diagnostyce objawów skazy krwotocznej, takich jak nawracające krwawienia z nosa i dziąseł, łatwe powstawanie rozległych siniaków, przedłużające się i obfite miesiączki.
• W przypadku podejrzenia choroby zakrzepowo-zatorowej, w tym zakrzepicy żył głębokich (jej objawy to ból, obrzęk, zaczerwienienie nogi) lub zatorowości płucnej (jej objawy to nagła duszność, ból w klatce piersiowej, kaszel).
• W diagnostyce i monitorowaniu chorób wątroby, która jest odpowiedzialna za produkcję większości czynników krzepnięcia.
• U pacjentek z historią niepowodzeń położniczych (nawracające poronienia), jako element poszukiwania przyczyn nadkrzepliwości (trombofilii).

Pakiet ten jest przeznaczony dla pacjentów w trakcie diagnostyki lub leczenia, a także w ramach przygotowania do procedur medycznych. Badania w nim zawarte wykonuje się:

• Pacjentom kwalifikowanym do zabiegów operacyjnych.
• Osobom stosującym leczenie przeciwzakrzepowe (acenokumarol, warfaryna, heparyna).
• Pacjentom z objawami sugerującymi zaburzenia krzepnięcia (zarówno krwawienia, jak i zakrzepicy).
• Osobom z czynnikami ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej (po urazach, długotrwale unieruchomionym, z chorobą nowotworową, w trakcie terapii hormonalnej).
• Pacjentom ze zdiagnozowanymi, przewlekłymi chorobami wątroby.
• Kobietom poddawanym diagnostyce przyczyn niepłodności i nawracających poronień.

Częstotliwość wykonywania poszczególnych badań z układu krzepnięcia jest zawsze uzależniona od sytuacji klinicznej i zaleceń lekarza.

• Pełen pakiet badań warto wykonać na początku procesu diagnostycznego u osób z objawami sugerującymi zaburzenia krzepnięcia lub należących do grup ryzyka wystąpienia incydentów zakrzepowo-zatorowych.
• Można go również wykonać jednorazowo na kilka dni przed planowanym zabiegiem. Zazwyczaj lekarze zalecają wykonanie jedynie PT (INR) oraz morfologii krwi.
• Podczas leczenia przeciwzakrzepowego częstotliwość jest ściśle ustalana przez lekarza prowadzącego. Może wynosić od codziennych kontroli pojedynczych parametrów (PT lub APTT) na początku terapii do badań wykonywanych co kilka tygodni przy stabilnym leczeniu.
• W procesie diagnostycznym wykonuje się go jednorazowo lub w serii, w zależności od zaleceń lekarza monitorującego stan pacjenta.

Prawidłowe przygotowanie jest istotne dla wiarygodności wyników, zwłaszcza u osób przyjmujących leki.

• Zaleca się wykonanie badań na czczo, minimum 8 godzin po ostatnim posiłku.
• Krew należy pobrać w godzinach porannych, pomiędzy 7.00-10.00, najlepiej zawsze o stałej porze.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Kluczowe jest poinformowanie personelu medycznego o wszystkich przyjmowanych lekach, ze szczególnym uwzględnieniem leków przeciwzakrzepowych (antykoagulantów i leków przeciwpłytkowych). Nie należy samodzielnie odstawiać ani modyfikować dawkowania leków przed badaniem, chyba że lekarz zaleci inaczej.
• Należy również zgłosić przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. aspiryna, ibuprofen), antybiotyków czy suplementów diety, które mogą wpływać na proces krzepnięcia.

Na parametry układu krzepnięcia wpływa wiele czynników farmakologicznych i chorobowych.

• Farmakologiczne:
  Leki przeciwzakrzepowe, leki przeciwpłytkowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), antybiotyki, leki hormonalne (antykoncepcja, HTZ), sterydy, niektóre preparaty ziołowe.
• Patologiczne:
  Ostre i przewlekłe choroby wątroby, niedobory witaminy K (niezbędnej do produkcji części czynników krzepnięcia), ostre i przewlekłe stany zapalne, choroby autoimmunologiczne, choroby nowotworowe, sepsa, duża utrata krwi.
• Fizjologiczne:
  Ciąża (jest stanem fizjologicznej nadkrzepliwości), okres poporodowy, dieta bogata w witaminę K (np. zielone warzywa liściaste) lub suplementacja może wpływać na układ krzepnięcia i na skuteczność leczenia antagonistami witaminy K.

Wyniki badań krzepliwości zawsze muszą być interpretowane przez lekarza w kontekście stanu klinicznego pacjenta.

• Wydłużony PT (INR) i/lub APTT wskazuje na spowolnienie krzepnięcia krwi, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem krwawień. Może to być zamierzony efekt leczenia przeciwzakrzepowego, objaw choroby wątroby, niedoboru czynników krzepnięcia lub wrodzonej skazy krwotocznej.
• Skrócony PT i/lub APTT może sugerować stan nadkrzepliwości, czyli zwiększoną tendencję do powstawania zakrzepów.
• Podwyższone stężenie D-dimerów świadczy o aktywacji układu krzepnięcia i fibrynolizy. Jest to kluczowy marker w diagnostyce choroby zakrzepowo-zatorowej. Należy pamiętać, że jego stężenie rośnie również w wielu innych stanach (po operacjach, urazach, w ciąży, w chorobach nowotworowych, w stanach zapalnych). Prawidłowy wynik D-dimerów z wysokim prawdopodobieństwem pozwala wykluczyć zakrzepicę.
• Podwyższone wartości fibrynogenu towarzyszą stanom zapalnym i zwiększają ryzyko zakrzepowe.
• Nieprawidłowa liczba płytek krwi w morfologii – małopłytkowość (trombocytopenia) – jest przyczyną skazy krwotocznej. Nadpłytkowość (trombocytoza) może sprzyjać zakrzepicy.