PT (INR)

Badanie PT (INR) to jedno z najważniejszych badań oceniających funkcjonowanie układu krzepnięcia. Analizuje ono, jak szybko tworzy się skrzep w próbce Twojej krwi. Jest to kluczowy element tzw. koagulogramu, czyli panelu badań z układu krzepnięcia.

Badanie składa się z dwóch powiązanych ze sobą parametrów:

• PT (Prothrombin Time), czyli czas protrombinowy. PT to pomiar czasu, wyrażony w sekundach, potrzebny do powstania skrzepu po dodaniu do próbki krwi specjalnych odczynników. Ocenia on sprawność tzw. zewnątrzpochodnej i wspólnej drogi krzepnięcia. Zależy od prawidłowego stężenia i aktywności kilku kluczowych białek – czynników krzepnięcia (II, V, VII, X) oraz fibrynogenu. Czynniki te są w większości produkowane w wątrobie, a do ich syntezy niezbędna jest witamina K.
• INR (International Normalized Ratio) to międzynarodowy współczynnik znormalizowany. Czas protrombinowy (PT) mierzony w sekundach może się różnić w zależności od laboratorium i użytych odczynników. Aby ujednolicić wyniki i umożliwić ich porównywanie na całym świecie, wprowadzono wskaźnik INR. Jest on wyliczany matematycznie z wyniku PT pacjenta i pozwala na precyzyjne, obiektywne monitorowanie leczenia. To właśnie INR jest podstawowym parametrem, na który zwraca uwagę lekarz, zwłaszcza u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.

Głównym celem badania jest ocena, czy krew nie krzepnie ani za szybko (ryzyko zakrzepicy), ani za wolno (ryzyko krwawienia), zwłaszcza podczas stosowania leków rozrzedzających krew. Jest to również ważne badanie pomocne w diagnozowaniu chorób wątroby czy niedoborów witaminy K.

Badanie PT (INR) jest niezbędne w ściśle określonych sytuacjach klinicznych, głównie związanych z leczeniem i prewencją chorób zakrzepowo-zatorowych.

• Regularne monitorowanie PT (INR) jest konieczne podczas leczenia doustnymi antykoagulantami (antagonistami witaminy K). Jeśli przyjmujesz leki takie jak acenokumarol lub warfaryna w celu „rozrzedzenia” krwi, np. z powodu migotania przedsionków, po wszczepieniu sztucznej zastawki serca, w leczeniu zakrzepicy żył głębokich czy zatorowości płucnej. Badanie pozwala lekarzowi dobrać idealną dawkę leku – taką, która zapobiega zakrzepom, ale jednocześnie minimalizuje ryzyko krwawienia.
• Przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi wykonuje się je w celu oceny ryzyka krwawienia podczas i po operacji.
• Lekarz może zlecić badanie również, gdy pojawią się objawy sugerujące zaburzenia krzepnięcia:
• • •
    Niewyjaśniona skłonność do powstawania siniaków.
  • •
    Częste i trudne do zatamowania krwawienia z nosa lub dziąseł.
  • •
    Przedłużające się lub bardzo obfite krwawienia miesiączkowe.
  • •
    Obecność krwi w moczu lub w kale (czarny, smolisty stolec).
  • •
    Nagłe bóle i obrzęki stawów, mogące świadczyć o wylewach dostawowych.
  • •
    W diagnostyce chorób wątroby, ponieważ to właśnie ten organ produkuje większość czynników krzepnięcia.

Badanie PT (INR) jest fundamentalne dla bezpieczeństwa i skuteczności leczenia w kilku kluczowych grupach pacjentów.

• Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe (antagonistów witaminy K) to najważniejsza grupa. Dla tych pacjentów regularne, często comiesięczne badanie INR, jest absolutnie kluczowe. Pozwala ono utrzymać tzw. zakres terapeutyczny, czyli stan, w którym leczenie jest skuteczne, a ryzyko powikłań najniższe.
• Pacjenci z migotaniem przedsionków. To najczęstsza arytmia serca, która znacznie zwiększa ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu z powodu tworzenia się skrzeplin w sercu. Leczenie przeciwzakrzepowe monitorowane przez INR jest podstawą profilaktyki.
• Osoby po wszczepieniu sztucznych zastawek serca, które są materiałem obcym dla organizmu, co sprzyja tworzeniu się na nich zakrzepów. Pacjenci, zwłaszcza z zastawkami mechanicznymi, wymagają stałego leczenia przeciwzakrzepowego i ścisłej kontroli PT (INR).
• Pacjenci z zakrzepicą żył głębokich lub zatorowością płucną. Badanie służy do monitorowania leczenia tych stanów i zapobiegania ich nawrotom.
• Osoby z podejrzeniem lub diagnozą chorób wątroby, ponieważ ciężkie uszkodzenie wątroby (np. marskość) upośledza produkcję czynników krzepnięcia, co prowadzi do wydłużenia czasu protrombinowego – wzrostu PT (INR).

Częstotliwość badania PT (INR) zależy od indywidualnej sytuacji klinicznej i jest zawsze ustalana przez lekarza.

• W celach diagnostycznych zazwyczaj badanie wykonuje się jednorazowo, jako test przesiewowy. W przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku lekarz zleca dalsze, szczegółowe badania w celu ustalenia konkretnej przyczyny.
• Na początku leczenia antykoagulantami badanie wykonuje się bardzo często, nawet co kilka dni, aż do osiągnięcia stabilnego, docelowego poziomu PT (INR).
• Podczas stabilnego leczenia, gdy dawka leku jest już ustalona, a wyniki INR stabilne, badanie wykonuje się rzadziej, zazwyczaj co 2-4 tygodnie.
• W przypadku zmiany diety, włączenia nowych leków lub wystąpienia chorób towarzyszących lekarz może zlecić dodatkowe, częstsze kontrole, ponieważ wiele czynników wpływa na stabilność INR.
• Przed operacją wykonuje się je jednorazowo w ramach przygotowania do zabiegu.

Prawidłowe przygotowanie jest istotne, zwłaszcza u osób leczonych przeciwzakrzepowo.

• Zaleca się wykonanie badania na czczo, minimum 8 godzin po ostatnim posiłku, choć w niektórych przypadkach dopuszcza się lekkostrawny posiłek.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody. Ułatwi to pobranie krwi.
• Krew należy pobrać w godzinach porannych, pomiędzy 7.00-10.00, najlepiej zawsze o stałej porze.
• U pacjentów przyjmujących antykoagulanty, krew należy pobrać przed przyjęciem kolejnej dawki leku, chyba że lekarz zaleci inaczej.
• Należy utrzymywać stałą, zrównoważoną dietę. Jej nagłe zmiany, zwłaszcza w ilości spożywanych zielonych warzyw bogatych w witaminę K (sałata, szpinak, brokuły, kapusta), mogą znacząco wpłynąć na wynik INR. Przed pobraniem krwi należy kilka dni przed badaniem unikać spożywania alkoholu.

Wynik PT (INR) jest niezwykle wrażliwy na działanie wielu czynników, co sprawia, że jego utrzymanie w ryzach bywa wyzwaniem.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Dieta to najważniejszy czynnik. Produkty bogate w witaminę K (jarmuż, szpinak, brukselka, sałata, brokuły, wątróbka) osłabiają działanie leków przeciwzakrzepowych i obniżają INR. Z kolei niedobór witaminy K w diecie lub jej upośledzone wchłanianie oraz spożywanie alkoholu (np. w chorobach jelit) może podwyższyć INR.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Stany podwyższające PT (INR) (wydłużające krzepnięcie) to choroby wątroby (marskość, zapalenie), niedobór witaminy K, wrodzone niedobory czynników krzepnięcia (II, V, VII, X), zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (DIC).
  • •
    Stany obniżające PT (INR) (skracające krzepnięcie) to stany nadkrzepliwości, np. w przebiegu niektórych nowotworów.
• Czynniki farmakologiczne (bardzo liczne interakcje!):
• • •
    Leki podwyższające PT (INR) (nasilające działanie antykoagulantów): wiele antybiotyków, leki przeciwgrzybicze, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, np. ibuprofen), amiodaron, statyny.
  • •
    Leki obniżające PT (INR) (osłabiające działanie antykoagulantów): leki hormonalne (antykoncepcja, HTZ), niektóre leki przeciwpadaczkowe, preparaty witaminy K.
• Błędy przedanalityczne:
• • •
    Nieprawidłowe pobranie krwi (niewłaściwa proporcja krwi do antykoagulantu w probówce, zbyt energiczne mieszanie), zbyt długo zaciśnięta staza oraz nieprawidłowa kolejnosć pobieranych probówek może znacząco zafałszować wynik.

Interpretacja wyniku PT (INR) zależy od tego, czy pacjent przyjmuje leki przeciwzakrzepowe.

• U osób nieleczonych antykoagulantami:
• • •
    Podwyższony PT (INR) (wydłużony czas krzepnięcia) może wskazywać na chorobę wątroby, niedobór witaminy K lub wrodzone skazy krwotoczne. Jest to sygnał zwiększonej skłonności do krwawień.
  • •
    Obniżony PT (INR) (skrócony czas krzepnięcia) ma mniejsze znaczenie diagnostyczne, może sugerować stan nadkrzepliwości.
• U osób leczonych antykoagulantami (antagonistami witaminy K):
• • •
    PT (INR) poniżej zakresu referencyjnego oznacza, że dawka leku jest zbyt mała, a ochrona przed zakrzepami niewystarczająca. Wzrasta ryzyko udaru mózgu lub zakrzepicy.
  • •
    PT (INR) w zakresie referencyjnym to cel leczenia. Wynik oznacza, że krew jest „rozrzedzona” w sposób optymalny – skutecznie zapobiega zakrzepom przy akceptowalnym ryzyku krwawienia.
  • •
    PT (INR) powyżej zakresu referencyjnego oznacza, że dawka leku jest zbyt duża, a krew jest „za bardzo rozrzedzona”. Znacząco wzrasta ryzyko groźnych krwawień, np. z przewodu pokarmowego, dróg moczowych, a w skrajnych przypadkach krwotoku wewnątrzczaszkowego.