Transferyna

Badanie stężenia transferyny to pomiar we krwi poziomu kluczowego białka odpowiedzialnego za transport żelaza w organizmie. Transferyna jest produkowana w wątrobie i pełni rolę wyspecjalizowanej „ciężarówki” transportowej. Jej zadaniem jest bezpieczne przenoszenie toksycznego w wolnej formie żelaza z miejsc jego wchłaniania (jelita) i magazynowania (wątroba, śledziona) do wszystkich komórek, które go potrzebują, a przede wszystkim do szpiku kostnego, gdzie jest ono niezbędne do produkcji hemoglobiny i czerwonych krwinek.

Stężenie transferyny we krwi jest dynamicznie regulowane przez organizm w zależności od jego zapasów żelaza. Mechanizm ten można opisać w prosty sposób:

• Gdy w organizmie brakuje żelaza, wątroba otrzymuje sygnał do zwiększonej produkcji transferyny. Działa to na zasadzie wysłania większej liczby pustych „ciężarówek” w celu poszukiwania i wychwycenia każdej dostępnej cząsteczki cennego pierwiastka.
• Gdy organizm jest przeładowany żelazem lub gdy toczy się w nim przewlekły stan zapalny, produkcja transferyny jest hamowana.

Badanie stężenia transferyny jest zlecane głównie w ramach szczegółowej diagnostyki niedokrwistości (anemii) oraz przy podejrzeniu zaburzeń metabolizmu żelaza.

Można wykonać badanie, gdy:

• Wyniki podstawowej morfologii krwi wskazują na niedokrwistość, zwłaszcza mikrocytarną (małe czerwone krwinki).
• Występują objawy sugerujące niedobór żelaza, takie jak:
• • •
    Przewlekłe zmęczenie, osłabienie, bladość skóry i błon śluzowych.
  • •
    Problemy z koncentracją, bóle głowy, zawroty głowy.
  • •
    Słaba kondycja włosów i paznokci.
• Występują objawy mogące wskazywać na nadmiar żelaza (hemochromatozę), np. bóle stawów, zmęczenie, dolegliwości ze strony wątroby.

Badanie to jest kluczowe w precyzyjnym diagnozowaniu zaburzeń gospodarki żelazowej. Kto powinien je wykonać?

• Osoby z niedokrwistością o niejasnej przyczynie, jest to bowiem podstawowe badanie pozwalające na dokładne zrozumienie mechanizmu anemii.
• Osoby z podejrzeniem utajonego niedoboru żelaza, bo wzrost stężenia transferyny może być jednym z pierwszych sygnałów, że organizm zaczyna odczuwać brak żelaza, jeszcze zanim pojawią się zmiany w morfologii krwi.
• Pacjenci z chorobami przewlekłymi, ponieważ w chorobach zapalnych, autoimmunologicznych czy nowotworowych często rozwija się tzw. anemia chorób przewlekłych, w której ocena transferyny jest kluczowa dla postawienia prawidłowej diagnozy.
• Osoby z podejrzeniem hemochromatozy (przeładowania żelazem). W tej chorobie obserwuje się charakterystyczne zmiany w stężeniu i wysyceniu transferyny.
• Pacjenci z chorobami wątroby lub nerek. Choroby te mogą wpływać zarówno na produkcję transferyny (wątroba), jak i na jej utratę (nerki), co zaburza całą gospodarkę żelazową.

Częstotliwość badania zależy od sytuacji klinicznej. Jest ono zazwyczaj elementem jednorazowego, pogłębionego panelu diagnostycznego w kierunku anemii. Lekarz i specjalista medyczny może zlecić jego powtórzenie w celu oceny skuteczności leczenia (np. suplementacji żelaza) lub w monitorowaniu chorób przewlekłych. Nie jest to badanie wykonywane rutynowo w celach profilaktycznych.

Aby uzyskać wiarygodny wynik, należy przestrzegać kilku kluczowych zasad.

• Badanie należy wykonać na czczo, co najmniej 8-12 godzin po ostatnim posiłku.
• Krew należy pobrać w godzinach porannych, najlepiej między 7:00 a 10:00.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Należy odstawić preparaty zawierające żelazo na co najmniej 24-48 godzin przed badaniem, po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
• W dniu poprzedzającym badanie unikaj intensywnego wysiłku fizycznego.

Na stężenie transferyny we krwi mogą wpływać różne stany fizjologiczne i chorobowe.

• Czynnik fizjologiczny:
• • •
    Stężenie transferyny wzrasta w późnym okresie ciąży.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Stany podwyższające stężenie to głównie niedobór żelaza.
  • •
    Stany obniżające stężenie to przewlekłe stany zapalne (transferyna jest tzw. ujemnym białkiem ostrej fazy – jej produkcja spada w trakcie zapalenia), choroby nowotworowe, choroby wątroby (upośledzona produkcja), choroby nerek (zespół nerczycowy z utratą białka), niedożywienie, hemochromatoza.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Leki mogące podwyższać stężenie to doustne środki antykoncepcyjne i inne preparaty zawierające estrogeny.

Wynik badania stężenia transferyny jest zawsze analizowany w połączeniu ze stężeniem żelaza (co pozwala obliczyć wskaźnik wysycenia transferyny – TSAT) oraz ferrytyny.

• Wysoki poziom transferyny najczęściej wskazuje na niedobór żelaza. Jest to sygnał od organizmu, który próbuje zmaksymalizować transport tego pierwiastka. Taki wynik, zwłaszcza przy niskim wysyceniu transferyny (niskim TSAT) i niskiej ferrytynie, silnie sugeruje niedokrwistość z niedoboru żelaza.
• Niski poziom transferyny może wskazywać na:
• • •
    Anemię chorób przewlekłych. W tym przypadku stężenie żelaza również jest niskie, ale ferrytyna (magazyn żelaza) jest prawidłowa lub podwyższona.
  • •
    Przeładowanie żelazem (hemochromatozę). Organizm, broniąc się przed nadmiarem żelaza, hamuje produkcję jego transportera.
  • •
    Niedożywienie białkowe lub ciężką chorobę wątroby. Wątroba nie jest w stanie wyprodukować wystarczającej ilości białek, w tym transferyny.
  • •
    Utratę białka przez nerki w zespole nerczycowym.