ROMA (Ca125+HE4+ROMA)

Test ROMA (ang. Risk of Ovarian Malignancy Algorithm) to zaawansowane narzędzie diagnostyczne, które służy do oszacowania statystycznego prawdopodobieństwa, czy wykryty u pacjentki guz jajnika ma charakter złośliwy. Nie jest to badanie przesiewowe dla wszystkich kobiet, a specjalistyczny test stosowany w bardzo konkretnej sytuacji klinicznej.

Algorytm ROMA opiera się na matematycznej formule, która łączy w sobie wyniki stężeń dwóch markerów nowotworowych we krwi oraz status menopauzalny pacjentki:

• CA 125, czyli tradycyjny marker raka jajnika. Jego czułość jest wysoka, ale swoistość ograniczona – jego stężenie rośnie też w wielu łagodnych schorzeniach ginekologicznych (np. endometriozie, mięśniakach) i nie tylko.
• HE4 (ludzkie białko z komórek nabłonkowych najądrza) to nowszy i bardziej swoisty marker raka jajnika. Rzadziej ulega podwyższeniu w stanach łagodnych, co czyni go cennym uzupełnieniem dla CA 125.
• Status menopauzalny. Algorytm stosuje inne wartości odcięcia i wzory dla kobiet przed i po menopauzie, co znacznie zwiększa jego dokładność i co znalazło swoje zastosowanie w diagnostyce różnicowej zmian złośliwych i niezłośliwych w jajnikach, zwłaszcza u kobiet przez menopauzą.

Połączenie tych trzech informacji pozwala na znacznie precyzyjniejszą ocenę ryzyka niż analiza samego markera CA 125. Głównym celem testu jest pomoc w podjęciu decyzji o dalszym postępowaniu klinicznym.

Wykonanie testu ROMA zaleca się w jednej, ściśle określonej sytuacji klinicznej, zawsze na zlecenie i pod kontrolą lekarza ginekologa lub onkologa.

Główne wskazanie do badania to ocena ryzyka złośliwości nowotworu u kobiet, u których w badaniu obrazowym (najczęściej USG dopochwowym) stwierdzono obecność guza w miednicy mniejszej, a zwłaszcza guza lub torbieli jajnika.

Test ROMA pomaga lekarzowi w:

• Diagnostyce różnicowej, czyli odróżnieniu potencjalnie złośliwych zmian od częstych zmian łagodnych (jak torbiele proste, endometriozalne).
• Prawidłowym zaplanowaniu leczenia. Wynik o wysokim ryzyku jest sygnałem, że pacjentka powinna być niezwłocznie skierowana do ośrodka specjalizującego się w leczeniu ginekologicznych nowotworów złośliwych. Zapewnia to dostęp do najbardziej doświadczonego zespołu i optymalnej opieki.

Badanie to jest przeznaczone dla kobiet, u których już wykryto zmianę w obrębie miednicy i konieczna jest dalsza ocena jej charakteru. Jest więc polecane:

• Kobietom (zarówno przed, jak i po menopauzie), u których w badaniu USG wykryto guz jajnika, w celu precyzyjnej oceny ryzyka raka jajnika przed podjęciem decyzji o operacji.
• Pacjentkom z niejednoznacznymi zmianami w obrębie miednicy mniejszej, aby uzyskać dodatkowe informacje, które pomogą w zaplanowaniu dalszego postępowania.

Test ROMA jest badaniem o charakterze diagnostycznym i prognostycznym, a nie monitorującym.

• Test wykonuje się jednorazowo, w procesie diagnostycznym guza jajnika, przed zaplanowaniem leczenia operacyjnego.
• Test ROMA nie służy do monitorowania skuteczności leczenia ani do wczesnego wykrywania wznowy raka jajnika. Do tego celu wykorzystuje się seryjne pomiary samego markera CA 125.

Przygotowanie do badania jest bardzo proste.

• Badanie nie wymaga bycia na czczo. Natomiast warto zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej", czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Krew można pobrać o dowolnej porze dnia.

Wynik algorytmu ROMA zależy od stężeń CA 125 i HE4, na które mogą wpływać różne stany.

• Czynniki podwyższające stężenie CA 125 to łagodne stany ginekologiczne, czyli endometrioza, mięśniaki macicy, stany zapalne miednicy mniejszej, miesiączka, ciąża.
• Czynniki podwyższające stężenie HE4 to inne nowotwory (np. rak endometrium, rak płuca), przewlekła choroba nerek.
• Inne czynniki to wiek i status menopauzalny (są one uwzględniane w algorytmie).
• Palenie papierosów.

Wynik testu ROMA podawany jest w postaci wartości procentowej, która jest następnie klasyfikowana jako „niskie ryzyko” lub „wysokie ryzyko” złośliwości, w zależności od statusu menopauzalnego pacjentki.

• Niskie ryzyko oznacza, że na podstawie analizowanych markerów, statystyczne prawdopodobieństwo, że istniejący guz jajnika jest złośliwy, jest niskie. Jest to informacja, która pozwala z większym prawdopodobieństwem przyjąć, że zmiana ma charakter łagodny. Nie jest to jednak gwarancja i nie wyklucza raka w 100%. Dalsze postępowanie zależy od obrazu USG i decyzji lekarza.
• Wysokie ryzyko oznacza, że statystyczne prawdopodobieństwo, że istniejący guz jajnika jest złośliwy, jest wysokie. Jest to bardzo ważny sygnał alarmowy, który nie jest jeszcze ostateczną diagnozą, ale stanowi silne wskazanie do pilnego skierowania pacjentki do specjalistycznego ośrodka onkologii ginekologicznej. Ostateczne rozpoznanie zawsze opiera się na badaniu histopatologicznym materiału uzyskanego podczas czynności biopsyjnych lub podczas zabiegu chirurgicznego.