LH

Badanie stężenia hormonu luteinizującego (LH), zwanego również lutropiną, to pomiar we krwi stężenia jednej z kluczowych gonadotropin – hormonów produkowanych przez przysadkę mózgową, które zarządzają funkcją gonad (jajników u kobiet i jąder u mężczyzn). Działa on w ścisłej współpracy z innym hormonem przysadkowym – folikulotropiną (FSH).

Rola LH w organizmie różni się w zależności od płci, ale w obu przypadkach jest fundamentalna dla płodności.

U kobiet, stężenie LH zmienia się dynamicznie w trakcie cyklu miesiączkowego. Jego najważniejsza rola to:

• Wywołanie owulacji. W połowie cyklu, gwałtowny i krótkotrwały wzrost stężenia LH (tzw. „pik LH”) działa jak zapalnik – powoduje pęknięcie dojrzałego pęcherzyka Graafa i uwolnienie komórki jajowej gotowej do zapłodnienia. To właśnie ten pik LH jest podstawą działania domowych testów owulacyjnych.
• Stymulacja ciałka żółtego. Po owulacji LH podtrzymuje funkcję ciałka żółtego, czyli struktury powstałej z pękniętego pęcherzyka. Ciałko żółte z kolei produkuje progesteron, hormon niezbędny do przygotowania macicy na przyjęcie zarodka i utrzymania wczesnej ciąży.

U mężczyzn, LH pełni równie ważną, choć bardziej stabilną rolę – stymuluje komórki Leydiga w jądrach do produkcji testosteronu, głównego męskiego hormonu płciowego, który odpowiada za cechy męskie, libido i produkcję plemników.

Badanie stężenia LH zleca się najczęściej w ramach diagnostyki problemów z płodnością i zaburzeń hormonalnych. Termin wykonania badania u kobiet jest kluczowy i zależy od celu diagnostycznego.

Główne wskazania do wykonania badania to:

• Diagnostyka niepłodności, aby ocenić, czy cykle są owulacyjne, a także by pomóc w ustaleniu przyczyny problemów z poczęciem.
• Potwierdzenie owulacji. Pomiar stężenia LH w środku cyklu pozwala precyzyjnie ocenić moment owulacji.
• Diagnostyka zaburzeń miesiączkowania w przypadku nieregularnych cykli, zbyt rzadkich lub skąpych miesiączek (oligomenorrhea) lub ich całkowitego braku (amenorrhea).
• Podejrzenie zespołu policystycznych jajników (PCOS). Charakterystyczny dla PCOS jest często podwyższony stosunek stężenia LH do FSH.
• Podejrzenie niewydolności jajników lub jąder. Wysokie stężenie LH może wskazywać, że gonady nie odpowiadają prawidłowo na stymulację z przysadki (tzw. pierwotna niewydolność).
• Podejrzenie chorób przysadki mózgowej lub podwzgórza. Niskie stężenie LH może sugerować problem z centralnym systemem regulacji hormonalnej (tzw. wtórna niewydolność).
• Diagnostyka przyczyn przedwczesnego lub opóźnionego dojrzewania płciowego u dzieci i młodzieży.

Badanie to jest szczególnie ważne dla osób, które obserwują u siebie problemy z płodnością lub zaburzenia cyklu. Powinny je wykonać:

• Pary bezskutecznie starające się o dziecko. To jedno z podstawowych badań w panelu hormonalnym oceniającym przyczyny niepłodności, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.
• Kobiety z nieregularnymi cyklami miesiączkowymi. Badanie, zwłaszcza w połączeniu z oceną FSH i innych hormonów, pomaga ustalić przyczynę zaburzeń, np. czy jest nią PCOS, niewydolność jajników czy problem z przysadką.
• Kobiety chcące precyzyjnie monitorować swój cykl. Ocena piku LH to najdokładniejszy sposób na wyznaczenie dni płodnych.
• Kobiety w okresie okołomenopauzalnym. Rosnące stężenie LH (i FSH) jest biochemicznym sygnałem wygasania czynności jajników i zbliżającej się menopauzy.
• Mężczyźni z problemami z płodnością lub niskim poziomem testosteronu. Badanie LH pomaga w różnicowaniu, czy przyczyna problemu leży w jądrach (wysokie LH) czy w przysadce (niskie LH).
• Dzieci i młodzież z zaburzeniami dojrzewania. Pomaga w diagnostyce przyczyn zbyt wczesnego lub opóźnionego wejścia w okres dojrzewania.

Częstotliwość badania zależy od celu diagnostycznego i jest zawsze ustalana przez lekarza i specjalistę medycznego.

• W podstawowej diagnostyce hormonalnej u kobiet badanie wykonuje się zazwyczaj jednorazowo, w fazie folikularnej, czyli między 2. a 5. dniem cyklu miesiączkowego.
• W monitorowaniu owulacji lekarz może zlecić serię pomiarów w połowie cyklu (np. między 12. a 14. dniem), aby uchwycić tzw. pik LH.
• U mężczyzn i kobiet po menopauzie badanie można wykonać w dowolnym dniu, ponieważ stężenie LH jest u nich względnie stabilne.

Kluczowe dla kobiet jest wykonanie badania w odpowiednim dniu cyklu, ściśle według zaleceń lekarza.

• Do badania nie trzeba być na czczo. Można zjeść lekki posiłek, natomiast warto zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej" czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Ze względu na pulsacyjne wydzielanie hormonu, zaleca się pobranie krwi w godzinach porannych (7:00-10:00).
• Leki hormonalne (antykoncepcja, hormonalna terapia zastępcza), sterydy czy leki przeciwdrgawkowe mogą wpływać na wynik.

Na stężenie hormonu LH wpływa wiele czynników, od naturalnego rytmu cyklu po różne stany chorobowe.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Faza cyklu miesiączkowego to główny czynnik u kobiet. Stężenie jest niskie w fazie folikularnej i lutealnej, a bardzo wysokie w krótkim piku owulacyjnym.
  • •
    Stężenie wzrasta u kobiet w okresie menopauzy.
  • •
    Silny stres fizyczny lub psychiczny może zaburzać pulsacyjne wydzielanie LH.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Stany podwyższające stężenie to pierwotna niewydolność jajników (np. zespół Turnera, przedwczesne wygasanie czynności jajników), zespół policystycznych jajników (PCOS), menopauza. U mężczyzn – pierwotna niewydolność jąder (np. zespół Klinefeltera, uszkodzenie jąder po śwince, chemioterapii). Także guzy przysadki mózgowej.
  • •
    Stany obniżające stężenie to wtórna niewydolność gonad spowodowana chorobami przysadki lub podwzgórza (guzy, urazy, stany zapalne), zaburzenia odżywiania (anoreksja), nadmierny wysiłek fizyczny.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Leki podwyższające stężenie to leki przeciwdrgawkowe, klomifen.
  • •
    Leki obniżające stężenie to doustne środki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza, leki sterydowe, digoksyna.

• Wysokie stężenie LH:
• • •
    U kobiet w wieku rozrodczym wysokie stężenie LH, zwłaszcza w stosunku do FSH (stosunek LH:FSH > 2:1), może wskazywać na zespół policystycznych jajników (PCOS). Jednocześnie podwyższone stężenie LH i FSH może sugerować przedwczesne wygasanie czynności jajników (przedwczesną menopauzę) lub ich pierwotną niewydolność.
  • •
    U kobiet po 40.-50. roku życia jest to naturalny sygnał wchodzenia w okres menopauzy.
  • •
    U mężczyzn może wskazywać na uszkodzenie jąder, które nie produkują wystarczającej ilości testosteronu, w związku z czym przysadka próbuje je „pobudzić”, wydzielając więcej LH.
• Niskie stężenie LH (oraz zazwyczaj towarzyszące mu niskie FSH) wskazuje, że problem leży nie w gonadach, ale wyżej – w przysadce mózgowej lub podwzgórzu. Może to być sygnał niewydolności tych struktur, spowodowanej np. guzem, urazem lub zaburzeniami funkcjonalnymi (np. związanymi z anoreksją lub intensywnymi treningami sportowymi).